Gazeta Wyborcza - Regionalna (Stoleczna)
ŻONKILE DLA POWSTAŃCÓW
Blisko 2 tys. wolontariuszy rozda jutro przechodniom papierowe żonkile – symbole pamięci o powstaniu wwarszawskim getcie.
Wczwartek przypada 75. rocznica wybuchu tego zrywu. Obok oficjalnych uroczystości odbędą się obchody niezależne
Było największym powstaniem żydowskim podczas IIwojny światowej i pierwszym powstaniem miejskim wokupowanej Europie. Wybuchło 19 kwietnia 1943r. o świcie, gdy do getta wkroczyły oddziały SS. Ich celem była jego ostateczna likwidacja. Już latem 1942 r. Niemcy wywieźli stąd do obozu zagłady wTreblince 300 tys. Żydów, a getto zmniejszyli do szczątkowych rozmiarów. Legalnie lub nielegalnie pozostało w nim 50–60 tys. ludzi, głównie młodych. Na SS-manów posypały się granaty i butelki z benzyną. Do walki ruszyło kilkuset słabo uzbrojonych członków Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskiego Związku Wojskowego. Mieli przeciw sobie 2 tys. wyszkolonych żołnierzy i policjantów wyposażonych w pistolety maszynowe, karabiny i miotacze ognia, wspieranych przez artylerię, czołgi i samoloty. Mimo tej dysproporcji siła oporu powstańców zaskoczyła Niemców. Przyjęli taktykę „spalonej ziemi” (podpalali dom po domu, niszcząc żydowskie kryjówki). 8 maja w otoczonym przez nich bunkrze przy ul. Miłej popełnili samobójstwo członkowie sztabu ŻOB z dowódcą Mordechajem Anielewiczem na czele. 16 maja na znak stłumienia zrywu generał SS Jürgen Stroop wysadził w powietrze Wielką Synagogę na Tłomackiem.
W75. rocznicę wybuchu powstania Muzeum Historii Żydów Polskich „Polin” i Stowarzyszenie „Żydowski Instytut Historyczny” po raz szósty rozdadzą przechodniom wycięte z papieru kwiaty – znak pamięci o powstańcach 1943 r.
– Zgłosiło się ponad 2 tys. wolontariuszy, prawie dwa razy więcej niż wubiegłym roku. Zostali przeszkoleni, każdy znich jest od tego momentu poniekąd nauczycielem historii getta warszawskiego idramatycznych dziejów Warszawy. Do naszej akcji włączyło się też ponad tysiąc szkół i bibliotek wcałej Polsce – mówi prof. Dariusz Stola, dyrektor Muzeum Polin.
Zainspirował Marek Edelman
Akcję wymyśliła pracownica Muzeum Polin Ewa Budek. Papierowego żonkila zaprojektowała artystka Helena Czernek. Inspiracją były żółte kwiaty, które zawsze 19kwietnia kładł pod pomnikiem Bohaterów Getta jeden zdowódców powstania, Marek Edelman.
– Mamy nadzieję, że rozdamy wWarszawie ponad 120 tys. żonkili. Do tej pory warszawiacy przypięli ich już 300 tys. – wylicza prof. Stola.
Wpołudnie w mieście zawyją syreny, o których włączenie MSWiA zwróciło się do wojewody Zdzisława Sipiery (wcześniej odmawiał on ich uruchomienia), a przed pomnikiem Bohaterów Getta na Muranowie rozpocznie się główna ceremonia z udziałem prezydenta RP Andrzeja Dudy. Jeszcze przed tą uroczystością – o godz. 10.55 – prezydent odwiedzi Cmentarz Żydowski przy ul. Okopowej, gdzie upamiętnieni są powstańcy z getta.
– W trakcie tej wizyty nie planujemy zamykania terenu cmentarza – zaznacza Anna Chipczyńska, przewodnicząca Gminy Żydowskiej.
Równocześnie odbywać się będą niezależne obchody 75. rocznicy powstania w getcie. Ich organizatorzy, m.in. Antyfaszystowska Warszawa, Kolektyw Syrena, Otwarta Rzeczpospolita, Studencki Komitet Antyfaszystowski iStacja Muranów, sprzeciwiają się „zawłaszczeniu przez polityków” uroczystości przy pomniku Bohaterów Getta. Zapraszają na marsz, który wyruszy o godz. 11 sprzed płyty upamiętniającej Szmula Zygielbojma (u zbiegu ulic Zamenhofa i Edelmana, do niedawna Lewartowskiego) i przejdzie do pomnika Umschlagplatz (ul. Stawki), zatrzymując się po drodze przy kopcu usypanym nad bunkrem ŻOB.
„Oda do radości” w hołdzie
Ogodz. 16 na pl. Grzybowskim Fundacja „Shalom” odsłoni „drzewo łez” – żywy pomnik wpostaci wierzby płaczącej, której gałązki symbolizują łzy żydowskich matek zmuszonych wczasie Holocaustu oddać swoje dzieci, aby je ocalić, i polskich matek, które dały tym dzieciom nowe życie. Ogodz. 20 uroczystości powrócą na plac przed pomnikiem Bohaterów Getta, gdzie oficjalne obchody zwieńczy koncert „Łączy nas pamięć”. Chór Filharmonii Narodowej wykona „Odę do radości”, następnie Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia wKatowicach zaprezentuje po raz pierwszy napisany specjalnie na tę okazję utwór Radzimira Dębskiego (JIMKA). Wstęp wolny do godz. 19.30.
– Dlaczego „Oda do radości”? Sami długo się zastanawialiśmy, czy ten utwór powinien być tego dnia wykonany. Dziś jesteśmy przekonani, że go chcemy. Jesienią 1940 r. w getcie warszawskim została zawiązana Żydowska Orkiestra Symfoniczna. Żyjący tu muzycy chcieli tworzyć dalej. Latem 1942 r. zaczęli przygotowywać wykonanie właśnie IV części IX symfonii Beethovena. Miał ją zaśpiewać Chór Szir. Przygotowania przerwała w lipcu 1942 r. wielka akcja deportacyjna. Chcemy symbolicznie to dzieło dokończyć – mówi Jolanta Gumula, wicedyrektor Muzeum Polin.
Po zmroku na pl. Bankowym można będzie zobaczyć multimedialną prezentację „Wielka Przywraca Pamięć”, na którą zaprasza Otwarta Rzeczpospolita. W godz. 21.30-22 na elewacji błękitnego wieżowca zostanie wyświetlona animacja według koncepcji Gabi von Seltmann, prezentująca Wielką Synagogę, która stała dokładnie w tym miejscu. Odtworzone zostaną nagrania śpiewu jej słynnego kantora Gerszona Siroty i fragmenty wiersza „Bashert” Ireny Klepfisz, córki żołnierza ŻOB.