Dlaczego PiS nie chce ujawnienia list poparcia do KRS? (Onet.pl)

Nowa Krajowa Rada Sądownictwa jest dla PiS kluczowym elementem reformy wymiaru sprawiedliwości. Bez tego „puzzla” układanka po prostu się posypie, dlatego rządzący za wszelką cenę próbują utrzymać w tajemnicy listy poparcia do KRS. Wyjaśniamy, czego się w tej sprawie obawiają.

Jak wybrano nową Krajową Radę Sądownictwa

Nową Krajową Radę Sądownictwa powołano wiosną 2018 r., przerywając kadencję poprzedniej Rady. Wielu prawników twierdzi, że złamano w ten sposób konstytucję. Wątpliwy konstytucyjnie był także wybór nowych sędziów KRS przez polityków – dokonano tego głosami posłów PiS i Kukiz’15.

Zgodnie z nowymi, stworzonymi przez PiS i prezydenta przepisami każdy z sędziowskich kandydatów do KRS musiał uzbierać 25 głosów poparcia wśród innych sędziów lub 2 tys. głosów popierających go obywateli. Tę ostatnią drogę wybrała jedynie sędzia Teresa Kurcyusz-Furmanik, wspierana przez kluby „Gazety Polskiej” – pozostała czternastka sędziów przekazała marszałkowi sejmu listy poparcia z głosami 25 kolegów po fachu.

Problem w tym, że są poważne wątpliwości co do tego, czy wszyscy sędziowie uzbierali wymagane 25 głosów oraz czy części z nich nie poparły osoby blisko związane z Ministerstwem Sprawiedliwości i Zbigniewem Ziobrą.

Upadek nowej KRS oznaczałby dla PiS katastrofę

Przyjmując nową ustawę o KRS, kontrolowany przez PiS Sejm poprzedniej kadencji zdecydował, że słynne już listy poparcia zostaną utajnione. Bez wahania przyjął to rozwiązanie, choć wcześniej Zbigniew Ziobro wielokrotnie podkreślał, że KRS wymaga reformy choćby dlatego, że działa w sposób niejawny i zbyt mało przejrzysty.

Nowa Krajowa Rada to kluczowy element wdrażanych przez rządzących zmian w sądownictwie. To właśnie KRS jest jedynym organem, który może zdecydować o powoływaniu nowych sędziów i awansie tysięcy z nich. Także KRS ma prawo – jako jedyna – wskazać nowych sędziów do nowych izb Sądu Najwyższego – czyli Izby Kontroli Nadzwyczajnej oraz Izby Dyscyplinarnej. Ta ostatnia jest bardzo ważna w forsowanej przez rządzących reformie – może nawet usuwać z zawodu sędziów krytycznych wobec wdrażanych zmian.

Gdyby nową KRS uznano za nielegalną – posypałoby się wszystko, co PiS przeprowadził w sądach przez ostatnie cztery lata. Rekomendacje do awansu nowej Rady należałoby uznać za wadliwe, a tym samym jako faktycznie nieistniejące należałoby potraktować obie nowe izby SN. Podobnie jak kilkaset awansów dla sędziów sądów powszechnych oraz kilkadziesiąt tysięcy wydanych przez nich wyroków.

Listy poparcia do KRS w opinii większości autorytetów prawnych bezwzględnie powinny zostać ujawnione, bo obywatel ma prawo wiedzieć, kto poparł tych, którzy w sądownictwie będą decydować o ich być albo nie być.

Gdyby okazało się, że część sędziów z nowej KRS nie miała wymaganej liczby głosów, oznaczałoby to koniec Krajowej Rady Sądownictwa w obecnym kształcie. Sejm powołał sędziowską „piętnastkę” na łączną kadencję, a ich kandydatury głosował wspólnie, blokowo. Jeden nieważnie wybrany członek

KRS oznacza nieważność powołania całej KRS.

Kontrowersje wokół sędziego Nawackiego

Odkąd w Sejmie uchwalono nową ustawę o KRS, PiS robi wszystko, by list poparcia do KRS nie ujawnić. Dlaczego?

Powodów może być wiele. Jednym z nich jest to, że część sędziów – jak choćby Maciej Nawacki – mogło nie uzbierać wymaganych 25 podpisów. Nawacki uzbierał łącznie 28 oświadczeń o poparciu. Jak sam przyznał, poparł sam siebie, ale problem w tym, że czworo sędziów wycofało poparcie dla niego, zanim zgłosił swoją kandydaturę do marszałka sejmu. To mogłoby oznaczać, że – mając zaledwie 24 podpisy – Nawacki został wybrany do KRS wadliwie i bezprawnie. Tyle że on sam wycofania podpisów kolegów nie uznał, bo – jak stwierdził w rozmowie z Onetem – takie poparcie „to jak głos wrzucony do urny wyborczej”.

Ten jeden sędzia – oraz liczba uzyskanych przez niego głosów poparcia – może mieć kluczowe znaczenie dla dalszego istnienia nowej KRS. Czy takich przypadków może być więcej? Niewykluczone, że to właśnie dlatego PiS tak rozpaczliwie broni utrzymania list poparcia w tajemnicy.

Przypomnijmy, Kancelaria Sejmu – która tymi listami dysponuje – odmówiła wykonania ostatecznego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. W dniu, w którym listy miały być ujawnione, prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych zabronił ich publikacji w trosce o prywatność osób, które kandydatów do nowej KRS poparły. Wkroczył do akcji na wniosek właśnie sędziego Nawackiego.

Prezes UODO Jan Nowak to wieloletni radny PiS, który na nowe stanowisko wybrany został właśnie przez tę partię. Postępowanie w tej sprawie trwa do dziś, a listy pozostają tajne.

Do gry wkraczają instytucje europejskie

19 listopada 2019 r., po pytaniach prejudycjalnych skierowanych przez Sąd Najwyższy, unijny Trybunał Sprawiedliwości zasugerował, że nowa KRS może nie spełniać wymogu niezależności od polityków. Uchylił się jednak od ostatecznego rozstrzygnięcia tej kwestii, pozostawiając to polskiemu Sądowi Najwyższemu.

Wkrótce po tym orzeczeniu – na początku grudnia 2019 r. – Izba Pracy SN uznała, że KRS nie daje wystarczających gwarancji niezależności od organów władzy ustawodawczej i wykonawczej i jest to punkt wyjścia do oceny, czy Izba Dyscyplinarna SN jest niezawisła.

Wniosek wydaje się oczywisty – nowa Rada może być uznana za organ zależny od polityków. Problem w tym, że politycy obozu rządzącego decyzją tak TSUE, jak i SN nieszczególnie się przejęli. Mówiąc wprost – obie decyzje po prostu zignorowali.

Sędzia Juszczyszyn wraca z niczym

20 listopada – dokładnie dzień po wyroku TSUE z 19 listopada 2019 r. – sędzia z Olsztyna Paweł Juszczyszyn zdecydował, że zażąda od Kancelarii Sejmu okazania list poparcia do KRS. Decyzję tę podjął, bo rozpoznaje apelację od wyroku wydanego przez sędziego nominowanego przez nową Radę.

Ostatecznie, po komplikacjach ze strony Kancelarii Sejmu, sędzia zdecydował, że obejrzy listy poparcia w Kancelarii Sejmu. Miało do tego dojść we wtorek, ale wczesnym rankiem prezes Sądu Rejonowego w Olsztynie i bezpośredni przełożony Juszczyszyna, sędzia Maciej Nawacki (wspomniany wcześniej członek nowej KRS), cofnął mu delegację do stolicy.

Kancelaria z tego pretekstu skorzystała i niczego sędziemu Juszczyszynowi

nie okazała, zdaniem wielu ekspertów łamiąc w ten sposób prawo. Co z tego wynika? Jak na razie niewiele. Ewentualną decyzję o ukaraniu szefowej Kancelarii Sejmu grzywną – za niewykonanie decyzji sądu – podjąć może w najbliższy piątek Sąd Okręgowy w Olsztynie.

Na listach poparcia są podpisy osób związanych z Piebiakiem?

Z informacji Onetu wynika, że na niektórych listach mogą powtarzać się nazwiska osób powiązanych z Ministerstwem Sprawiedliwości i byłym wiceministrem Łukaszem Piebiakiem, który po ujawnieniu afery hejterskiej podał się do dymisji.

Jak informuje zamieszana w aferę internetowa hejterka Emilia, procedura zbierania podpisów pod listami poparcia wyglądała nieco inaczej, niż zapowiadali rządzący.

–Z tego co mi opowiadały osoby powiązane blisko z MS, działo się to w sposób dość szczególny. Do ministerstwa przynoszono listę, a potem ktoś chodził po gabinetach, głównie tych zajmowanych przez sędziów „sprawdzonych” i pokazywał: o, tu się podpisz. No i się podpisywali – opisuje kobieta.

– Dlatego wiem, że nazwiska na tych listach w znacznej mierze będą się powtarzać, głównie znalazły się tam parafki osób blisko związanych z byłym wiceministrem Łukaszem Piebiakiem. To był zorganizowany proceder pod tytułem: ma się uzbierać tyle głosów, ile się da – mówi Emilia.

Jak nieoficjalnie podkreśla część prawników, mimo tej „zorganizowanej akcji” głosów na listach poparcia do KRS niektórym kandydatom i tak brakowało. – Wtedy, o ile wiem, były wiceminister Piebiak zmobilizował dwa „zaprzyjaźnione” sądy w mieście na wschodzie kraju. I tam wskazani sędziowie dopisywali się na listach poparcia – mówi Onetowi anonimowo jeden z prawników.

Szef nowej KRS: listy powinny być jawne

Czy scenariusz zbierania podpisów przedstawiony przez Emilię, który zakłada, że delegowani do ministerstwa sędziowie podpisywali się w ciemno pod wskazanymi listami, jest realny? W grudniu zapytaliśmy o to przewodniczącego nowej KRS sędziego Leszka Mazura.

– Cóż, jeśli chodzi o działalność ludzi, to realnie rzecz biorąc, nic nie jest wykluczone. Ale ja nie wiem, czy tak było naprawdę – mówił.

– Pewien jestem, że nie byłoby to do końca etyczne. Bo założenie było takie, że danych kandydatów popierać mieli sędziowie z danego okręgu – to miało odzwierciedlać skalę zaufania. Zaś podpisywanie list in blanco temu założeniu przeczy. Ja sobie nie wyobrażam, że mógłbym tak podpisy zbierać, i nie zbierałem – deklarował w rozmowie z Onetem szef nowej KRS.

– Jestem przekonany, że te listy poparcia powinny być jawne, bo mamy zasady jawności życia publicznego. I nawet ci podpisujący się pod tymi listami nie mieli wtedy wrażenia, że to wszystko stanie się tak poufne – podkreślał sędzia Mazur.

Jak zapewniał, na jego liście poparcia nie ma osób, które związane byłyby bezpośrednio z Ministerstwem Sprawiedliwości. – Dwie trzecie listy to sędziowie ze środowiska częstochowskiego. Jest też podpis sędziego Arkadiusza Cichockiego z Gliwic, ale pozostali, o ile wiem, nie mieli żadnych związków z resortem w ciągu minionych pięciu, dziesięciu lat – zaznaczył.