A TO PSIKUS – AAVO PIKKUUS!

Ze sportowych imprez, na jakie wyrok śmierci został wydany równo z upadkiem muru berlińskiego, najbardziej żałuję kolarskiego Wyścig Pokoju, który potem już tylko nieuchronnie sobie umierał w ciszy. I nie chodzi tutaj o niekoniecznie mądrą nostalgię za czasami PRL.

„Majowa impreza” była fenomenalnym zjawiskiem socjologicznym i warto zaznaczyć, że nie bojkotowały jej zachodnie federacje kolarskie, choć miały mocne powody, aby to robić. Nawet po wprowadzeniu stanu wojennego, kiedy rzeczywiście demokratyczny świat mógł tamtą Polskę omijać szerokim łukiem, w maju 1982 roku po polskich, czechosłowackich i wschodnioniemieckich szosach ścigali się zawodnicy zgrupowani w narodowe drużyny Holandii, Francji, Włoch i Portugalii.

Dokładnie czterdzieści lat temu to było nasze sportowe okno na świat, choć przez władzę reglamentowane, zanurzone w denerwującej ideologii. Zgodnie z jej założeniami, kraje tak zwanej demokracji ludowej niosły narodom (a konkretniej: proletariuszom wszystkich krajów) pokój i powszechną szczęśliwość, choć za propagandą kryła się oczywiście bieda, niesprawiedliwość i prześladowanie tych, którzy myśleli inaczej niż chciała władza ludowa. O tym wszystkim trzeba pamiętać, bo sport był cynicznie wykorzystywany dla wzmocnienia propagandy. Mimo koniecznych zastrzeżeń będę się jednak upierał, że Wyścig Pokoju brutalnemu szufladkowaniu się wymykał. Owszem, miał złą partyjną etykietkę, ale w praktycznym zastosowaniu stawał się imprezą bardziej „naszą” niż „ich”.

Ludzie z napięciem wyczekiwali meldunków z trasy wyścigu, które co pół godziny serwowało Polskie Radio. No a potem była uczta dla oczu, czyli telewizyjna transmisja z ostatnich kilometrów etapu, która w miarę technologicznego rozwoju się wydłużała, bo pokazywano obraz z kamery obsługiwanej przez operatora jadącego na motocyklu. Najwięksi szczęściarze dopingowali kolarzy na mecie. Tłumy uczestniczyły w czymś podniosłym i jednoczącym. Nie mam wątpliwości, że normalni ludzie mieli w nosie (z uwagi na okoliczności nie użyję bardziej odpowiedniego słowa) polityczne przesłanie o bratnich socjalistycznych narodach miłujących pokój i podobne nasączone obłudą frazesy. Oni przychodzili zobaczyć, jak Ruskim i innym „sojusznikom” plecy pokazują Królak, Szurkowski, Szozda i Piasecki.

Taka rywalizacja miała chyba kluczowe znaczenie, zwycięstwo nad reprezentantem Sowieckiego Sojuza dawało nam dziką satysfakcję. Dlatego cudownym wyczynem było w 1985 roku podwójne zwycięstwo Polaków – Andrzeja Mierzejewskiego i Lecha Piaseckiego – na torze Kryłatskoje w Moskwie, czyli na słynnych „schodach Kapitonowa”, które wzięły nazwę od nazwiska byłego mistrza olimpijskiego, a wówczas trenera kadry narodowej ZSRR. Polacy narzucili tak mordercze tempo, że żaden tubylec nie był w stanie za nimi nadążyć, a co dopiero prześcignąć. Czwarty był Marek Leśniewski. Najlepszy z gospodarzy, a w gruncie rzeczy Estończyk Riho Suun, był dopiero szósty. Ależ to był policzek dla radzieckiego kolarstwa! Nazajutrz podrażnieni i co tu dużo gadać – walnięci sportowym obuchem – Sowieci nadludzko się sprężyli. Byli żądni rewanżu i spektakularnie wygrali drużynową jazdę na czas, ale nikt z naszych się tym nie przejmował, wcześniejszej sowieckiej klęski nie dało się wymazać. Zresztą w całym wyścigu zwyciężył Piasecki przed Mierzejewskim!

Niesamowitą specyfikę Wyścigu Pokoju tworzyły też finisze na stadionach. Na duże obiekty, na których na co dzień rywalizowali głównie piłkarze, wjeżdżali cykliści i w trudnym do opisania tumulcie tworzonym przez kilkadziesiąt tysięcy ludzi zasuwali z 200 albo 300 metrów w sprinterskim tempie po wysypanym żużlem owalu, co wymagało zręczności, odwagi i szczęścia. Potrzebny był też spryt, który kiedyś zawiódł na manowce świetnego ścigacza z ZSRR, a jakże, też Estończyka, Aavo Pikkuusa.

W 1978 roku pierwszy etap kończył się w Halle. Z bramy prowadzącej na stadion najpierw wyłonił się Stanisław Szozda. Miliony Polaków przed telewizorami podskoczyło z radości – tylko czekać, aż nasz świetny zawodnik dowiezie zwycięstwo do mety. Tuż za nim jednak podążał Pikkuus, doskonały sprinter i triumfator poprzedniej edycji WP. Ale Szozda to też był mistrz jakich mało, znany z niebywałej zadziorności, dlatego wiara w Polaka, mimo że podczas etapu uczestniczył w kraksie, była niezachwiana. Na bieżni ścigali się jakieś dwadzieścia sekund, a zdawało się, że wieczność. Szozda docisnął pedały, jednak Pikkuus na ostatnim wirażu zadziwiająco łatwo go wyprzedził. Polak się szarpał, wyłaził ze skóry, lecz na Estończyka nie było siły. Ależ on ma piekielną silę! – myśleli wszyscy, patrząc na mijającego linię mety Pikkuusa, jakby był zaprojektowaną w tajnych radzieckich fabrykach maszyną, a nie człowiekiem z krwi i kości. Trudno, wygrał. Pocieszaliśmy się, że Szozda był najlepszy spoza cyborgów.

I nagle sensacyjna wiadomość. Polak jednak pierwszy! Okazało się, że kiedy Szozda mocował się z żużlowym żwirem, Pikkuus wjechał sobie na niewidoczną z daleka utwardzoną ścieżynkę i sunął jak po stole! Taki cwaniak! Na szczęście polski protest był tylko formalnością. Sprawę sędziowie odkręcili na korzyść Szozdy szybciej niż teraz to robią podczas piłkarskiej weryfikacji VAR. Znowu nie daliśmy się przechytrzyć radzieckim towarzyszom. I to dla normalnych Polaków było najpiękniejsze przesłanie na siłę zideologizowanego Wyścigu Pokoju.