Proszę wstać! Nauka idzie!
Odzyskana: mowa
Przedmiot sprawy: Pacjenci cierpiący na zaburzenia głosu być może wkrótce będą mogli swobodnie się porozumiewać. Artykuł opublikowany w Nature Communications opisuje wysiłki amerykańskich naukowców, którzy opracowali specjalny rodzaj plastra naklejanego na gardło i niewymagającego źródła zewnętrznego zasilania. Plaster wykrywa i przekształca ruchy mięśni krtani w sygnały elektryczne, które za pomocą algorytmu uczenia maszynowego są tłumaczone na mowę. Pierwsze próby skuteczności wynalazku skupiły się na wytrenowaniu AI pod kątem śledzenia ruchów gardła podczas bezgłośnego wymawiania określonych fraz. Testy wykazały, że poprawność tłumaczenia impulsów elektrycznych przez tak wyuczony program wynosi aż 95 proc. (MM)
Orzeczenie: Każdy głos się liczy!
Przerobione: odpady
Przedmiot sprawy: Poddając recyklingowi urządzenia elektroniczne, chcemy odzyskać cenne zasoby naturalne, które zostały wykorzystane do ich budowy. Jednak odpady elektroniczne są niezwykle trudne do recyklingu, ponieważ ciężko jest oddzielić od siebie różne zawarte w nich metale. Naukowcy znaleźli sposób na selektywne wychwytywanie metali z odpadów przy użyciu zużytych drożdży piwnych, czyli produktu ubocznego powstającego przy produkcji piwa. Podwójne wykorzystanie drożdży czyni ten proces jeszcze bardziej przyjaznym dla środowiska. Wysuszone drożdże oddziałują elektrostatycznie z jonami metali, a zmiana pH może ten proces jeszcze poprawić. Uczeni przetestowali możliwości biomasy pod kątem adsorpcji cynku, glinu, miedzi i niklu. Okazało się, że drożdże skutecznie wychwytują badane metale. Odzyskano do 50 proc. glinu i miedzi i do 90 proc. cynku. Co istotne – same drożdże też można recyklingować (nawet 5 razy) bez wpływu na ich wydajność w odzyskiwaniu metali. (ZK)
Orzeczenie: Drożdże dostały drugie życie.
Łączenie: bez kleju
Przedmiot sprawy: Amerykańscy naukowcy odkryli nowy sposób sklejania przedmiotów za pomocą elektryczności. „Elektroadhezja” (EA) może okazać się przełomowa dla medycyny, robotyki i nie tylko. EA działa poprzez zastosowanie niewielkiego napięcia do połączenia materiałów. Odwrócenie napięcia powoduje ich odłączenie. Wcześniej EA działało tylko z niektórymi miękkimi materiałami. Naukowcy sprawili, że działa zarówno z twardymi, takimi jak grafit, jak i miękkimi – jak żele. Metoda ta jest skuteczna nawet pod wodą! Otwiera to drogę do nowych baterii, biokompatybilnych robotów i ulepszonych implantów. Chociaż potrzebne są dalsze badania, odkrycie to jest wielką obietnicą na przyszłość. (PRJ)
Orzeczenie: Ciekawe, czy prąd skleiłby również złamane serce?
Podejrzany: marsjański wulkan
Przedmiot sprawy: Na konferencji naukowej w Teksasie ogłoszono odkrycie i zidentyfikowanie na Marsie wulkanu roboczo nazwanego Noctis. Wulkan wznosi się na wysokość aż 9022 metrów i obejmuje obszar szerokości 450 kilometrów. Mimo pokaźnych rozmiarów wskazujących na wieloletnią aktywność jest mocno zdegradowany, dlatego trudno go było zobaczyć. Udało się jednak zidentyfikować liczne struktury i formacje skalne typowe dla wulkanu, np. pozostałości zapadniętego krateru w środkowej części Noctisa. W tej samej lokalizacji odkryto w ubiegłym roku prawdopodobny ślad pozostawiony przez stopniały lodowiec. Teraz okazuje się, że w południowo-wschodniej części Noctisa może być także depozyt wulkaniczny, w którym być może znajdował się (lub wciąż znajduje) lód. (MK).
Orzeczenie: Mars ma prawdopodobnie bardziej skomplikowaną przeszłość, niż nam się wydawało.
Wykryta: bezsenność
Przedmiot sprawy: Poważny brak snu zwiększa liczbę wypadków przy pracach obarczonych wysokim ryzykiem, takich jak prowadzenie pojazdów lub obsługiwanie maszyn. Australijscy naukowcy z Monash University opracowali badanie krwi, które pozwala dokładnie wykryć, czy dana osoba nie spała przez 24 godziny lub dłużej. Test oparty jest na biomarkerze, który składa się z oznaczania poziomu pięciu metabolitów. Badanie jest bardzo dokładne, ponieważ potrafi przewidzieć niedobór snu z dokładnością ponad 90 proc., jednak wymaga dalszego rozwoju w celu zastosowania w rzeczywistym świecie. Chociaż pobieranie krwi może nie być praktyczne w przypadku kontroli drogowych, to przyda się w dochodzeniu w sprawie wypadków. (PRJ)
Orzeczenie: Nie spałeś – nie podejmuj ryzykownych zajęć!
Na celowniku: nowotwór piersi
Przedmiot sprawy: Amerykańscy naukowcy opracowali specjalną „nanocząsteczkę GPS”, która wstrzyknięta dożylnie precyzyjnie dostarcza ładunek terapeutyczny komórkom nowotworowym. Ładunek aktywuje się w ich obecności, zapewniając genetyczny impuls, który hamuje wzrost i rozprzestrzenianie się nowotworu. Nanocząsteczka dostarcza białek edytujących geny, ale tylko w precyzyjnie wybranym miejscu. Uczeni za cel obrali komórki podstawnopodobnego raka piersi. Nowotwór ten występuje rzadziej, ale jest trudniejszy w leczeniu, gdyż (podobnie jak potrójnie ujemny rak piersi) nie ma trzech celów, które rozpoznawane są przez terapeutyki, jest agresywny i szybko się rozprzestrzenia. Uczeni otoczyli nanocząsteczkę lipidami maskującymi je przed układem odpornościowym oraz cząsteczką kierującą je do właściwych komórek. Testy na ludzkich liniach komórkowych i na myszach przebiegły pomyślnie. (ZK)
Orzeczenie: Nowe technologie to nowe szanse na leczenie.
Zmniejszone: ryzyko powikłań
Przedmiot sprawy: Badania endoskopowe są niezbędne w diagnostyce wielu chorób, jednak często niosą ryzyko uszkodzenia wrażliwej śluzówki ciała. Groźnym krwawieniom może zapobiec GastroShield – specjalny żel opracowany przez naukowców z MIT, który w czasie rzeczywistym może być rozpylany poprzez cewnik umieszczony w końcówce endoskopu. Substancja składa się z polimeru pluronic oraz utlenionego dekstranu należącego do polisacharydów. Oba składniki reagują ze sobą oraz z błoną śluzową w czasie krótszym niż 5 sekund, tworząc w uszkodzonym miejscu mocną i elastyczną warstwę ochronną. Wstępne testy na zwierzętach wykazały, że w ciągu tygodnia od zabiegu i zastosowania żelu nie wystąpiły żadne perforacje, wycieki ani krwawienia, zaś sam żel utrzymywał się przez mniej więcej pięć dni, po czym w miarę gojenia się ran uległ naturalnemu złuszczeniu. (MM)
Orzeczenie: Badania profilaktyczne będą bezpieczniejsze.
MAŁGORZATA URBAŃSKA i Naukowy Wydział Śledczy nauka@angora.com.pl Źródła: MedicalXpress, EurekAlert!, PhysOrg, ScienceAdvances/PhysOrg, ScienceDaily