ISINBAJEWA WYSOKO ŚPIEWA!
Od 6 do 14 sierpnia 2005 na Stadionie Olimpijskim w Helsinkach odbyły się 10. Mistrzostwa Świata z udziałem 1687 lekkoatletów ze 191 państw. Stolica Finlandii gościła uczestników mistrzostw już po raz drugi, nawiązując do premiery tej imprezy w 1983 roku. Początkowo gospodarzem dziesiątego czempionatu IAAF miał być Londyn z nowym stadionem Wembley, ale budowa tego obiektu zaczęła się ślimaczyć, a na dodatek nie przewidziano tam urządzeń l.a. W tej sytuacji nowy konkurs na gospodarza MŚ wygrały Helsinki, pokonując Berlin, Budapeszt, Rzym i Brukselę. W tych mistrzostwach były dwie nowości: bieg kobiet na 3000 metrów z przeszkodami i elektroniczny pomiar długości skoku w dal oraz trójskoku. Straszliwe zimno, deszcz i wiatr utrudniły precyzyjne zrealizowanie programu.
Rekordy świata ustanowiły Rosjanki Jelena Isinbajewa w skoku o tyczce (5,01) i Olimpiada Iwanowa w chodzie na 20 km (1:25:41) oraz Kubanka Osleidis Menendzez w rzucie oszczepem – 71,20.
Nasz dorobek to dwa medale: srebrny Moniki Pyrek w skoku o tyczce i początkowo brązowy (a po latach srebrny) Szymona Ziółkowskiego w rzucie młotem oraz rekord Polski żeńskiej sztafety 4 x 400 m.
Medalowych szans mielibyśmy znacznie więcej, gdyby nie kontuzje i choroby, jakie czy to przed mistrzostwami, czy już w ich trakcie dotknęły skoczków wzwyż Michała Bieńka (2,36 na początku sezonu!) i Grzegorza Sposoba (2,30) oraz Marka Plawgę (400 m pł), Pawła Czapiewskiego, Lidię Chojecką (1500 m), Krystynę Zabawską (kula), Adama Kolasę (tyczka), a także Marcina Jędrusińskiego i Łukasza Chyłę (sprint). W tej sytuacji jako sprawozdawca „PS” zamiast relacji z samych mistrzostw musiałem często przesyłać informacje z naszej izby chorych w Helsinkach.
Tak fika Monika!
Jednym z największych atutów reprezentacji Polski była tyczka kobieca. Z powodu wietrznej pogody finałową rozgrywkę w tej konkurencji przesunięto o dwa dni. Z naszej strony wystąpiły brązowa medalistka MŚ 2001 w Edmonton Monika Pyrek i takaż medalistka igrzysk olimpijskich 2004 w Atenach – Anna Rogowska. Niestety, jej akurat bardzo przeszkodził hulający po stadionie wiatr i z wynikiem zaledwie 4,35 m zajęła dopiero szóste miejsce, strącając trzykrotnie poprzeczkę na 4,50. O wiele lepiej spisała się Monika. Tylko ona – obok wielkiej faworytki Isinbajewej – zdołała przeskoczyć 4,60. Potem dzielnic walczyła z Jeleną o złoto i po dwu zrzutkach na 4,70 atakowała, znów bezskutecznie 4,75 m. Mająca już zaliczone 4,70 Rosjanka podniosła od razu poprzeczkę na 5,01 i przeskoczyła ją w drugiej próbie, stając się – po prawdzie – główną bohaterką mistrzostw.
W wywiadzie dla „PS” powiedziała nazajutrz, że swój triumf uczciła wieczorem radosnym tańcem, śpiewem (ma bardzo wysoki głos) i lampką czerwonego wina. Szczególnym uhonorowaniem jej sukcesu było spotkanie z prominentnymi przedstawicielami organizującej wybory najlepszych sportowców świata fundacji Laureus – księciem Monako Albertem, szefem MKOL Juanem Antonio Samaranchem, legendarnym płotkarzem USA Edwinem Mosesem, dawnym rekordzistą świata w biegach średnich Sebastianem Coe’m (W. Brytania) i starszym kolegą po fachu – Ukraińcem Siergiejem Bubką. Przy tej okazji mająca w rosyjskiej armii stopień starszego lejtnanta Jelena po raz pierwszy odważyła się mówić po angielsku. Gdy ją zapytano, czy jest możliwe, żeby kobiety skakały w przyszłości ponad 6 metrów, nie bez złośliwości odpowiedziała od razu: – Wtedy mężczyźni musieliby skakać ponad siedem. A czy są do tego zdolni?
Monika Pyrek nie miała najmniejszych problemów, by i po polsku, i po angielsku opisać dziennikarzom swój największy sukces w karierze:
Jestem najszczęśliwszą osobą na świecie. Kiedy w ubiegłym roku na igrzyskach olimpijskich w Atenach płakałam z rozpaczy, że nie udało mi się wejść na podium, nazwano mnie rozkapryszoną gwiazdeczką. Byłam tak załamana, że chciałam już zakończyć karierę sportową. Na szczęście bliskie mi osoby, a przede wszystkim trener Wiaczesław Kaliniczenko wsparły mnie na duchu i jakoś się pozbierałam. W Helsinkch byłam pewna, że warunki atmosferyczne utrudnią i mnie, i Ani uzyskanie wyników na oczekiwanym poziomie. Ta prognoza się nie sprawdziła, chociaż już, jak w dniach poprzednich, nie było deszczu. Inna sprawa, że ja akurat lubię skakać przy deszczowej pogodzie – powiedziała po tak udanym występie zawodniczka MKL Szczecin, która skakanie o tyczce na międzynarodowym poziomie światowym potrafiła połączyć ze zdobyciem wyższego wykształcenia prawniczego.
Przebicie „ściany wschodniej” Szymon Ziółkowski musiał w poprzednich dwóch latach borykać się najpierw z kontuzją barku, a potem z problemami szkoleniowymi. Po długim okresie współpracy z Czesławem Cybulskim przeszedł pod opiekę zaangażowanego przez PZLA białoruskiego trenera Piotra Zajcewa, który zaczął też szkolić Kamilę Skolimowską i Wojciecha Kondratowicza. W Helsinkach, gdzie nie startował kontuzjowany mistrz olimpijski Japończyk Koji Murofushi, poznaniak już eliminacjach pokazał się z dobrej strony, rzuciwszy najdalej w swojej grupie – 78,34 m (liderem drugiej grupy okazał się Białorusin Wadim Diewiatowski – 81,20). W finale Ziółkowski zaprezentował równiutką serię: 78,27 – 76,44 – 79,35 – 77,35 – 78,39 - x. Tymczasem jednak osiemdziesiątkami popisywali się zarówno Diewiatowski (82,60), jak i jego rodak Iwan Tichon, który ostatecznie wygrał konkurs wynikiem 83,89 i obronił tytuł zdobyty dwa lata wcześniej w Paryżu. Naszemu reprezentantowi rezultat 79,35 wystarczył do zdobycia brązowego medalu. Był to powrót na podium wielkich imprez po czterech latach przerwy. Diewiatowski, z którym „Ziółek” dużo wspólnie trenował, powiedział, że miał poważne obawy, iż polski kolega zdoła go przerzucić, ale i tak złoty medal został (do czasu!) zabrany Wadimowi przez Tichona.
Szymon natomiast tak się wypowiedział bezpośrednio po konkursie: – Nie było obiecanych przeze mnie 80 metrów, była za to bardzo nerwowa końcówka. Zagrażało mi trzech miotaczy: Fin Pekka Karjalainen, Rosjanin Ilja Konowałow i Niemiec Markus Esser. Ten ostatni podjudzał mnie przez cały konkurs, grożąc, że mnie przerzuci, na szczęście mu się nie udało. Muszę powiedzieć, że bardzo dobrze czułem się w kole, jakie jest na Stadionie Olimpijskim w Helsinkach. Nawet deszcz mi nie przeszkadzał. Koło trzymało znakomicie i w ogóle się nie ślizgałem. Nie było upadku, czego się można było obawiać, choć z drugiej strony nie było również złotego medalu, który mi się po cichu marzył. Zdobyłem krążek, ale nie jestem zadowolony z wyniku. Daleko mi do formy, jaką miałem 4-5 lat temu. Muszę znów złamać osiemdziesiątkę. Dopóki tego nie zrobię, nie zaznam spokoju – stwierdził ówczesny rekordzista Polski (83,38 w 2001 roku).
Dzień później zdobył się na nieco głębsze zwierzenia: – Jestem trudną jednostką, sam bym z sobą nie wytrzymał – oświadczył z przymrużeniem oka. – Z sukcesami w moim wypadku to już tak jest, że mnie omijają mimo katorż
niczej pracy, a kiedy sobie odpuszczę, to one jak na ironię przychodzą. Największe problemy mam wciąż z głową. Dlatego korzystam z pomocy psychologa Nikodema Żukowskiego. Nie przeraża mnie to, że już za rok stuknie mi trzydziestka. Mam zamiar wystartować w igrzyskach olimpijskich 2008 w Pekinie i 2012 w Londynie, a może pociągnę nawet cztery lata dłużej. Mam szczęście w życiu. W 1996 wracałem ze Szwajcarii busem. Gdybym w pewnym momencie nie przesiadł się z tyłu pojazdu do przodu, nie byłoby mnie już wśród żywych. Bo bus wypadł z drogi. Pasażer, który się ze mną zamienił miejscami, zginął w efekcie tego zdarzenia, a ja wyszedłem z tego tylko z lekkimi potłuczeniami – wspominał Ziółkowski.
Wtedy, rzecz prosta, nie mógł wiedzieć, że za kilka lat ponowna analiza próbek moczu uczestników rzutu młotem w Helsinkach wykaże, iż Tichon, Diewiatowski oraz trzeci z Białorusinów, 27. w ogólnej klasyfikacji Andriej Woroncow (w nowej transkrypcji Warantsou) startowali na dopingu. Diewiatowskiemu udało się jakimś cudem wyłgać z tej wpadki, pozostali dwaj zostali jednak zdyskwalifikowani. Dla Tichona i Diewiatowskiego nie była to zresztą wpadka ostatnia...
Ziółkowski określał dopingową plagę za Bugiem mianem „ściany wschodniej”, której Polakowi nie uda się przebić nawet młotem (ale się w końcu udało). Dziś mówi o tym z jeszcze większą goryczą. – No i proszę, tak naprawdę to mnie należał się w Helsinkach złoty medal, a ostatecznie muszę cieszyć się ze srebrnego. Właściwie nie z medalu, tylko ze srebrnej plakietki, którą przysłała mi międzynarodowa federacja jako jego namiastkę. Nie przysłała mi natomiast pieniędzy należnych za drugie miejsce w konkursie, wyjaśniając, że 40 tysięcy dolarów powinienem wyegzekwować w drodze procesu cywilnego od... Tichona. To jakiś żart. Jak widać, obecnie, żeby zarobić na rzucaniu młotem, nie wystarczy być dobrym zawodnikiem, trzeba jeszcze być dobrym prawnikiem. A poza wszystkim, czy – gdybym chciał się prawować, to w ogóle wpuszczono by mnie na Białoruś? – wzdycha obecny trener czterokrotnego mistrza świata Pawła Fajdka.
Wioletta przeszarżowała
W helsińskich mistrzostwach teoretycznie blisko medalu była Anna Jesień, czwarta na mecie 400 metrów przez płotki. Jednakże czas 54.17 okazał się blisko o sekundę gorszy od wyniku brązowej medalistki Sandry Glover (USA), więc w praktyce na medal nie było szans. Rekordzistka Polski musiała na takie osiągnięcie w mistrzostwach jeszcze dwa lata poczekać.
Poważną kandydatką na podium była natomiast podopieczna Zbigniewa Króla, przyszłego współautora sukcesów Adama Kszczota – Wioletta Janowska, która w czerwcu uzyskała na 3000 metrów z przeszkodami drugi wynik sezonu na świecie – 9:25.09. Podobnie jednak jak rok wcześniej w igrzyskach olimpijskich w Atenach prześladował ją pech. Tam w półfinale 1500 m uderzeniem łokciem w wątrobę zabrała jej oddech późniejsza złota medalistka, Brytyjka Kelly Holmes, w Helsinkach zaś podłamał Wiolettę – jak się sama przyznała – poważny problem menstruacyjny. Poza tym lekkomyślnie podążyła na pierwszych okrążeniach za nadającą szaleńcze tempo Ugandyjką Dorcus Inzikuru i szybko straciła siły, zajmując dopiero 14. miejsce z czasem 10:00.03. Inzikuru wygrała w 9:18.24 przed Rosjanką Jekatieriną Wołkową – 9:20.49 i Kenijką Cheruto Kiptum – 9:26.95. Jak widać, Janowską stać było na zdobycie medalu, co potwierdziła pod koniec sezonu drugim miejscem w Monako, a w 2006 świetnym rekordem Polski 9:17.15.
Pamiętne dublety
Nieco w cieniu Jeleny Isinbajewej znaleźli się ci, którzy w Helsinkach popisali się dubletami. Największe wrażenie pośród nich wywarł na publiczności mistrz olimpijski z poprzedniego roku w biegu na 100 metrów – Amerykanin Justin Gatlin. Był on absolutnie niedościgniony na tym dystansie na każdym szczeblu zawodów, wygrywając finał w 9.88 sekundy przy minimalnym wietrze w plecy (0.4 m/s). Daleko za sobą zostawił Jamajczyka Michaela Fratera i broniącego tytułu Kima Collinsa z St. Kitts&nevis (obaj 10.05). W dwustumetrówce pod lekki wiatr zwyciężył w czasie 20.04, wyprzedzając trzech swoich rodaków: Wallace’a Spearmona – 20.20, Johna Capela – 20.31 i Tysona Gaya – 20.34. Przyszły król sprintu Usain Bolt z Jamajki był dopiero ósmy na 200 m w czasie 26.27, ale stało się tak z powodu jego kontuzji. Gatlin tymczasem chciał sięgnąć po trzecie złoto w tych mistrzostwach, ale biegnąca w eliminacjach bez niego amerykańska sztafeta 4 x 100 m zgubiła pałeczkę i nie weszła do finału.
Podwójny mistrz świata zadziwił widownię jeszcze przed startem na setkę, podchodząc najpierw do mety, by specjalnymi zaklęciami zapewnić sobie z góry wygraną. – Zaklinanie bieżni to mój stały rytuał – wyjaśnił po biegu, w którym okrzyk zwycięstwa wydawał nieprzerwanie od 50. metra, żałując tylko, że w mistrzostwach nie startował jego najgroźniejszy rywal Asafa Powell z Jamajki, który w czerwcu ustanowił rekord świata – 9.77 sekundy. Podwójnie złota w sprincie okazała się również Afroamerykanka Lauryn Williams, lecz nie wywalczyła tego tylko indywidualnie, bo zwycięstw doczekała się na setkę i w sztafecie 4 x 100 m.
O wiele cenniejszy dublet zafundowała sobie w biegach długich Etiopka Tirunesh Dibaba, wygrywając 5000 w 14:38.59 i 10 000 m w 30:24.02. W tym wypadku można też śmiało powiedzieć, że Etiopia zwyciężyła na obu dystansach drużynowo, bowiem na piątkę na kolejnych miejscach za Dibabą przybiegły Meseret Defar, Ejegayehu Dibaba i Meselech Melkanu, a na dziesiątkę – Berhane Adere i młodsza siostra Tirunesh – Ejegayehu Dibaba.
Królem średnich dystansów został Rashid Ramzi, który wygrał najpierw 800 metrów w 1:44.24, wyprzedzając doświadczonego Rosjanina Jurija Borzakowskiego (1:44.51). Nasz brązowy medalista z Edmonton Paweł Czapiewski nie był w najwyższej formie po przejściach zdrowotnych, jakkolwiek w normalnych warunkach jego czwarte miejsce w serii półfinałowej i czas 1:46.33 zapewniłyby mu awans do finału. Można jednak powiedzieć, że ten awans zabrał mu właśnie Ramzi, który później wygrał również 1500 metrów, a to, że biega na dopingu, wyszło na jaw dopiero wtedy, gdy na tym ostatnim dystansie sięgnął po złoto trzy lata później w igrzyskach olimpijskich w Pekinie.
Helsińskie biegi długie były generalnie zdominowane przez reprezentantów Afryki. Na 5000 m najszybszy okazał się Benjamin Limo (Kenia), na 1000 m Etiopczyk Kenenisa Bekele, a na 3000 m z przeszkodami Kenijczyk Stephen Cherono, przerobiony na reprezentanta Kataru za dwa miliony dolarów. Honoru Europy broniła tylko rekordzistka świata w maratonie (2:15:25) Brytyjka Paula Radcliffe, która po nieudanym starcie w igrzyskach olimpijskich poprzedniego roku tym razem odniosła zdecydowane zwycięstwo na najdłuższym dystansie w 2:20:57, wyprzedzając Kenijkę Catherine Nderebę – 2:22:01.
Co ciekawe, w rzucie dyskiem kobiet zwyciężyła bodaj już ostatnia przedstawicielka szkoły enerdowskiej – 37-letnia Franka Dietsch (66,56). Warto też wspomnieć, że rekordzistka świata z Helsinek w chodzie na 20 km Olimpiada Iwanowa była już dyskwalifikowana za doping w 1997 roku, a w ostatnim czasie zdyskwalifikowano ją ponownie, jak i wielu innych podopiecznych Wiktora Czegina, z uwagi na anomalie w paszporcie biologicznym.
Na koniec warto zauważyć, że niektórzy lekkoatleci w Helsinkach musieli zrezygnować z premii pieniężnych za miejsca 1.-8., ponieważ jako studentów obowiązywał ich status amatorski. Tak było na przykład w wypadku Amerykanki Tianny Madison, zwyciężczyni skoku w dal (6,89 m).