„Studenci śmiali nam się w twarz”

Jak upada największa polska uczelnia wojskowa

Akademia Wojsk Lądowych we Wrocławiu chciałaby stać się najlepszą uczelnią dowódców w Europie. Rzeczywistość za bramą koszar mocno jednak skrzeczy. Najpierw wybuchł bunt podchorążych, potem jeden z nich popełnił samobójstwo. Po fali czystek kadrowych z uczelni znowu odchodzą wykładowcy, tym razem już na własną prośbę.

Wykładowcy i studenci największej wojskowej uczelni w Polsce w rozmowach z dziennikarzami Onetu przedstawili masę problemów – od czystek kadrowych, poprzez lecący na łeb na szyję poziom nauczania, po fatalne warunki mieszkaniowe i ignorowanie podstawowych spraw podchorążych.

Nie udało nam się jednak porozmawiać o tym z najważniejszą osobą na uczelni – rektorem gen. Dariuszem Skorupką.

Kiedy kilka miesięcy wcześniej robiliśmy pierwsze materiały o AWL-u, do rozmowy z nami oddelegował kilku swoich zastępców. Tym razem poproszono nas już tylko o wysłanie pytań mailem.

Bunt

W lipcu na terenie Akademii Wojsk Lądowych we Wrocławiu doszło do bezprecedensowego wydarzenia w historii polskiej armii – zbuntowali się podchorążowie.

Na kampusie zapłonęły ogniska, z okien akademików leciały słoiki z moczem, aw różnych punktach miasta zawisły banery w niewybredny sposób opisujące wykładowców tej największej w Polsce uczelni wojsk lądowych.

Bezpośrednim impulsem do zamieszek była informacja, że prezydent Andrzej Duda nie podpisał patentów oficerskich kończącym uczelnię podchorążym. Tegoroczna promocja oficerska wisiała na włosku.

Dokumenty w końcu dojechały do Wrocławia późną nocą 11 lipca i następnego dnia promocja się odbyła.

Sprawa buntu była jednak skrzętnie ukrywana przez władze uczelni. Początkowo nawet nie zawiadomiono Żandarmerii Wojskowej.

Onet dotarł do kulisów tamtych wydarzeń. Po naszej publikacji Ministerstwo Obrony i władze uczelni próbowały zlekceważyć lipcowe zamieszki. Nazwano je „zwykłym wybrykiem chuligańskim”, a wobec kilku prowodyrów zapowiedziano wyciągnięcie konsekwencji. Na tym sprawa miała się zakończyć.

Tak by się stało, lecz do redakcji Onetu zaczęli zgłaszać się wykładowcy i studenci AWL-u. Opowiedzieli nam o poważnych problemach, które trapią tę największą i najstarszą uczelnię wojskową.

– Od lat źle się dzieje. Przestarzały sprzęt, brak zaplecza dydaktycznego, zbyt mała liczba szkoleń, nietrafione inwestycje, to tylko niektóre kłopoty. Równia pochyła zaczęła się trzy lata temu – opowiada jeden z byłych pracowników AWL.

Rektor z politycznego nadania

W 2016 r. Antoni Macierewicz, ówczesny minister obrony, wyznaczył na stanowisko rektora komendanta Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu płk. Dariusza Skorupkę.

Wówczas jeszcze pułkownik Skorupka nie miał żadnego doświadczenia liniowego i nigdy nie służył w strefach działań wojennych lub stabilizacyjnych. – Typowy przykład naukowca spod klosza. Od zawsze był pracownikiem naukowym, teoretykiem – mówi nasz informator.

Jak poinformował nas rzecznik AWL, gen. Dariusz Skorupka służył jedynie w 6. Pułku Pontonowym, a potem karierę rozwijał już tylko na uczelni.

– Czy naprawdę dowódca plutonu, który nie ma żadnego doświadczenia taktycznego czy operacyjnego, powinien być komendantem uczelni wojskowej? – zastanawia się oficer związany do niedawna z AWL-em.

Rektor Skorupka nie ukończył też studiów generalskich, a mimo to 29 listopada 2016 r. prezydent Andrzej Duda wręczył mu awans na ten stopień.

Rzecznik AWL przekonuje, że „żołnierze ze stopniem naukowym doktora habilitowanego lub tytułem profesora nie mają obowiązku ukończenia kursu generalskiego”.

– Skorupka mógł zostać mianowany na ten stopień i wyznaczony na stanowisko, ponieważ jako doktor habilitowany spełniał wymogi formalne, ale nie o to chodzi. Nie ma on kompetencji wojskowych, żeby taką uczelnią kierować – mówi oficer związany z uczelnią.

Zanim płk Skorupka dostał lampasy generalskie, zaprowadził na uczelni tak radykalne zmiany, że wprawił nimi w osłupienie całą kadrę dydaktyczną, która początkowo przyjmowała jego nominację z entuzjazmem.

– Po raz pierwszy w historii szkoły rektorem został jeden z nas. Liczyliśmy na pozytywne zmiany. Szybko okazało się, że rektor jest zaangażowany politycznie. Zrobił na uczelni taką czystkę, jakiej nie widziałem po 1989 r. Wyrzucił trzon kadry dydaktycznej, ludzi z tytułami naukowymi i kompetentnych wykładowców. Została garstka ludzi, wobec których stosowano naciski i mobbing, aż w końcu sami odeszli – mówi mjr dr Robert Szandrocho, oficer piechoty górskiej, pierwszy polski absolwent elitarnej szkoły górskich działań wojennych w Andermatt w Szwajcarii, weteran misji, ciężko ranny na Wzgórzach Golan.

Z uczelnią major był związany od 14 lat. Jako kierownik katedry zarządzania kryzysowego specjalizował się w systemach mobilizacyjnych.

– Zawsze miałem swoje zdanie i wprost je wypowiadałem, za co byłem mobbingowany, odsuwany. Sam się dziwię, że wcześniej nie zdjęto mnie ze stanowiska kierownika zakładu, ale chyba nie mieli już kim mnie zastąpić – mówi.

W tym roku na własną prośbę postanowił rozstać się z uczelnią: – Nie miałem zamiaru odchodzić, ale nie mogłem już dłużej znosić tego, co się tam dzieje. Przyparty do muru złożyłem papiery o odejście w trybie natychmiastowym.

Co przelało czarę goryczy? W listopadzie ubiegłego roku prezydent Andrzej Duda przyznał mjr. Szandrocho Krzyż Zasługi. Rektor miał go uroczyście wręczyć w Dniu Podchorążego. Stało się jednak inaczej. Pominął w wyróżnieniach nie tylko majora, lecz również kilka innych osób. – Przez siedem miesięcy orderu nie otrzymałem. Starano mi się go wcisnąć w dniu mojego odejścia, ale odmówiłem. Do dziś postanowienie prezydenta nie jest więc wykonane – opowiada mjr Szandrocho.

Kryzys

Wszyscy nasi rozmówcy swoje relacje o sytuacji na AWL-u zaczynają od czystek kadrowych, jakie rektor przeprowadził zaraz po objęciu stanowiska.

Na początek rozwiązał umowy z dowódcami, którzy jako profesorowie wizytujący wykładali na uczelni. Z placówką pożegnali się m.in. Czesław Piątas, były szef Sztabu Generalnego WP, gen. dr Stanisław Nowakowski, były dowódca 11. Dywizji Kawalerii Pancernej, gen. Kazimierz Jaklewicz, były dowódca 17. Brygady czy zasłużony lotnik, gen. pilot Piotr Luśnia.

Po pierwszej fali czystek nastąpiła kolejna – w sierpniu 2016 r. „Potraktował ludzi jak przedmioty. Pozwalniał ich bez słowa. Oni poszli do sądu i wygrali. Uczelnia musiała oddać zaległe pensje, odprawy i wypłaty jubileuszowe z odsetkami oraz poniosła koszty sądowe. Rektor Skorupka bił rekordy, przegrywając po trzy sprawy dziennie. A później dalej zwalniał, nawet kobietę w ciąży” – napisał w mailu do Onetu jeden z wieloletnich pracowników uczelni.

Wyrwa kadrowa nie pozostała bez wpływu na jakość kształcenia studentów. Nagle okazało się, że nie ma kto ich uczyć. – Wrzucano więc wykładowców na jakiś przedmiot, niezależnie, czy się na tym znali, czy nie. Sam jestem tego przykładem. Po zwolnieniu specjalisty ds. bezpieczeństwa energetycznego ten przedmiot przydzielono mnie. Miało być na chwilę, a przez trzy lata wykładałem coś, na czym się nie znałem. Wiedziałem tylko, że nie należy wkładać palców do gniazdka. Nikogo to jednak nie interesowało. Studenci śmiali się nam w twarz, że poziom merytoryczny zajęć jest wręcz dramatyczny – opowiada mjr Szandrocho.

Łącznie z AWL-u zostało zwolnionych lub odeszło na własną prośbę kilkudziesięciu wykładowców. Tylko w tym roku wypowiedzenia złożyło już kilkunastu pracowników naukowych i dydaktycznych, a jak dowiedział się Onet, kilku kolejnych nosi się z takim zamiarem.

Uczelnia nie udzieliła nam precyzyjnej odpowiedzi na pytania o odejścia pracowników. Przyznała jedynie, że 31 sierpnia 2016 r. zostało zwolnionych dziewięciu wykładowców.

– Największy żal do rektora mam o to, że nie szanuje ludzi. Ci, którzy z nim pracowali, musieli odejść, bo za dużo o nim wiedzieli – mówi jeden z naszych informatorów.

Zamieszanie wywołane zwolnieniami miało też inne, poważniejsze następstwa. Na przykład ćwiczenie „Kryzys”, realizowane na uczelni od 2015 r. z udziałem wielu służb Dolnego Śląska, w tym roku się nie odbyło.

– Cały kręgosłup wydziału nauk o bezpieczeństwie po prostu się rozpadł. Odszedł dziekan, dyrektor instytutu bezpieczeństwa i kierownik zakładu zarządzania kryzysowego. Wyrzucono innych ludzi i na koniec nie miał kto tych ćwiczeń przeprowadzić – opowiada mjr Szandrocho.

Uczelnia unika odpowiedzi na pytania o te ćwiczenia. Twierdzi jedynie, że odbędą się one w tym roku.

Pożegnanie z rektorami

Zmiany kadrowe to niejedyne kontrowersyjne posunięcia rektora. – Po przyjeździe z Warszawy w lutym 2016 r. nakazał zdjąć portery byłych rektorów sprzed sali senatu. Wyszedł z założenia, że historia szkoły zaczęła się od niego, a wszystko wcześniej było złe. To smutne, bo przecież ojciec rektora Skorupki służył w armii w poprzednim systemie – opowiada nasz rozmówca.

– Kiedyś przyjechała do nas grupa z jednostki wojskowej. Oprowadzaliśmy ich po uczelni. W pewnym momencie ktoś zapytał, gdzie są portrety byłych rektorów. W odpowiedzi usłyszeli, że zostały zdjęte, bo byli niepoprawni politycznie – opowiada mjr Szandrocho.

– Poczet rektorów to świętość każdej uczelni – oburza się inny z profesorów uczelni. – Wygląda na to, że historia tej szkoły rozpoczęła się od Dariusza Skorupki.

Uczelnia tłumaczy nam, że portrety zostały zdjęte jedynie na czas remontu.

Tyle że remont już dawno dobiegł końca, a portrety nadal nie wróciły na stare miejsca. Na prośbę dziennikarzy Onetu jeden z wykładowców w październiku zrobił zdjęcia gołych ścian przed salą senatu uczelni.

Cenzura i donosy

Z biblioteki uczelnianej zniknęły zaś gazety i czasopisma krytyczne wobec władzy. – Pisząc jakiś artykuł, poszedłem do biblioteki i poprosiłem o tygodnik „Angora”. Bibliotekarka odparła, że nie ma tej gazety, ponieważ niedawno dostała listę zakazanych wydawnictw. Znalazły się tam takie tytuły, jak „Angora”, „Wprost”, „Gazeta Wyborcza”. Wcześniej biblioteka była wyposażona we wszystkie wydawnictwa, by studenci mogli czerpać wiedzę z każdego dostępnego źródła. Dla mnie, wykładowcy i Polaka żyjącego w demokratycznym kraju, taka cenzura jest po prostu nie do pomyślenia – mówi mjr Szandrocho.

Rektor – jak mówią nasi informatorzy – powołał też specjalną grupę do śledzenia aktywności pracowników uczelni w mediach społecznościowych.

Jeden z wykładowców pisze do nas: „Zostałem wezwany do rektora Skorupki. Wyjął z szuflady kopertę. Poczułem się jak na filmie szpiegowskim. Były w niej wydruki screenów z mojego konta na Facebooku. To były krytyczne wpisy wobec m.in. Macierewicza, Pawłowicz, prezydenta Dudy. Nawet nie byłem ich autorem, po prostu je udostępniłem. Rektor stwierdził, że mnie ukarze i nie wyśle moich papierów na wyższy stopień oficerski. Przyspieszyło to tylko moją decyzję do odejściu z AWL”.

Mjr Szandrocho: – Koledzy opowiadali mi, że rektor zorganizował grupę, która miała monitorować portale społecznościowe. Robili screeny i ludzie mieli z tego powodu problemy. Przez to kilka osób odeszło ze szkoły.

Kilku naszych rozmówców opowiada, że byli namawiani do donoszenia na kolegów z pracy. Mieli informować władze uczelni nie tylko o tym, co robią w szkole, lecz również o ich sprawach prywatnych. Ci, którzy donosili, mieli być nagradzani awansami i lepszymi warunkami pracy.

Do donoszenia zachęcani byli również podchorążowie. Jak mówią nasi informatorzy, jeśli student poinformował służbę dyżurną, że jego kolega wrócił z miasta pod wpływem alkoholu, był za to wynagradzany. – Stworzono chory system donosów rodem z PRL-u – mówi mjr Szandrocho.

Fałszowanie wyników naukowych

Opisywane sytuacje działy się w zaciszu gabinetów. Wiedziała o nich jedynie wąska grupa osób związanych z wrocławską uczelnią. Oficjalnie zaś Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. Tadeusza Kościuszki w 2017 r. stała się Akademią Wojsk Lądowych. Dostała też uprawnienia do przyznawania stopni naukowych.

Rektor Skorupka szumnie zapowiadał: – W niedalekiej przyszłości chcemy stać się akademią wojskową wiodącą na rynku europejskim, a w dalszej perspektywie najlepszą uczelnią dowódców w Europie.

Co zostało z jego zapowiedzi? Dobrze to obrazuje historia Agnieszki Taurogińskiej-Stich, pracowniczki dydaktyczno-naukowej, która jako pierwsza w historii miała obronić doktorat na AWL-u. Badała kompetencje przywódcze wśród podchorążych wojskowej uczelni. Wynikało z nich m.in., że zaufanie do przełożonego wśród podchorążych w ciągu studiów spadło o 41 proc., szacunek do symboli narodowych o 35 proc., a lojalność wobec przełożonego o 25 proc.

Sądziła, że wyniki posłużą do poprawy sytuacji na uczelni i będą podstawą do zmian. Zawiodła się jednak. Tak bardzo nie spodobały się one władzom AWL-u, że nakazały swojej pracowniczce je zmienić. Gdy Agnieszka Taurogińska-Stich odmówiła, zaczęto ją straszyć „konsekwencjami prawnymi” i kontrwywiadem wojskowym.

– Jak pani to ujawni, to będzie katastrofa dla uczelni – powiedział jej prorektor, dr hab. Adam Januszko. Onet pisał o tej sprawie w materiale „»Jeśli pani to ujawni, to będzie katastrofa«. Jak wojskowa uczelnia próbowała fałszować badania”.

W końcu Agnieszka Taurogińska-Stich postanowiła wycofać pracę z uczelni. Dziekan Wydziału Zarządzania AWL ppłk. dr. Józef Ledzianowski poinformował ją pisemnie, że zgodnie z prawem nie może tego zrobić. Dopiero po wizycie dziennikarzy Onetu okazało się, że było to jednak możliwe.

Agnieszka Taurogińska-Stich będzie się bronić na cywilnej uczelni. Złożyła też zawiadomienie do prokuratury. Niedawno zostało wszczęte śledztwo w sprawie próby fałszowania wyników naukowych, działania władz uczelni na szkodę tej instytucji oraz na szkodę sił zbrojnych. Była pracowniczka AWL-u ma w nim status pokrzywdzonej.

– Postępowanie jest w toku i jest w fazie początkowej – mówi Stanisław Wrona, adwokat Taurogińskiej-Stich.

Przestarzały sprzęt, brak jedzenia i insekty

Kilka dni po ujawnieniu przez Onet informacji o zamieszkach na AWL-u, gruchnęła informacja, że na terenie uczelni samobójstwo popełnił jeden z podchorążych. Przyczyny tragedii nie są znane, bada je prokuratura. Jednak to wydarzenie jeszcze bardziej popsuło i tak nie najlepsze nastroje wśród studentów.

Od lat zresztą uczelnia zmaga się z problemem odchodzenia podchorążych po pierwszym roku studiów. Skala tego zjawiska była tak duża, że rektor Skorupka zlecił jego zbadanie. Z meldunku szefa pionu ogólnego uczelni, do którego dotarł Onet, dowiadujemy się, że studenci rezygnują, ponieważ są rozczarowani dysonansem pomiędzy kreowanym przez materiały promocyjne wizerunkiem żołnierza i służby a rzeczywistością – zbyt małą liczbą zajęć praktycznych, niedostosowaniem programu szkolenia do realiów stanowiska dowódcy plutonu.

Do tego dochodzi frustracja – z niedostępności i marnej jakości mundurów oraz sprzętu wojskowego. – Sprzęt, który mieliśmy, pamiętał lata 80. ubiegłego wieku. Zresztą cały program szkolenia to fikcja. Zamiast zajęć była musztra. Ludzie mają być przygotowani do warunków bojowych, wojny, a jakie będą mieli przygotowanie, jak gros czasu będą dreptać po placu apelowym krokiem defiladowym? – pyta Michał, podchorąży, który zrezygnował ze studiów po pierwszym roku. W rozmowie z nami przyznał, że przyczyną odejścia było rozczarowanie tym, co zastał na uczelni, w porównaniu z jego wyobrażeniami o uczelni wojskowej.

Akademia zasłania się oficjalnymi liczbami, według których musztra obejmuje mniej niż 10 proc. zajęć praktycznych.

W cytowanym już meldunku znajdujemy też informacje, że podchorążowie skarżą się na dramatyczne warunki socjalno-bytowe. A o tym, jak to wygląda w praktyce opowiedziało nam kilku podchorążych.

Jedna z podchorążych mówiła, że w internacie pojawiły się pchły. – Na początku było kilka pogryzionych osób, potem więcej. Zgłosiliśmy to dowódcy. Nic się nie zmieniło. Pogryzionych osób było coraz więcej. Znowu zgłosiliśmy. Dowódca kazał nam zrobić listę pogryzionych, by zobaczyć, jaka jest skala problemu. Potem stwierdził, że osoby z listy są zapchlone i nie mogą wychodzić, by nie rozprzestrzeniać epidemii. W kolejnym tygodniu znowu robiono listę. Nikt się nie wpisał, bo wszyscy chcieli wychodzić, a uczelnia uznała, że problemu nie ma. W końcu wezwano ekipę dezynfekcyjną – mówi.

Wcześniej kilku innych podchorążych informowało nas, że w akademikach zalęgły się wszy. W sierpniu zapytaliśmy o to rzecznika uczelni. Nie otrzymaliśmy jednak odpowiedzi. Pytany później o epidemię pcheł, odparł, że taka sytuacja nie miała miejsca.

To niejedyne problemy w internacie. – Mieszkaliśmy w izbach po 10 – 16 osób. Warunki sanitarne pozostawiały wiele do życzenia. Na 40 dziewczyn na kompanii była tylko jedna pralnia, trzy toalety i pięć pryszniców. Pranie robiłam w nocy – mówi Urszula, która mieszkała tam przez niemal dwa lata.

Oprócz kiepskiej infrastruktury sanitarnej studenci wojskowej uczelni narzekają też na jedzenie, a raczej jego brak. – Stołówka nie wyrabia, bo jest za mała, a AWL przyjmuje coraz więcej osób. Między śniadaniem a obiadem mieliśmy czasem 10-godzinną przerwę, mimo że regulaminowo taka różnica może wynosić maksymalnie 6 godzin – mówi jeden z podchorążych. Podobną relację słyszymy od innych. – Większość żołdu wydawałem na jedzenie – mówi student AWL.

Jednak zamiast w rozbudowę stołówki, władze uczelni inwestowały w laboratoria, kaplicę czy remont budynków dowództwa. – Krążyły pogłoski, że ma zostać zbudowana nowa stołówka, ale nadal jej nie ma – dodaje podchorąży.

Problemy nieuleczalne

Zgłosiła się do nas również Urszula, studentka drugiego roku AWL-u z klasy saperskiej. – Wybór uczelni wojskowej był świadomy. Fascynowało mnie wojsko. Mam w sobie głębokie poczucie sprawiedliwości i chciałabym bronić ludzi, których kocham, chcę móc zapewnić im bezpieczeństwo. Wiedziałam, że dam radę – mówi.

Dodaje, że nie miała problemów z dostaniem się na wymarzoną uczelnię. – Dobrze zdałam maturę, świetnie poszła mi rozmowa kwalifikacyjna. Egzamin z angielskiego, który podchorążowie zdają na drugim roku, zdałam eksternistycznie jeszcze przed przystąpieniem do uczelni – mówi. Na początku wszystko układało się doskonale. Jednak pewnego razu na ćwiczeniach poczuła kłujący ból w okolicach miednicy.

(11 X)