Warszawa 1945

Najnowsza powieść Ałbeny Grabowskiej przypomina serial „Dom” Jana Łomnickiego o powojennych losach mieszkańców kamienicy przy Złotej w Warszawie. W „Najważniejsze to przeżyć” w 1945 roku do stolicy wraca inteligencka rodzina Pataczaków. Ojciec był przed wojną chirurgiem, jego żona nauczycielką polskiego, starsza córka Teresa kończyła liceum, młodsza Mirka chodziła do klas 1 – 3. Uciekali z Warszawy dwukrotnie – najpierw w 1940 r. po zadenuncjowaniu ich za prowadzenie tajnych kompletów, a drugi raz wyjechali na wieś przed wybuchem Powstania Warszawskiego, bo za wszelką cenę chcieli uchronić Teresę, harcerkę, przed udziałem w tym zrywie. Zastali swoje miasto w całkowitej ruinie, z mieszkania przy Marszałkowskiej 44 zostały całe jedynie dwa pokoje. Każde z nich próbuje odnaleźć się w nowej sytuacji. Ojciec wraca do szpitala, matka znajduje pracę w „Kurierze Porannym” – ma chodzić po Warszawie i ją opisywać. Teresa tęskni za ukochanym Alkiem, powstańcem, z którym mieli się po wojnie pobrać, ale trafił do oflagu. Najmłodsza, dwunastoletnia Mirka to dobry duch tej powieści. Dziewczynka jest najbardziej zaradna z całej rodziny. Próbuje handlu na bazarze, a przede wszystkim biega po stolicy i nam ją relacjonuje. Z całkowitą szczerością mówi i o rzeczach dobrych, i o najbardziej okrutnych. Po jej pierwszej relacji aż trudno złapać oddech i wrócić do równowagi.

Narracja nowej powieści Ałbeny Grabowskiej – wcześniej mocno docenionej przez czytelników za „Stulecie winnych” – toczy się tak potoczyście, że pochłania się to wszystko jednym tchem. Pisarka oddaje głos każdemu z członków rodziny, którzy w odmiennej formie opisują stan miasta w 1945 roku, ale narracja Mirki jest nie do pobicia. Nie tylko w skali tej powieści! Znakomita rzecz.

AGNIESZKA FREUS AŁBENA GRABOWSKA. NAJWAŻNIEJSZE TO PRZEŻYĆ. Wydawnictwo REBIS, Poznań 2023. Cena 44,90 zł.