Ciekawość pierwszym stopniem do wiedzy
Dzieci wykazujące większą ciekawość świata osiągają lepsze wyniki na sprawdzianach z czytania i matematyki. Tak wynika z badań przeprowadzonych przez amerykańskich naukowców z University of Michigan. Badanie przeprowadzono na 6200 maluchach w wieku przedszkolnym. Dziecko jest ciekawe, jeśli często zadaje pytanie: „Dlaczego?”. Zawsze powinno dostawać odpowiedzi, a nie być strofowane za uciążliwe zachowanie. Podczas eksperymentu okazało się, że również najmłodsi z trudnych środowisk, jeśli lubili często w ten sposób pytać o różne zagadnienia, to mieli lepsze wyniki w nauce.
Tytułowe zdanie Juliana Tuwima pt. się on tak: Żeby kózka nie skakała, Toby nóżki nie złamała. Prawda! Ale gdyby nie skakała, Toby smutne życie miała, Prawda? Jak widzicie, poeta napisał żeby kózka nie skakała..., dopiero potem gdyby nie skakała... Mógł to zrobić, gdyż w czasach, kiedy żył, słowa żeby bardzo często używano w znaczeniu gdyby.
Jeżeli więc chce się być wiernym pierwowzorowi, należy dzisiaj mówić i pisać żeby kózka nie skakała, toby nóżki nie złamała. Jednak wariant z gdyby również uznaje się za poprawny, a obecnie nawet częstszy.
Sens owego frazeologizmu jest nam dobrze znany: ‘nie spotkałyby nas przykre konsekwencje, gdybyśmy zachowali ostrożność, nie robili tego, co zakazane, nieprzemyślane czy nieodpowiedzialne’. Nieoczekiwanie omawiany zwrot kryje w sobie pochodzi z wiersza „Skakanka”. Zaczyna pułapkę ortograficzną. Nie wszyscy wiedzą, że należy pisać toby łącznie (a nie: ... to by nóżki nie złamała, jak to się często spotyka nawet w niektórych słownikach...).
Dzieje się tak dlatego, że w omawianej konstrukcji nadrzędno-podrzędnej to występuje jako spójnik o znaczeniu ‘więc’, a cząstkę by pisze się ze spójnikami łącznie (reguła [161] 43.4 w Wielkim słowniku ortograficznym PWN, Warszawa 2017, s. 74 – 75, i hasło toby, s. 1150).
Tak samo napiszemy np. gdybym za późno wstał, tobym się spóźnił do szkoły; gdybyśmy o tym wiedzieli, tobyśmy postąpili inaczej; gdyby nagle zahamował na śliskiej nawierzchni, toby wpadł w poślizg.
Julian Tuwim również w innym wierszu („Wszyscy dla wszystkich”) napisał słusznie toby:
Piekarz musi mieć buty,/Więc do szewca iść trzeba,/No, a gdyby nie piekarz,/Toby szewc nie miał chleba.