Jan Pomian

Jan Tomasz Pomian Bławdziewicz, który zmarł wwieku 92 lat, odegrał istotną rolę we wczesnych latach ruchu europejskiego. Polski ziemianin i filantrop. Syn Gustawa Pomiana Bławdziewicza i jego żony Adeli zdomu hrabianki Łubieńskiej urodził się 16 marca 1924 r. wrodzinnym majątku wNowym Mieście nad Pilicą. Kiedy we wrześniu 1939 r. Niemcy napadli na Polskę, razem z matką uciekli przez Włochy do południowej Francji. Po ustanowieniu kolaborującej republiki Vichy postanowił przyłączyć się do polskich sił zbrojnych wWielkiej Brytanii. Przez Pireneje dotarł do Hiszpanii, gdzie został internowany wobozie Miranda del Ebro. Zgodnie ze wskazówką uzyskaną od innego polskiego więźnia oświadczył, że jest Kanadyjczykiem. Przychylny kanadyjski urzędnik konsulatu potwierdził, że Pomian urodził się wMontrealu, iwczerwcu 1943 r. pozwolono mu wyjechać do Gibraltaru. Stamtąd na pokładzie polskiego niszczyciela dotarł do Anglii. Został przyjęty do polskiego lotnictwa wojskowego i szkolił się na pilota samolotów bombowych, ale wojna się skończyła akurat wchwili, gdy otrzymał odznakę pilota. Nigdy więc nie odbył lotu bojowego.

Jego ojciec zginął wsowieckim Gułagu. Jego matka wyszła za kolegę z siatki wywiadowczej F2 Zbigniewa Morawskiego i zamieszkała wParyżu. Pomian pozostał wAnglii jako stypendysta London School of Economics, którą ukończył w 1948 r. Zmienił imię na łatwiejsze do wymówienia dla Anglosasów „John Pomian” i uzyskał obywatelstwo brytyjskie.

Był gorącym patriotą. Jedyną nadzieję dla Polski widział wrodzącym się ruchu europejskim. W maju 1948 r. odbył się w Hadze Kongres Europejski. Pomian podjął pracę usekretarza generalnego tej organizacji Józefa Retingera i kontynuował ją aż do jego śmierci w 1960 r. W1973 r. napisał biografię pt. „Józef Retinger – Życie i pamiętniki szarej eminencji”.

Wgrudniu 1948 r. Pomian został sekretarzem wykonawczym Komisji Europy Środkowej iWschodniej Ruchu Europejskiego pod przewodnictwem Harolda Macmillana. Komisja zmierzała do przygotowania przyszłej integracji wzjednoczonej Europie państw pozostających pod radziecką dominacją. Pomian zajmował to stanowisko do 1975 r., organizując konferencje, na których nawoływał do rozwijania jedności kulturowej i ideologicznej na całym kontynencie. Choć pełnił funkcję sekretarza Komitetu Politycznego NATO, nie był wojownikiem zimnej wojny, wierząc, że pewnego dnia zjednoczona Europa rozwiąże ten problem pokojowo.

Retinger zaniepokojony narastającą falą sentymentów antyamerykańskich wEuropie zaproponował w1953 r. spotkania wybitnych postaci z obu stron Atlantyku, by omawiać zagadnienia gospodarcze, polityczne i obronne. Pierwsze z tych spotkań Pomian zorganizował po roku pod patronatem księcia Bernharda zHolandii wHotelu Bilderberg, gdzie regularnie odbywały się następne. Pomian był sekretarzem wykonawczym komisji nadzorczej tych spotkań aż do 1959 r.

Konieczność zarabiania na życie skłoniła Pomiana do zajęcia się przedsięwzięciami handlowymi. W1965 r. wraz z przyjacielem historykiem Andrzejem Ciechanowieckim utworzył galerię Heim Gallery na Jermyn Street wLondynie, zajmującą się kupnem i sprzedażą obrazów oraz rzeźb dawnych mistrzów. Znakomita jakość katalogów tej galerii wyróżniała ją na londyńskim rynku dzieł sztuki. Do jej klientów zaliczały się m.in. brytyjska Galeria Narodowa, Muzeum Wiktorii i Alberta, a także wiele instytucji zUSA.

Pomian przeszedł na emeryturę w 1989 r., gdy jego kraj ojczysty odzyskał niepodległość. Regularnie odwiedzał Polskę iuderzyła go próżnia, wywołana przez dokonaną przez Hitlera eksterminację społeczności żydowskich, które były charakterystyczną cechą czasów jego młodości. Ustanowił fundację Karta z Dziejów, by uczcić ich pamięć pomnikami, będącymi dziełami sztuki. Najświetniejszym jej darem jest rzeźba Mojżesza wsercu dawnego getta wŁodzi. W1994 r. prezydent Lech Wałęsa odznaczył Pomiana Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta za służbę pełnioną przez całe życie na rzecz kraju. Pomagał wielu młodym rodakom, którzy znaleźli się wtrudnej sytuacji. Udzielał wsparcia finansowego wielu ztych, którzy pragnęli studiować za granicą.

Jan Pomian był człowiekiem czarującym, eleganckim i dowcipnym, cenionym członkiem niejednego londyńskiego klubu i mimo coraz słabszego wzroku namiętnym graczem wbrydża. W1962 r. ożenił się z Jean Turnbull (zmarła w 1985 r.), aw1992 r. z Mary de Schwartzburg-Gunther (z domu Lenanton), wdową po dawnym przyjacielu z czasów służby wlotnictwie. Pozostawił po sobie żonę idwie pasierbice.