Wielka bukmacherka
Zawody sportowe organizowane od 1874 roku, którymi żyją całe Czechy. Dziesiątki tysięcy ludzi na torze grających u bukmacherów i miliony przed telewizorami – oto Wielka Pardubicka, której 133. edycja odbyła się w ostatnią niedzielę.
Wciągu jednego dnia na lokalnym lotnisku w Pardubicach gromadnie lądują i startują samoloty majętnych ludzi. Od rana do punktów firmy bukmacherskiej na pardubickim torze wyścigów konnych ciągną się długie kolejki. Na trybunach komplet 25 tysięcy widzów. Zaledwie 50 km od granicy z Polską odbywa się wydarzenie, którym żyją całe Czechy – i to nie tylko ludzie, którzy na co dzień interesują się sportem. Transmisję z Wielkiej Pardubickiej w szczytowym momencie oglądalności śledziło na antenach publicznej telewizji ČT blisko 2 mln widzów. W Czechach mieszka 10,5 mln osób, co oznacza, że co piąty mieszkaniec tego kraju oglądał najważniejszą gonitwę roku. Obstawiają tu niemal wszyscy. Na terenie Czech zakłady na wyścigi w ramach Wielkiej Pardubickiej oferują trzy firmy bukmacherskie: Tipsport, Fortuna i Chance. Jednak tylko ta pierwsza ma wyłączność i prowadzi swoje punkty zawierania zakładów na pardubickim torze wyścigowym. Bukmacherskie szaleństwo odzwierciedlają konkretne liczby. W ubiegłym roku tylko na jednej gonitwie – Wielkiej Pardubickiej – obstawiono zakłady na łączną kwotę 30 mln koron (ok. 5,5 mln zł). Największym szczęściarzem okazał się gracz, który postawił 25 tys. koron na wygraną konia o imieniu Spex. Dzięki trafnemu typowi wzbogacił się o 200 tys. koron, czyli ok. 37 tys. zł. Historia Wielkiej Pardubickiej sięga 1874 roku. Obok The Grand National w Liverpoolu jest uważana za jeden z najtrudniejszych wyścigów na świecie i – niestety – także najbardziej krwawych. Według różnych źródeł łączną liczbę śmiertelnych wypadków u koni – tylko na Pardubickiej – szacuje się na 70.
Przeszkoda, którą pokonali nieliczni
O skali trudności Wielkiej Pardubickiej świadczy fakt, że z 18 koni, które stanęły w tym roku na starcie, do mety dobiegło zaledwie 8. Wiele z nich nie zdołało pokonać wspomnianego wcześniej Wielkiego Taxisa – rowu o długości 5 metrów, który znajduje się za żywopłotem mierzącym 150 centymetrów. Obrońcy praw zwierząt i czeska partia Zielonych od dawna naciskali na organizatorów Wielkiej Pardubickiej, aby ci przebudowali przeszkodę. Korekta nastąpiła w 2021 roku, ale liczba wypadków znacząco nie zmalała. Siłą Wielkiej Pardubickiej jest to, że za organizację wydarzenia odpowiadają ludzie, którzy przez całe życie byli związani z końmi. – Mam do tego toru ogromny sentyment, odwiedzałem go z ojcem jako mały chłopiec. Pardubice zawsze postrzegałem jako miejsce, w którym hodowcy koni, ich właściciele, trenerzy i dżokeje spotykają się z liczną i oddaną publicznością – wspomina Jaroslav Müller, dyrektor Wielkiej Pardubickiej. Jeden z głównych partnerów wyścigu to działająca od 1868 roku czeska firma Slavia Pojištovna, która oferuje ubezpieczenia dla klientów indywidualnych i biznesowych, od 2019 roku jest także sponsorem tytularnym Wielkiej Pardubickiej. Wydarzenie wspierają również specjalizujący się w budownictwie mieszkaniowym deweloper BICZ Holding, Lesy Česke (Lasy Republiki Czeskiej) i Tipsport, firma bukmacherska, która według „Forbesa” posiada 70 proc. udziału w czeskim rynku.
Wyścigi to hobby
Największymi gwiazdami wydarzenia nie są dżokeje (o nich za chwilę), lecz konie. W tym roku najlepszy okazał się Sacamiro. Kurs na jego zwycięstwo u bukmacherów wahał się od 4,00 do 4,25 i był najniższy w całej stawce. Nie można jednak powiedzieć, że był murowanym faworytem.
Trenerką Sacamiro jest Eva Petřikova, która wraz z mężem Radimem prowadzi małą hodowlę w liczącym niespełna 700 mieszkańców Beňovie. – Mąż wstaje o czwartej rano, żeby zająć się końmi, po czym idzie do pracy w odlewni. Po południu spotykamy się ponownie w stajni, a do domu wracamy późnym wieczorem. I tak jest każdego dnia – mówi Petřikova, która jest nauczycielem w szkole rolniczej w pobliskim Přerovie.
Łączna pula nagród w Wielkiej Pardubickiej to 5 mln koron (ok. 925 tys. zł), z czego do zwycięzcy trafiają 2 mln (ok. 370 tys. zł). Państwo Petřikovie podkreślają, że na wyścigach nie dorobili się wielkiego majątku. Z badania organizacji Racehorse Owners Association wynika, że roczne utrzymanie konia wyścigowego to wydatek rzędu 22,5 tys. funtów rocznie (ok. 118 tys. zł). Warto zaznaczyć, że w Wielkiej Pardubickiej mogą startować co najmniej 6-letnie konie, a 10-letni obecnie Sacamiro znajduje się pod opieką Petřików od 3. roku życia.
Sacamiro dosiadał 40-letni dżokej Jan Faltejsek, dla którego była to już szósta wygrana. Czech goni swojego rodaka, legendarnego Josefa Vaňę, do którego należy rekord ośmiu zwycięstw. 70-latkowi można pozazdrościć kondycji. Startował w Wielkiej Pardubickiej aż do 2014 roku, kiedy miał 61 lat.
Festiwal kapeluszy i polski ksiądz
Wielka Pardubicka to nie tylko święto koni, ale także kapeluszy. Ci, którzy nie znaleźli w swojej szafie odpowiedniego modelu, mogli kupić na miejscu nakrycia głowy w najróżniejszych kształtach i kolorach. Lokalni sprzedawcy oferują m.in. wino i miód własnej produkcji. Przepych miesza się tu z folklorem, a duże zróżnicowanie widać też w cenach biletów – od 200 do 4500 koron (37––830 zł).
Mieliśmy też polski akcent. Tradycyjne błogosławieństwo koni i dżokejów poprowadził pochodzący z Beskidów ks. Zbigniew Czendlik. To najpopularniejszy kapłan w Czechach, gdzie nazywają go po prostu Zibi. Prowadzi swoje programy w telewizji i radiu, a prywatnie jest zapalonym kibicem, przyjacielem piłkarza Antonina Panenki oraz Tomaša Paclika, właściciela Viktorii Pilzno.
W Polsce też mamy „Wielką”
A jak wygląda świat wyścigów konnych w naszym kraju? Parafrazując Mikołaja Reja: Polacy nie gęsi, iż swoje tory mają – w Warszawie (Służewiec), Sopocie (Hipodrom Sopot) oraz we Wrocławiu (Partynice). Najważniejszy wyścig to Wielka Warszawska, gonitwa z ponad stuletnią historią. Została ustanowiona w 1895 roku przez ówczesnego prezesa Towarzystwa Wyścigów Konnych w Królestwie Polskim – hrabiego Augusta Potockiego. Jedną z najważniejszych firm wspierających wyścigi konne w Polsce jest Totalizator Sportowy. Od 2008 roku na mocy umowy zawartej z Polskim Klubem Wyścigów Konnych dzierżawi tor na Służewcu. – Jesteśmy związani z tym miejscem już od 15 lat. Co roku organizujemy ok. 50 gonitw, w tym dni wyścigowe z dużymi tradycjami, takie jak Gala Derby czy Wielka Warszawska – mówi Aida Bella, dyrektor Departamentu Komunikacji Korporacyjnej Totalizatora Sportowego.
W tym roku pula nagród Wielkiej Warszawskiej wyniosła rekordowe 478 250 zł. Większość tej kwoty przekazał właśnie Totalizator Sportowy. – Właściciele i trenerzy koni chętnie tutaj przyjeżdżają i biorą udział w naszych wyścigach. Promując Tor Służewiec w Europie, możemy pokazać, że w Polsce potrafimy robić wydarzenia zarówno na wysokim poziomie sportowym, jak i organizacyjnym – powiedział Olgierd Cieślik, prezes Totalizatora Sportowego. Ciekawą historię ma także tor na wrocławskich Partynicach, który został oddany do użytku w 1907 roku. Do dziś zachowały się pochodzące z tego okresu piękne, drewniane, zabytkowe trybuny. Według legendy przekazywanej przez pokolenia we Wrocławiu część dyscyplin z igrzysk olimpijskich w Berlinie (1936), m.in. jeździectwo, miała zostać rozegrana w należącym wtedy do III Rzeszy Breslau. Ta idea szybko jednak upadła, ponieważ MKOL w tamtych czasach nie pozwalał na rozproszenie zawodów o kilkaset kilometrów w różnych miastach. I choć Wielka Pardubicka może być oceniana na dwa skrajne sposoby, to uważam, że każdy kibic sportu powinien choć raz w życiu wybrać się na nią osobiście i zobaczyć to niezwykłe święto wyścigów konnych w Czechach.