Gazeta Wyborcza - Regionalna (Stoleczna)
Warszawa zburzona i odbudowana na fotografiach
Muzeum Powstania Warszawskiego kupiło niezwykłą kolekcję zdjęć Leonarda Jabrzemskiego. Ułożone w pary pokazują te same miejsca stolicy w ruinie w 1945 r. i 15 lat później.
Na jednym ze zdjęć widać powaloną konstrukcję potężnego gmachu. Piętrzą się zmiażdżone elementy z betonu i stali. Tak wyglądała po wojnie zniszczona hala Dworca Głównego wAl. Jerozolimskich. Zaprojektowana przez wybitnego architekta Czesława Przybylskiego i konstruktora Andrzeja Pszenickiego należała do najnowocześniejszych obiektów tego typu w Europie. Rozpoczętej w1932 r. budowy nie udało się ukończyć. Siedem lat później przerwał ją pożar, a po powstaniu warszawskim budynek wysadzili w powietrze Niemcy.
Druga fotografia pochodzi już z 1960 r. Przedstawia narożnik Pałacu Kultury (a dokładniej jego skrzydła mieszczącego Muzeum Techniki) z kolumnowym portykiem i siedzącym posągiem górnika. Te dwa kadry z pozoru nic nie łączy. Uważne oko dostrzeże jednak identyczne budynki w tle. Nietrudno rozpoznać charakterystyczne sylwetki hotelu Polonia i zwieńczonej wieżyczką narożnej kamienicy u zbiegu Al. Jerozolimskich i Poznańskiej. Oba zdjęcia wykonał z tego samego miejsca Leonard Jabrzemski. Muzeum Powstania Warszawskiego kupiło właśnie do swoich zbiorów od prywatnej osoby 36 jego fotografii. Można z nich ułożyć 16 zestawień widoków zburzonego i podźwigniętego z ruin miasta ujętych z tej samej albo podobnej perspektywy.
Leonard Jabrzemski (1887–1970) był artystą fotografem, członkiem ZPAF-u i ZAiKS-u. Jest znany jako autor licznych zdjęć pokazujących zniszczenia i odbudowę Warszawy po II wojnie światowej. Współpracował m.in. z tygodnikiem „Stolica”. Jego zdjęcia publikowano też w formie pocztówek iwksiążkach, np. wwydanym w1951 r. dziele Bolesława Bieruta „Sześcioletni plan odbudowy Warszawy”.
Fotografie były częścią wystawy prezentowanej na początku lat 60. Dzięki zachowanej na nich numeracji wiadomo, że cały zbiór składał się z ponad 50 par. W kolekcji zakupionej przez muzeum większość zdjęć przedstawia Stare iNowe Miasto. Są też kadry z Muranowa (ruiny getta z ocalałym kościołem św. Augustyna i zbudowane na gruzach osiedle), Mariensztatu (wysadzony wiadukt Pancera i poprowadzona wjego miejscu Trasa W-Z) oraz Traktu Królewskiego (zniszczony i odtworzony Pałac Czapskich, siedziba ASP). Fotografie Jabrzemskiego stanowią poruszający dokument. Uświadamiają, jak wielkim wysiłkiem była powojenna odbudowa stolicy. Muzeum planuje w styczniu prezentację kolekcji na swojej stronie internetowej, być może w formie krótkiego filmu. Część pokazujemy też w internetowym wydaniu „Stołecznej”: Warszawa.wyborcza.pl.