Ostatnie mgnienie wiosny
30 lat temu Legia wyeliminowała Sampdorię. Nigdy później polska drużyna nie triumfowała już wiosną w Europie.
Teoretycznie nie miało prawa się to wydarzyć także wówczas. Niebotyczna była już sama stawka dwumeczu – był nią półfinał Pucharu Zdobywców Pucharów, czyli poziom, na które polskie kluby do tego czasu doszły tylko trzy razy i który dziś, po zmianie formuły rozgrywek, jest dla nich nieosiągalny. Przede wszystkim jednak 6 i 20 marca 1991 roku mierzyły się zespoły z dwóch różnych światów. Z jednej strony – Sampdoria Genua w swoim szczytowym momencie w dziejach, ówczesny lider Serie A kroczący po jedyne mistrzostwo Włoch, obrońca Pucharu Zdobywców Pucharów. Z drugiej – Legia Warszawa, odwrotnie niż rywal będąca w jednym z najgorszych momentów w swojej historii, stojąca na skraju bankructwa, zajmująca odległe 11. miejsce w polskiej ekstraklasie. To mniej więcej tak, jakby obecna Wisła Kraków miała stawić czoła Interowi Mediolan.
Jak Dawid z Goliatem
Włosi stanowili wyrównany zespół, w którym mało kto nie był kadrowiczem, z wielkimi gwiazdami w osobach Roberto Manciniego, Gianluki Viallego, Cerezo czy Aleksieja Michajliczenki. W Legii do rywalizacji przystąpiło tylko trzech graczy z reprezentacyjną przeszłością (Dariusz Kubicki, Piotr Czachowski i Leszek Pisz), drużyna była połatana piłkarzami do tej pory drugoplanowymi i osłabiona odejściem jedynej gwiazdy, która pozostała jej po lepszych czasach – Romana Koseckiego (zimą trafił do Galatasaray Stambuł). By wskazać faworyta, wystarczyło spojrzeć na oba zespoły, gdy wychodziły na boisko. Włosi prezentowali się jak na profesjonalną drużynę przystało, podczas gdy legioniści mieli na sobie koszulki z naklejonym wielkim białym kwadratem. Pod nim była reklama, ale ktoś zapomniał zgłosić ją na czas do UEFA i trzeba było na szybko zasłaniać. Ten kwadrat to ilustracja Legii z okresu przemian ustrojowych. Wsparcie wojska, które od początku było protektorem klubu, zostało drastycznie ograniczone (a w niedługim czasie całkowicie odcięte), nowej formuły finansowania jeszcze nie wypracowano, więc przy Łazienkowskiej panowały bieda i bałagan jak nigdy wcześniej, które rok później omal nie skończyły się spadkiem do II ligi. Nawet na wspomnianym transferze Koseckiego dobrze zarobili wszyscy, tylko nie Legia, bo w ówczesnym chaosie łatwo było o przekręty. W pierwszym meczu w Warszawie doszło jednak do niespodzianki. Skazani na pożarcie legioniści zagrali zadziwiająco dobrze, konsekwentnie i pokonali pewnych siebie Włochów 1:0. Decydujący gol padł po główce Dariusza Czykiera i błędzie bramkarza gości Gianluki Pagliuki. Mimo uzyskania skromnej zaliczki, mało kto liczył, że jest możliwe jej utrzymanie w rewanżu. Czym innym było spotkanie na własnym zmarzniętym boisku, a czym innym gra na dobrej muokręgowej, rawie w Genui. Wiadomo było, że nieoczekiwana porażka w Warszawie tylko podrażniła piłkarzy Sampdorii, że mając nóż na gardle, na pewno nie zlekceważą rywala. Rywala, który w dodatku już był syty. Legia w tamtej edycji PZP zrobiła bowiem więcej, niż można było od niej oczekiwać. Przed konfrontacją z Sampdorią – jeszcze z Koseckim – wyeliminowała Aberdeen (0:0 w Szkocji i 1:0 w Warszawie), który także miał w gablocie PZP, a zwycięstwo nad ekipą z Genui w pierwszym meczu zdawało się być szczytem marzeń.
Nastolatek katem faworyta
Jeśli jednak po pierwszym meczu piłkarze Sampdorii myśleli, że cokolwiek wiedzą o drużynie swojego rywala, to wkrótce okazało się, że byli w błędzie. Analizując potencjalne zagrożenia, raczej nie poświęcili dużo czasu 19-letniemu Wojciechowi Kowalczykowi, który jeszcze cztery miesiące wcześniej grał w juniorach Poloneza Warszawa, klubu klasy a w pierwszym spotkaniu w Warszawie wszedł na boisko tylko dlatego, że kontuzji doznał Andrzej Łatka. I choć miał dwie dogodne sytuacje, to nie pokazał, że skuteczność jest jego mocną stroną. Tymczasem to właśnie ten niemal nieznany nawet kibicom Legii piłkarz okazał się katem obrońcy PZP. W 19. minucie, nic sobie nie robiąc z towarzystwa aż trzech obrońców Sampdorii, uciekł na lewą stronę, przymierzył w dalszy róg i było 1:0 dla Legii. Dziewięć minut po przerwie po błędzie włoskiej defensywy nagle znalazł się sam przed Pagliucą i z zimną krwią wykorzystał szansę. Działo się coś, w co trudno było uwierzyć. Gospodarze dostali furii. Rzucili się do szaleńczego szturmu, ale w bramce gości cudów dokonywał Maciej Szczęsny. Rozwścieczeni fani gospodarzy rzucali w bramkarza Legii monetami, ale gdy zaprotestował, to jego sędzia ukarał żółtą kartką za opóźnianie gry. Gdy jeden z Włochów uderzył legionistę, arbiter udał, że nic nie widzi. W końcu jednak i Szczęsny musiał skapitulować. W 67. minucie pokonał go Mancini, a w 86. Vialli. Włochom do awansu wciąż brakowało dwóch goli, więc Mancini rzucił się do bramki po piłkę. Bramkarz Legii stanął mu na drodze i został poturbowany. Odpowiedzią legionisty był cios w twarz. Sędzia ukarał legionistę czerwoną kartką, Manciniemu dał żółtą, a uderzenie leżącego Szczęsnego przez innego z Włochów pozostawił bez reakcji.
Horror, który trwa
To, co było potem, było horrorem, bo po wykorzystaniu limitu zmian między słupkami musiał stanąć obrońca Marek Jóźwiak, a arbiter przedłużył mecz o pięć i pół minuty. Nic już się jednak nie zmieniło i „Przegląd Sportowy” mógł nazajutrz napisać „Awans po bitwie”.
W wiosennej fazie europejskich pucharów zrobił to niestety po raz ostatni. W boju o wielki finał Legia musiała uznać wyższość Manchesteru United (1:3 w Warszawie i 1:1 na Old Trafford). Potem rozpoczął się inny horror, który trwa do dziś. Polskie kluby tylko osiem razy przebijały się do wiosennych potyczek pucharowych, ale zawsze potykały się już na pierwszej przeszkodzie. O grze na szczeblu półfinału obecnie trudno nawet pomarzyć.