Noble 2019

W dziedzinie literatury nagrodzono Polkę Olgę Tokarczuk

W dniach 7 – 11 października br. przyznano tegoroczne Nagrody Nobla.

Doceniono Brytyjczyka sir Petera J. Ratcliffe’a oraz dwóch Amerykanów: Williama G. Kaelina jr i Gregga L. Semenzę. Zbadali oni zachowanie komórek w zależności od tego, ile w ich otoczeniu znajduje się tlenu. Dzięki temu odkryciu można było opracować nowe metody leczenia anemii, nowotworów i wielu innych chorób.

Uhonorowano astrofizyków – Amerykanina Jamesa Peeblesa (84 l.), Szwajcara Michaela Mayora (77 l.) oraz Hiszpana Didiera Queloza (53 l.). Ich prace pozwoliły zrozumieć historię oraz budowę Wszechświata i znacznie poszerzyły spojrzenie na miejsce Ziemi w Kosmosie. Teraz już wiemy np., że planet jest znacznie więcej niż gwiazd.

Wyróżniono Brytyjczyka Stanleya Whittinghama (78 l.), Amerykanina Johna Goodenougha (97 l.) oraz Japończyka Akirę Yoshino (71 l.). Wszyscy trzej na przestrzeni wielu lat, niezależnie od siebie, pracowali nad stworzeniem i rozwojem systemu litowo-jonowego. Oparte na nim baterie to wielkie osiągnięcie ludzkości, które zrewolucjonizowało nasze życie. Dzięki niemu nastąpił rozwój telekomunikacji i motoryzacji proekologicznej. Umożliwiło to także magazynowanie energii pozyskiwanej np. z kolektorów słonecznych czy elektrowni wiatrowych. W tym roku przyznano dwie nagrody – za rok 2018 i 2019. Pierwszą otrzymała polska pisarka, eseistka, poetka i autorka scenariuszy Olga Tokarczuk (57 l.). W uzasadnieniu swojego wyboru Akademia Szwedzka napisała, że Polka została nagrodzona za „narracyjną wyobraźnię, która wraz z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”. Z wykształcenia jest psychologiem. Jej książki to m.in. „Szafa”, „Dom dzienny, dom nocny”, „Lalka i perła”, „Bieguni” i „Księgi Jakubowe”. Uhonorowano ją licznymi nagrodami. Ma srebrny medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Jest uważana za jedną z najwybitniejszych i najbardziej poczytnych autorek swojego pokolenia. Jej utwory przetłumaczono na ponad 30 języków. – Nagroda trafia do Europy Wschodniej, to coś niezwykłego. Dla mnie jako Polki to znak, że pomimo tych wszystkich problemów z demokracją, które mamy w naszym kraju, wciąż mamy coś do powiedzenia światu. Chciałabym powiedzieć wszystkim moim przyjaciołom, ludziom w Polsce: zagłosujmy we właściwy sposób, za demokracją – powiedziała Tokarczuk chwilę po otrzymaniu Nobla.

Jest drugą Polką w historii, która otrzymała literackiego Nobla. W 1996 r. nagroda ta przypadła Wisławie Szymborskiej (1923 – 2012). Jest to piąty Nobel dla polskiej literatury, bo otrzymało ją również trzech Polaków – Henryk Sienkiewicz (1905), Władysław Reymont (1924) i Czesław Miłosz (1980).

Z kolei za rok 2019 nagrodzono Petera Handkego (77 l.), austriackiego powieściopisarza, dramaturga i tłumacza. Doceniono go „za pracę, która z lingwistycznym geniuszem eksploruje peryferie i specyfikę ludzkiego doświadczenia”. Jego dzieła to m.in. „Niebo nad Berlinem”, „Mój rok w zatoce niczyjej” i „Esej o zmęczeniu”. Z wykształcenia jest prawnikiem.

Uhonorowany został Abiy Ahmed Ali (43 l.), premier Etiopii. Doceniono go za to, że zainicjował zakończenie konfliktu pomiędzy Etiopią a Erytreą, który trwał ponad 20 lat. „ W Etiopii pozostało jeszcze wiele pracy, jednak laureat zainicjował ważne reformy, które dają obywatelom nadzieję na lepsze życie i lepszą przyszłość. Jako premier starał się promować pojednanie, solidarność i sprawiedliwość społeczną” – podkreślił Komitet Noblowski. Jest przedstawicielem Oromów, którzy należą do plemion kuszyckich. Pochodzi z rodziny muzułmańsko-chrześcijańskiej.

Wręczenie nagród, oprócz pokojowej, odbędzie się 10 grudnia w Sztokholmie, stolicy Szwecji.