Cukrzyca w Polsce

putacji stopy i o 37 proc. choroby mikronaczyniowej (nefropatii lub retinopatii cukrzycowej). Obniżenie stężenia hemoglobiny glikowanej o 1 proc. sprawia, że liczba operacji usunięcia zaćmy zmniejsza się o jedną piątą, ryzyko niewydolności serca – o 16 proc., zawału serca – o 14 proc., a udaru mózgu – o 12 proc.

Hemoglobina glikowana jest jednak parametrem, który ma zasadnicze ograniczenia. Wynika to z tego, że wartość HbA1c odzwierciedla poziom glukozy z ostatnich trzech miesięcy poprzedzających pomiar i uśrednia wszystkie przebyte epizody hiperglikemii i hipoglikemii. Nie pokazuje jednak zmienności glikemii. Szczególnie ważne jest to u pacjentów z cukrzycą typu 1, u których poziom glukozy w krótkim czasie zmieniać się może od hiper- do hipoglikemii lub też w odwrotnym kierunku.

Patrząc na glukometr czy na dzienniczek, w którym zapisujemy poziom glikemii, można się zorientować, czy pacjent zbliża się do wyznaczonego celu 7 proc. Ale nie zawsze daje nam to pełną wiedzę.

– Można to wytłumaczyć na przykładzie pacjentów A i B. Obaj mogą mieć identyczną hemoglobinę glikowaną – 7,8 proc. Ale w dobowych wykresach glikemii pacjenta A nie ma zbyt dużych odchyleń i cały czas krzywa jest zbliżona do wartości 7,8 proc. Zupełnie inaczej wygląda to u pacjenta B – na jego wykresie glikemii wyraźnie widzimy „góry i doliny”,

3 MLN 4 MLD ZŁ

•

• czyli duże spadki i wzrosty poziomu cukru. We wczesnych godzinach rannych B ma hipoglikemię. Budzi się zmęczony, niewyspany, z bólem głowy, spocony, nie ma siły nic rano robić. Z kolei po obiedzie, około godziny 13 czy 14, szybko wzrasta mu stężenie cukru i ma wyraźną hiperglikemię. Po południu stężenie glukozy znów spada, by ponownie wzrosnąć po kolacji – objaśniał prof. Dzida podczas konferencji zorganizowanej przez Health Project Management.

U pacjenta B wszystkie te dobowe wartości hemoglobiny glikowanej dają identyczny wynik jak u pacjenta A – 7,8 proc., ale ewidentnie kontrola glikemii u niego jest o wiele gorsza.

Nie wolno też lekceważyć hipoglikemii, czyli spadku stężenia cukru poniżej normy.

– Epizody hipoglikemii mogą pogarszać funkcje poznawcze i samopoczucia, ale mogą być też groźne dla serca i naczyń. Tu też mamy do czynienia ze zwiększeniem ryzyka zgonu z powodów sercowo-naczyniowych – podkreśla prof. Dzida.

CZAS I CEL

Oznaczenie hemoglobiny glikowanej jest ważne, ale nie daje pełnego obrazu skuteczności leczenia cukrzycy u konkretnego pacjenta. Nawet osoby osiągające docelowe poziomy hemoglobiny glikowanej mogą mieć wciąż większe ryzyko mikro- czy makronaczyniowych powikłań cukrzycy.

Dlatego właśnie podstawowym narzędziem pracy diabetologa stają się obecnie systemy ciągłego monitorowania glikemii. To dzięki nim skutecznie możemy teraz walczyć z cukrzycową „huśtawką”, czyli wzrostami i spadkami poziomu glikemii w ciągu doby.

Korzyści ze stosowania tych systemów jest wiele. Jedną z najważniejszych jest między innymi ta, że pacjenci mają większą świadomość ryzyka niedocukrzeń, większe poczucie bezpieczeństwa i prywatności.

Oczywiście lekarze musieli się nauczyć optymalnego wykorzystywania nowoczesnych metod. W tym celu oszacowano tzw. czas w zakresie docelowym, czyli TIR – Time In Range. To procent czasu, w którym u danej osoby poziom glukozy we krwi utrzymuje się w docelowym zakresie (przyjmuje się, że ten zakres stężenia glukozy to 70-180 mg/dl). – Dobrze wyrównany pacjent z cukrzycą powinien mieć cukry w tym zakresie przez 70 proc. czasu – wyjaśnia prof. Dzida.

Dopuszczalny czas ponad zakresem docelowym – TAR (Time Above Range) – powinien być jak najmniejszy, a czas poniżej zakresu docelowego – TBR (Time Below Range, czyli praktycznie czas hipoglikemii) – jak najkrótszy.

Bardzo ważne jest również unikanie dużych wahań stężenia cukrzycy („góry i doliny” na wykresie dobowym). Tutaj posługujemy się tzw. współczynnikiem zmienności (CV). Powinien być mniejszy niż 36 proc.

Systemy ciągłego monitorowania glikemii są dziś szeroko stosowane i dostępne w wielu krajach, m.in. w Skandynawii, Czechach czy na Słowacji. W Polsce są refundowane, niestety, tylko dla dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia.

+