NIE PRZEGRALI JAK ZAWSZE

Hiszpania odniosła jedyny triumf na dużej imprezie do 2008 roku, pokonując w finale ME ’64 ZSRR, z którym cztery lata wcześniej nie zagrała w wyniku sprzeciwu dyktatora Francisco Franco.

Gramy jak zawsze, przegrywamy jak nigdy – tak przez dziesiątki lat mówiło się o reprezentacji Hiszpanii. Zanim wspaniała drużyna Xaviego, Iniesty czy Ikera Casillasa zdominowała światowy futbol, każdy duży turniej kończył się rozczarowaniem. Starsi kibice pamiętali jednak jeden wyjątek od tej reguły. W 1964 roku Hiszpanie okazali się najlepsi w Europie.

Druga edycja Pucharu Narodów cieszyła się dużo większą popularnością od pierwszej, w której wzięło udział tylko 17 reprezentacji. Tym razem 29 drużyn zadeklarowało przystąpienie do eliminacji. Dalej jednak na starcie zabrakło kadry RFN.

Inna sprawa, że w końcu zagrało 28 ekip, gdyż Grecja z powodów politycznych wycofała się po wylosowaniu Albanii.

Format rozgrywek był podobny do tego sprzed czterech lat. Znów grano systemem mecz i rewanż, a cztery najlepsze zespoły miały wystąpić w turnieju finałowym w jednym kraju.

Bałagan w kalendarzu

Runda wstępna ciągnęła się od czerwca 1962 do marca 1963 roku. Podobnie jak w pierwszej edycji w kalendarzu panował bałagan. Pierwsze mecze w poszczególnych parach odbywały się od czerwca do grudnia, gdy w niektórych innych już we wrześniu odbył się rewanż. Bywało, że rozgrywano go po trzech tygodniach od pierwszego starcia drużyn, a zdarzało się, że dopiero po pół roku.

Zmagania zainaugurowały 21 czerwca skandynawskie derby Norwegia – Szwecja, gdzie górą okazali się wyżej notowani wówczas goście (2:0). W listopadowym rewanżu po remisie 1:1 wicemistrzowie świata z 1958 roku przypieczętowali awans.

Hitem tej rundy były starcia Francji z Anglią. W październiku w Sheffield padł remis 1:1, w lutym w Paryżu Trójkolorowi triumfowali 5:2. Najbardziej wyrównana okazała się rywalizacja Bułgarii z Portugalią. Oba mecze zakończyły się zwycięstwem 3:1 gospodarzy i zgodnie z ówczesnym regulaminem doszło do trzeciego starcia na neutralnym gruncie. W Rzymie górą byli Bułgarzy (1:0). Niespodziankę stanowiła porażka wicemistrza świata Czechosłowacji z NRD (1:2 i 1:1).

Spotkania 1/8 finału toczyły się od maja do listopada 1963 roku. Znów terminarz został ułożony nietypowo z dzisiejszej perspektywy. Część drużyn już we wrześniu kończyła dwumecz, inne dopiero w październiku mierzyły się po raz pierwszy. Najciekawiej zapowiadała się rywalizacja obrońców tytułu ZSRR z Włochami. Najpierw na Łużnikach w obecności 102 tysięcy widzów triumfowali gospodarze 2:0, w Rzymie na oczach prawie 70 tysięcy kibiców padł remis 1:1 i to ekipa ze wschodu awansowała.

W ćwierćfinałach rozgrywanych od grudnia do maja najwięcej emocji budziła rywalizacja Francji i Węgier. Les Bleus ulegli u siebie 1:3, w rewanżu ponownie przegrali, tyle że 1:2. W innej interesującej parze ZSRR poradził sobie ze Szwecją (3:1 i 1:1), a Dania z największą rewelacją – Luksemburgiem (piszemy o tym obok). Najłatwiej awans wywalczyli Hiszpanie, pokonując Irlandię 5:1 i 2:0.

Dobra zabawa Duńczyków

I to właśnie na Półwyspie Iberyjskim, a konkretnie w Madrycie i Barcelonie, rozegrano turniej finałowy. W pierwszym półfinale w obecności zaledwie 34 tysięcy widzów na stołecznym Santiago Bernabeu Hiszpanie mierzyli się z Węgrami. Gospodarze objęli prowadzenie, gdy Luis Suarez wypracował gola Chusowi Peredzie. Hiszpanie dominowali przez większą część meczu, ale w końcówce Węgrzy wyrównali za sprawą 19-letniego Ferenca Bene. W dogrywce zwycięską bramkę dla gospodarzy zdobył as Realu Madryt Amaro Amancio.

Jeszcze tego samego dnia, niemal chwilę po zakończeniu pierwszego półfinału, o 22.30 zaczęło się drugie starcie o miejsce w finale. W Barcelonie broniąca tytułu reprezentacja ZSRR mierzyła się z Danią. Pierwszy awans tego drugiego zespołu do dużego turnieju był sporą niespodzianką. Inna sprawa, że Skandynawowie dopiero drugi raz wzięli udział w jakichkolwiek eliminacjach. Zagrali tylko w kwalifikacjach do mistrzostw świata w 1958 roku, ale przegrali wszystkie mecze.

Federacja zabraniała występować w kadrze profesjonalnym piłkarzom, ten zakaz obowiązywał aż

Prowadził bowiem firmę transportową, sam jeździł ciężarówkami i z powodu obowiązków zawodowych nie wziął udziału w zimowym zgrupowaniu kadry przez igrzyskami olimpijskimi w 1960 roku, a w jednym z ostatnich sprawdzianów przed tą imprezą też nie uczestniczył, gdyż udał się na miesiąc miodowy. Nie pojechał przez to do Rzymu, gdzie Duńczycy zdobyli srebro.

Poziom turnieju olimpijskiego był jednak dużo niższy niż Pucharu Narodów. Teraz nikt nie wróżył im powodzenia w starciu ze świetną drużyną ZSRR. Piłkarze podeszli do meczu na luzie, duńskie gazety pokazywały ich zdjęcia, jak spędzali czas w Barcelonie – na plaży, walkach byków czy w nocnych klubach. Gazeta „Politiken” nazwała ich „wakacyjną drużyną piłkarską”.

Na boisku dostali lekcję od rywali ze wschodu, którzy dominowali przez większą część meczu, zasłużenie zwyciężając 3:0.

Lepiej Duńczycy spisali się w starciu o trzecie miejsce z Węgrami. Przegrali 1:3, ale dopiero po dogrywce.

Spotkanie obejrzało tylko cztery tysiące widzów.

Następnego dnia finał w Madrycie z udziałem reprezentacji Hiszpanii odbył się przy znacznie wyższej frekwencji. Wśród prawie 80 tysięcy widzów znalazł się też rządzący krajem generał Francisco Franco. Cztery lata wcześniej zabronił reprezentacji lecieć na mecz z ZSRR i ta przegrała walkowerem. Teraz to właśnie z tym rywalem jego rodacy mieli walczyć o złoto.

Hiszpanie błyskawicznie objęli prowadzenie za sprawą mocnego uderzenia z ośmiu metrów Peredy, ale ekipa ZSRR szybko wyrównała dzięki bramce Galimziana Chusainowa i błędzie 21-letniego bramkarza Jose Angela Iribara, rozgrywającego dopiero czwarty mecz w kadrze. Gospodarze przeważali, a zwycięskiego gola w końcówce strzelił głową Marcelino po złej interwencji słynnego Lwa Jaszyna, który nie rzucił się do futbolówki i ta w dziwny sposób wpadła do siatki.

Bez starych gwiazd

Za największą gwiazdę tamtej drużyny uchodził Luis Suarez. Dziś to imię i nazwisko kojarzy się ze świetnym Urugwajczykiem, ale hiszpański Suarez być może jeszcze go przewyższał. Był chyba najlepszym piłkarzem Europy w pierwszej połowie lat 60. (czterokrotnie na podium Złotej Piłki, zgarnął ją w 1960 roku), a na pewno najdroższym. W 1961 został pierwszym zawodnikiem, za którego zapłacono równowartość 100 tysięcy funtów (250 mln lirów, co odpowiadało 142 tys. funtów).

Poza nim w kadrze nie było innych wielkich sław hiszpańskiego futbolu – Alfredo Di Stefano, Ferenca Puskasa, Jose Santamarii czy Francisco Gento. Po klęsce na mundialu w 1962 roku nowy selekcjoner Jose Villalonga, pod wpływem władz, zrezygnował z „farbowanych lisów”, bo poza Gento wspomniani piłkarze pochodzili z innych krajów.

Mimo niemłodego wieku dalej byli jednak w dobrej formie. Puskas w pierwszej połowie lat 60. został czterokrotnie królem strzelców ligi hiszpańskiej, ostatni tytuł w 1964 roku wywalczył w wieku 37 lat. W Realu ciągle grał rok starszy od niego Di Stefano i raptem dwa lata młodszy Santamaria, ale drzwi do kadry były dla nich zamknięte. Występował w niej za to Gento, grał w eliminacjach, ale nie znalazł się w kadrze na finały.

Poza Suarezem czołowymi postaciami drużyny byli więc młodsi piłkarze Królewskich – 25-latkowie pomocnik Ignacio Zoco i skrzydłowy Amaro Amancio. – Przede wszystkim graliśmy jako zespół. W kadrze był tylko jeden zawodnik z doświadczeniem międzynarodowym, czyli ja – wspominał po latach Suarez. – Byłem najstarszy w drużynie (miał 29 lat – przyp. red.) i tylko ja grałem za granicą. Ale to nie gwiazdy, a praca całej drużyny dała nam triumf – dodał.

– Suarez dowodził orkiestrą, ale poza nim mieliśmy takich zawodników jak Amancio czy Marcelino, urodzonego łowcę goli. To była fantastyczna drużyna – nieco inaczej zapamiętał ten zespół Pereda.

Z ławki kierował nim Villalonga. Dziś pewnie trochę zapomniany, a najpierw zdobył dwa Puchary Europy z Realem, potem Puchar Zdobywców Pucharów z Atletico, wreszcie Puchar Narodów z kadrą. Dwa lata później odszedł po klapie na mundialu, kończąc w ten sposób karierę trenerską, gdy jego zespół nie wyszedł z grupy. I odtąd hasło „gramy jak nigdy, przegrywamy jak zawsze” towarzyszyło Hiszpanom przez ponad 40 lat.