Z tureckiej strony
Panie Redaktorze, dziękuję za cotygodniowe interesujące informacje o pochodzeniu polskich nazwisk. A w zasadzie nazwisk Polaków, bo wiele z nich ma pochodzenie obcojęzyczne. Chciałbym prosić o informację o pochodzeniu nazwiska Tehir. To nazwisko panieńskie mojej śp. teściowej – Doroty Tehir. Rodzina żyła do 1945 roku w województwie lwowskim, potem los rzucił dziadka żony na Pomorze Zachodnie. Jerzy Tehir miał trzy córki i jednego syna, który z kolei miał dwie córki, więc linia męska tej znanej mi części rodziny Tehir wymarła. Przekazano mi, że pochodzenie nazwiska może być tatarskie, ale czy to prawda?
Mam także pytanie dotyczące nazwiska: Tosik. Jest ono dość pospolite, pochodzi zapewne od imienia Antoni, natomiast wszyscy poznani przeze mnie przedstawiciele chłopskiego pierwotnie rodu Tosików (w tym słynny aktor Władysław Hańcza) mają pochodzenie często bardzo odległe z okolic Bełchatowa i Zelowa (łódzkie).
Mój ojciec ochrzczony był w kościele w Łobudzicach koło Zelowa, gdzie na cmentarzu parafialnym niemalże co czwarty starszy nagrobek jest poświęcony pamięci kogoś z nazwiskiem Tosik. Włodzimierz Tosik, Szczecinek,
Zachodniopomorskie Panie Włodzimierzu, tak – nazwisko Tehir jest pochodzenia obcego i próżno szukać jego etymologii w polszczyźnie. Są pewnym tropem dzieje rodziny zamieszkującej Kresy Wschodnie, gdzie istniały silne wpływy kultur Wschodu. Moim najsilniejszym skojarzeniem etymologicznym jest turecki przymiotnik opóźniony, późny, świadczący o korzeniach rodowych. Także w polskim zasobie nazwisk istnieje Późny, co sugerować może etymologię wiążącą się np. z późnym potomkiem czy spóźnionym gościem itp. W bazie PESEL znajdujemy dziś dwóch Tehirów, ale trzech... Tahirów. Najpewniej oba nazwiska mają ten sam turecki rodowód. Z Tosikiem sprawa jest rzeczywiście prostsza, bo to rodzime nazwisko wyprowadzone od imion męskich Tomasz, Tomisław albo Antoni. Jest formą zdrobniałą, używaną dziś przez 516 rodaków. I jest możliwe wspólne rodowe gniazdo.
Pan Zdzisław Modła zwrócił się z pytaniem, czy to nazwisko z rodzaju kościelnych, o rodowodzie religijnym. Też już kiedyś nazwiskiem tym się zajmowałem. Początkiem tego nazwiska może być imię Modlibog, ale także wiele innych słów o podstawie modltak jak czasownik modlić się czy rzeczownik modlitwa (modły). W staropolszczyźnie modłek to natręt, ktoś, kto czegoś się domagał. Modła to także sposób, moda; bożyszcze albo... kąt prosty (czynności związane z pomiarem ziemi dały początek nazwom powyższych miejscowości). „Modła, jak pisze J. Karłowicz, to kawałek drewna, według którego cieśla stara się ściany budynku na węgłach odchylić pod kątem prostym, inaczej – przymodłować ściany na węgłach”. Modłować znaczyło mierzyć. Modłą nazywano też czołobitny pokłon oraz ofiarę całopalną (L. Tomczak).