Śmieciówki zamienią się w etaty?
Jeśli inspektor pracy stwierdzi, że pracujący na zleceniu w istocie wykonuje obowiązki jak na etacie, będzie miał prawo zamienić śmieciówkę w etat na drodze decyzji administracyjnej. A przynajmniej tego chciałaby Państwowa Inspekcja Pracy.
„Jeśli inspektor uzna, że np. samozatrudniony lub zleceniobiorca zarobkuje w warunkach wskazujących na etat, to wyda decyzję administracyjną zmieniającą jego kontrakt cywilnoprawny w umowę o pracę. Takie rozwiązanie ma się znaleźć w projekcie, który przygotowuje Państwowa Inspekcja Pracy” – podał w poniedziałek „Dziennik Gazeta Prawna”.
Państwowa Inspekcja Pracy projekt przedstawi, ten jednak musiałby zostać przegłosowany w Sejmie. Bo do tej pory, mimo wielu zapowiedzi, PiS nie nadał inspektorom takich uprawnień.
Tymczasem w Sejmie od kwietnia leży analogiczny poselski projekt przygotowany przez Lewicę – i właśnie w ubiegłym tygodniu, w czwartek, rząd zajął wobec niego stanowisko, pod którym podpisał się premier Mateusz Morawiecki.
„Oznaczałoby to prawne uprzywilejowanie umów o pracę i byłoby sprzeczne zarówno z zasadą swobody nawiązania stosunku pracy, zasadą swobody umów, jak również z systemem prawa cywilnego, (...) byłoby naruszeniem kompetencji sądów pracy” – czytamy w rządowym uzasadnieniu. I dalej argumentuje m.in., że gdyby pracodawca z decyzją inspektora się nie zgodził i poszedł do sądu, „do czasu zmiany tej decyzji przez sąd powszechny pracodawca ponosiłby zatem nienależne koszty z tego tytułu”.
Rządowej zgody na taką nowelizację więc nie ma.
Czy można zatrudniać na umowie-zleceniu jak na etacie?
Nie. Tę kwestię porusza artykuł 22 kodeksu pracy. Mówi on – w paragrafie pierwszym – że „przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem”. Dalej zaś: „Zatrudnienie w warunkach określonych w paragrafie pierwszym jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w paragrafie pierwszym” – a z tego wynika, że umowa między pracodawcą i pracownikiem, że praca będzie się odbywać na zleceniu, nie jest istotna – liczy się, czy pracownik pracuje np. w sklepie, według grafiku i ma nad sobą przełożonego.
Teoretycznie sprawa jest jasna. W praktyce – nie jest. Bo kolejne nowelizacje doprowadziły do zamieszania: po wprowadzeniu stawki minimalnej za godzinę pracy w wysokości 12 zł brutto (w 2021 roku wynosi już 18,30 zł brutto, zaś w przyszłym 19,70 zł brutto) wielu pracodawców uważa, że skoro zgodnie z prawem prowadzą ewidencję czasu pracy i wypłacają należne minimum, wszystko odbywa się zgodnie z przepisami. Ręce rozkładają także inspektorzy pracy i prawnicy.
Nepotyzm w Państwowej Inspekcji Pracy
Prawo i Sprawiedliwość zapowiadało likwidację śmieciówek przed wyborami w 2015 roku, przed wyborami w 2019 roku i wielokrotnie w międzyczasie na łamach prasy, wreszcie taka zapowiedź pojawiła się w związku z „Polskim ładem”.
Pewną nadzieję na ożywienie Państwowej Inspekcji Pracy może za to budzić to, że w lutym br. zmienił się główny inspektor pracy – zmarłego Andrzeja Kwalińskiego zastąpiła Katarzyna Łażewska-Hrycko. Cały czas trwa także rozliczanie kadencji poprzednika Kwalińskiego – Wiesława Łyszczka – który swoją funkcję pełnił jeszcze w ubiegłym roku.
Łyszczek zatrudniał bowiem w inspekcji członków rodziny, miał tworzyć etaty, na które nie było zapotrzebowania, a w 2020 roku aż 34 osoby zarabiały więcej niż sam główny inspektor pracy. W PIP mówiło się, że trzęsie nią Podkarpacie, z którego Łyszczek pochodzi.
l