„Droga Krzyżowa” z dawnej katowni

– Mamy ten tekst wnaszych zbiorach. Uznaliśmy, że warto go pokazać wautentycznych wnętrzach, do których są wtekście odniesienia. Przestrzeń jest tu bardzo mała, ścian rozsunąć nie możemy. Liczymy, że inscenizację będzie mogło obejrzeć 40widzów. Kto pierwszy, ten lepszy – zaznacza Andrzej Kotecki, kurator Mauzoleum Walki iMęczeństwa utworzonego wpodziemiach budynku MEN wal. Szucha 25.

Ten gmach podczas okupacji był siedzibą Urzędu Komendanta Policji Bezpieczeństwa (Sipo) i Służby Bezpieczeństwa (SD) dystryktu warszawskiego. Tu też ulokowała się tajna policja państwowa (gestapo), która wpodziemnym areszcie przetrzymywała osoby oczekujące na przesłuchania. Przywożono je tu zPawiaka i innych więzień, aresztów iłapanek. Tych zpoważniejszymi zarzutami osadzano wizolatkach, pozostałych – w zbiorowych celach nazywanych tramwajami, ponieważ ludzie siedzieli wnich jak wwagonach tramwajowych: jeden za drugim, wdwóch rzędach. Stąd prowadzono ich na wyższe kondygnacje, gdzie byli poddawani brutalnym „badaniom”, anieraz katowani na śmierć. Wnętrze aresztu z celami przetrwało do dziś. Można je zwiedzać. Jako miejsce martyrologii stanowi filię Muzeum Więzienia Pawiak, będącego oddziałem Muzeum Niepodległości.

Jedną z więźniarek przesłuchiwanych przez gestapo w al. Szucha była Elżbieta Krajewska, ps. „Elitka”, „Litka”, „Granowska”. Pochodziła z Jarocina. Przed wojną ukończyła Gimnazjum Zgromadzenia Sacré Coeur w Polskiej Wsi niedaleko Poznania. W czasie okupacji została razem z rodziną wysiedlona przez Niemców zWielkopolski. Kontynuowała naukę na tajnych kompletach Liceum Zofii Kurmanowej wWarszawie, gdzie w 1942 r. zdała maturę. Wstąpiła do podziemnego harcerstwa. Uczestniczyła w akcji „N” (działania dywersyjno-propagandowe wśród Niemców). Została aresztowana 6 czerwca 1943 r. podczas podrzucania ulotek na teren wojskowy przy ul. Wiśniowej. W al. Szucha przez dwa dni była przesłuchiwana i torturowana. Potem przewieziono ją na Pawiak, gdzie zamknięta w izolatce napisała jesienią 1943r. na bibułce „Drogę Krzyżową Polaków w więzieniach i obozach”. Opowieść o męce Chrystusa połączyła z dramatycznymi przeżyciami uwięzionych. Tę „Drogę Krzyżową” inscenizowali osadzeni na Pawiaku. Gryps z tekstem „Elitki” przemycono też za kraty i opublikowano wkonspiracyjnej prasie. Pomimo ciężkich przesłuchań Krajewska nikogo nie wydała. 5 października 1943 r. wywieziono ją do Auschwitz-Birkenau. Zmarła tam na tyfus 14stycznia 1944r.

Kameralne przedstawienie nie będzie liturgiczną drogą krzyżową, ale spektaklem przywołującym znanych i nieznanych więźniów Pawiaka i aresztu w al. Szucha. Widowisko reżyseruje według swojego scenariusza Maria Reif. Wystąpią aktorzy: Malwina Laska, Maria Reif, Sławomir Głazek, Michał Klawiter iDawid Ścipidro. Oprawę muzyczną stworzy chór: Paweł Choina (dyrygent), Arkadiusz Górka, Aleksander Słojewski iWiktor Gniazdowski. Początek – godz. 17. Wstęp wolny.

– Jeśli przyjdzie więcej osób, niż może wejść, powtórzymy inscenizację – zapowiada Tadeusz Skoczek, dyrektor Muzeum Niepodległości. – A jak znajdziemy fundusze, to możemy grać nawet codziennie do Wielkiejnocy.

Podziemia gmachu MEN w al. Szucha, mieszczące w czasie wojny areszt gestapo, będą dzisiaj miejscem niezwykłej inscenizacji „Drogi Krzyżowej”. Jej tekst, napisany w 1943 r. na bibułce przez jedną z więźniarek, przemycono na wolność.