Gazeta Wyborcza - Regionalna (Stoleczna)
Lekarz dzieci i polityk na UW
Do 18 grudnia można obejrzeć w budynku starego BUW-u na Krakowskim Przedmieściu wystawę poświęconą Józefowi Brudzińskiemu (1874–1917), pierwszemu rektorowi Uniwersytetu Warszawskiego, działaczowi niepodległościowemu i twórcy polskiej pediatrii.
Jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości zbudował iprowadził dwa nowoczesne szpitale dziecięce, w Łodzi iwWarszawie, założył „Przegląd Pediatryczny”, odkrył i opisał symptom choroby opon mózgowych u dzieci, utrwalony w międzynarodowym piśmiennictwie lekarskim jako objaw Brudzińskiego.
Wjego krótkim, intensywnym życiu o pierwszeństwo walczyły ze sobą pasja społecznika patrioty z temperamentem naukowca.
Wczasie pierwszej wojny światowej, prowadząc intensywnie praktykę kliniczną, działał jednocześnie na rzecz reaktywowania polskiego szkolnictwa wyższego. W lipcu 1915 roku zaborca ewakuował kadrę naukową rosyjskiego Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Wsierpniu do Warszawy wkroczyły wojska niemieckie. Nowy okupant zgodził się na reaktywację polskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Otwarcie uczelni 15 listopada 1915 roku przerodziło sięwpotężną manifestację narodową rozpoczętą mszą wkatedrze św. Jana na Starym Mieście. W kazaniu padło wezwanie do młodzieży polskiej: „matka wasza włachmanach, ranami okryta, żąda od was w tej chwili nie śmierci, ale pracy, nie chwalebnego na polu walki zgonu, ale wytrwałego w obranym zawodzie trudu, nie krwi waszej chce, ale potu waszego…”.
Uczestnicy manifestacji przeszli na Krakowskie Przedmieście, gdzie powitał ich rektor Brudziński słowami: „Witam wszystkich… Mamy wreszcie wWarszawie wszechnicę, w której salach rozbrzmiewać będą dźwięki naszej ukochanej a pięknej mowy ojczystej. Niech słowa te wleją otuchęwserca i dodadzą sił do wytrwania”.
Z inicjatywy rektora Brudzińskiego brama główna otrzymała dumne zwieńczenie orła białego.
Wlipcu 1916 roku wybrano pierwszą radę miejską stolicy. Jej przewodniczącym został Józef Brudziński. Przyjmując tę funkcję, powiedział, że obradom rady nie powinny przeszkadzać różnice partyjne, że „dożyliśmy chwili…, w której … zasiewać trzeba miłość ojczyzny i ducha poświęcenia, awyrośnie Rzeczpospolita wielka i potężna”.
Brudziński zaangażował się takżewdziałania dyplomatyczne jako polski delegat w Berlinie iwWiedniu, negocjując uznanie przez sojusz państw centralnych niepodległości Polski. Jako członek polskiej delegacji Brudziński żądał proklamowania i zagwarantowania niepodległości Polski oraz utworzenia Tymczasowej Rady Stanu, która opracuje konstytucję i przygotuje plan organizacji polskiej administracji państwowej i polskiego wojska. Józef Brudziński zmarł młodo 18 grudnia 1917 roku na chorobę nerek, którą zbyt długo zaniedbywał. Tłumy warszawiaków odprowadziły niesioną przez studentów trumnę. Poetycką mowę wygłosił nad jego grobem Jan Lechoń:
„Przecież dopiero pługi przeszły po zagonach od krwi zwilgotniałych i teraz właśnie pora na siew, na ziarno i teraz właśnie Twój by dzień przyszedł, dzień siewcy. Sterałeś siły za pługiem, a inni patrzeć będą na plony, innym wzejdzie słońce”.