Symboliczne przekazanie władzy

Mamy nadzieję, że stali czytelnicy naszej kolumny wybaczą nam jednorazowy „skok w bok”. Tym razem, pozostając w dotychczasowej graficznej stylistyce, zamiast „Przeglądu” sprzed stu przeglądniemy „Przegląd” sprzed pięćdziesięciu lat.

Jan Domarski w 57. min zdobył prowadzenie dla Polski. Allan Clarke wyrównał w 63. min z problematycznego rzutu karnego. Wielki mecz dwóch równych drużyn oglądał cały świat! – to trzy najważniejsze hasła, które znalazły się na okładce „Przeglądu Sportowego” z 18 października 1973 roku, która jest też okładką tego wydania „PS Historia”. Gazeta pomeczowa naturalnie oprócz sprawozdania pełna była podziękowań i gratulacji, a rzeczona okładka stała się jedną z najlepszych okładek w historii naszej gazety, choć sporządzona została skromnymi środkami. Na Wembley było dwóch dziennikarzy „PS”, ale nie było fotoreportera, stąd zdjęcie, na którym Jan Tomaszewski łapie piłkę, nie pochodzi wcale z meczu, w którym polski bramkarz zatrzymał Anglię, ale z naszego archiwum. Zostało dobrane i skadrowane w ten sposób, że trudno ten fakt zauważyć. Trzeba się dobrze przyjrzeć i to nie na odbitce gazetowej, ale oglądając oryginał zdjęcia, aby dostrzec, że na futbolówce widoczna jest druga część odwróconego do góry nogami napisu „PIŁKA NOŻNA”, co zdradza, że był to wyrób krajowego przemysłu. Piłka jest biała, a uszyta została z pasków. Na Wembley zagrano także białą piłką, bez żadnych oznaczeń, lecz wykonaną w innej technice – zszycia ze sobą łatek w kształcie sześciokątów foremnych. Jak już pisaliśmy w albumie „Sto okładek na stulecie PS”, fotografia pochodzi ze zgrupowania reprezentacji Polski, które odbyło się w Kamieniu, ale nie przed meczem z Anglikami, lecz przed wcześniejszym spotkaniem z Walią. Przed wylotem do Londynu reprezentacja ćwiczyła natomiast w Rembertowie, gdzie kadrowicze mieli do dyspozycji bardzo różne piłki – także angielskiej firmy Mitre. A jesteśmy przekonani, że właśnie piłką tej marki obie reprezentacje zagrały 17 października na Wembley.

Bardzo interesująco wyglądał także „Przegląd Sportowy” w dniu spotkania – z pierwszą stroną, gdzie w roli głównej znalazł się Kazimierz Górski i jego słowa wypowiedziane do piłkarzy.

– Chłopcy, cały świat na was patrzy! – miał powiedzieć do swoich zawodników Trener Tysiąclecia. Tak naprawdę nie jesteśmy pewni, czy Górski rzeczywiście wypowiedział to zdanie. Nie ukrywajmy, że jako nagłówek mogły zostać podane słowa uznane przez redakcję za takie, które selekcjoner po prostu powinien był powiedzieć.

Jego słowa bardzo ładnie kojarzą się przecież z tym, co znane jest jako słynne słowa Napoleona wypowiedziane do żołnierzy w lipcu 1798 roku w Egipcie przed bitwą pod piramidami. Miał on wtedy powiedzieć: „Żołnierze! Pamiętajcie, że czterdzieści wieków patrzy na was z wysokości tych pomników”.

Skojarzenie Kazimierza Górskiego z Napoleonem – cesarzem Francuzów, który w Polsce cieszył się wielkim poważaniem i upamiętniony został w wersach hymnu, już samo w sobie było zabiegiem podnoszącym morale. Warto jednak wziąć pod uwagę także to, że pokonując pod piramidami armię mameluków, Napoleon wkroczył do Kairu i przejął kontrolę nad Egiptem, co było jednoznaczne z niezwykle poważnym osłabieniem ekonomicznym Anglii i stwarzało Francuzom dogodną bazę wypadową w kierunku Indii opanowanych właśnie przez Anglików. Wyprawa egipska – jak podaje portal dzieje.pl – „była ogromnym przedsięwzięciem organizacyjno-aprowizacyjnym, Francuzi starali się utrzymać ją jak najdłużej w tajemnicy. Liczyli przede wszystkim na zmylenie Anglii i uniknięcie konfrontacji morskiej z jej, uznawaną ówcześnie za największą potęgę morską świata, flotą”.

Jeśli sam Kazimierz Górski albo ktoś, kto podpowiedział mu takie hasło przed meczem z Anglikami, brał to wszystko pod uwagę, to można zaryzykować stwierdzenie, że tym krótkim przekazem otarł się o geniusz. I to gdzie? Na okładce „Przeglądu Sportowego”? Ano na okładce naszego skromnego pisma, które nigdy nie miało takich możliwości technicznych i finansowych jak prasa angielska, jednak nadrabiało to zdolnościami i pomysłowością swoich autorów, którzy „bawili się” odniesieniami do wielkich dowódców z historii batalistyki. Górski mógł być Napoleonem. Bo dzień wcześniej trener Ramsey był… współczesnym dla piszącego admirałem Horatio Nelsonem.

Kiedy w październiku 1805 roku Anglia poczuła się zagrożona na morzu, admirał Nelson w wigilię bitwy pod Trafalgarem rzucił słynne historyczne słowa „Anglia spodziewa się, że każdy Anglik wypełni swój obowiązek” – pisał Witold Domański, który w tekście nie dodawał jednak, że Nelson wprawdzie bitwę wygrał, ale okupił to poważnym postrzałem w kręgosłup dokonanym przez francuskiego marynarza. Bitwa wówczas była już wygrana, a zniesiony pod pokład admirał zmarł w trzy godziny po postrzale.

Pomysłowość dziennikarzy „PS’ z tamtego okresu świetnie oddaje wykonane zestawianie udanych występów na Wembley reprezentacji z naszego obozu politycznego. Pod hasłem „Oni nie ulegli »WEMBLEY ROAR«”, czyli »Wrzaskowi Wembley«, wspomnieniami z meczów swoich reprezentacji podzielili się dziennikarze z zaprzyjaźnionych redakcji sportowych z Węgier, Bułgarii, Jugosławii, CSRS i Rumunii, a z ZSRR postarano się o głos uczestnika spotkania i strzelca dwóch goli na Wembley Igora Czislenki. 25 listopada Węgry pokonały Anglię 6:3, a ostatniego gola dla gospodarzy z rzutu karnego strzelił… Alf Ramsey. 11 maja 1960 na Wembley 3:3 zremisowali Jugosłowianie. 2 listopada 1966 roku Anglikom, wtedy już mistrzom świata, oparła się reprezentacja Czechosłowacji, uzyskując bezbramkowy remis. 6 grudnia 1967 roku wynikiem 2:2 zakończył się mecz Anglików ze Związkiem Radzieckim. 11 grudnia 1968 roku na Wembley 1:1 zremisowali Bułgarzy, a 15 stycznia 1969 roku taki sam wynik uzyskali Rumuni. Wszyscy powtarzają: nie załamywać się, walczyć bez kompleksu niższości. Anglicy

są do pokonania nawet u siebie na Wembley. A jeśli nie do pokonania, to przynajmniej remis można z nimi wywalczyć – pisał 16 października 1973 roku „Przegląd Sportowy”, który w tamtym czasie mógł sobie pozwolić na wysłanie do Londynu dwóch dziennikarzy, którzy polecieli samolotem wspólnie z reprezentacją. Już z Anglii Stefan Rzeszot podyktował przez telefon następujący tekst, który znalazł się na pierwszej stronie „meczowego” wydania gazety:

W chwili, gdy nadaję te słowa jest godz. 19.30. Po 125 minutach lotu polska reprezentacja piłkarska wylądowała na ogromnym lotnisku londyńskim – Heathrow, witana przez przedstawicieli Angielskiego Związku Piłki Nożnej oraz biało-czerwonymi kwiatami przez delegację tutejszego Polskiego Klubu Olimpijczyka. Kwatera drużyny mieści się w hotelu Queensberry Court, a jego właściciel p. Bronisław Post jest przysięgłym kibicem polskiego piłkarstwa i oglądał m.in. w Monachium olimpijski triumf biało-czerwonych.

Z tego samego tekstu można się było dowiedzieć, że Jan Tomaszewski zastanawiał się, czy w środę wieczorem odbędą się w naszych kinach i teatrach planowane przedstawienia. Ktoś z boku dorzucił, iż według jego informacji (a rozmówcą naszym był mieszkaniec Warszawy), kilku znanych aktorów odwołało swoje występy na planowanych środowych wieczornych przedstawieniach.

Witold Domański informował z kolei, że w Anglii powróciło zaufanie do trenera sir Alfa Ramseya, który ma swoje zasługi i to niemałe jako trener reprezentacji. Od 1963 roku na ogólną liczbę 109 spotkań Anglia przegrała tylko 15. Działacze piłkarskiej federacji zdają sobie sprawę z rzadko spotykanego rekordu. Przyniosło to ogromny wzrost prestiżu angielskiej piłki nożnej i niezłe dochody finansowe. A to się tu bardzo liczy. Z tekstu redaktora Domańskiego seniora bardzo mocno wybija się coś w rodzaju zaskoczenia, że w Anglii w piłkę nożną gra się… przede wszystkim dla pieniędzy. Sami dziennikarze obserwując na co dzień mecze ligowe, piszą, że kluby nie dbają o to jak się gra i w jaki sposób wygrywa, byle kasa klubowa była pełna. I właśnie takie stanowisko klubów oraz kierownictwa futbolowej ligi stwarza konflikty pomiędzy interesami klubów i reprezentacji. W ostatnich dniach prasa przypuściła nie po raz pierwszy atak na nieustępliwą pozycję klubów, które nie chciały zrezygnować z reprezentacyjnych piłkarzy w sobotnich meczach ligowych – dowiedzieli się czytel

– Sam bym wiele dał za to, aby znać końcowy wynik – cytował trenera Kazimierza Górskiego „Przegląd Sportowy”. – Na razie od paru dni toczy się prawdziwa wojna psychologiczna, którą nam wydali Anglicy. (…) Gdyby Anglia została wyeliminowana – byłaby to największa sensacja piłkarska roku 1973. My nie mamy nic do stracenia, Anglicy walczą o swój prestiż – takie słowa selekcjonera Biało-czerwonych znalazły się na naszych łamach tuż przed meczem. Przypominaliśmy, że Górski objął obowiązki trenera reprezentacji Polski dwa i pół roku wcześniej. Mecz na Wembley był 36. występem kadry z nim jako szefem sztabu szkoleniowego. Kadra odniosła w nim siódmy remis, przy pięciu porażkach i dwudziestu czterech zwycięstwach. „Zwycięski remis na Wembley” rozpoczął najlepszy czas polskiej piłki nożnej w wydaniu reprezentacyjnym w historii, trwający blisko dekadę i ozdobiony dwoma brązowymi medalami mistrzostw świata.

W tym samym czasie następował kres świetności polskiej koszykówki, który rozpoczął się niemal dokładnie dziesięć lat wcześniej – od wywalczonych 13 października 1963 we Wrocławiu srebrnych medali mistrzostw Europy zespołu narodowego. Tamtą drużynę prowadził trener Witold Zagórski, który – wbrew temu, co mogłoby wynikać z brzmienia nazwiska – był przed Górskim. Tak jak teraz przypominamy Wembley 50 lat od rozegranego na nim meczu, tak w poprzednim tygodniu wspominaliśmy 60. rocznicę srebra koszykarzy. „Przegląd Sportowy” miał wyczucie chwili, bo dokładnie 16 października 1973 roku, w dniu remisu Orłów Górskiego, zamieścił tekst o koszykarzach. Klęska na mistrzostwach Europy w Barcelonie była prawdziwym szokiem dla sympatyków tej tak bardzo popularnej dyscypliny. Nikomu niełatwo pogodzić się z tym, że reprezentacja Polski, która przez wiele lat zaliczała się do ścisłej czołówki nie tylko europejskiej, ale i światowej, znalazła się na ostatnim miejscu wśród 12 drużyn i spadła do grupy „B”.

Już tydzień temu, właściwie na gorąco, komentowaliśmy przebieg mistrzostw, jak również pisaliśmy o niektórych przyczynach kryzysu polskiej koszykówki, gdyż przecież problemem jest nie tylko ostatnie miejsce w Barcelonie. Na łamach pism sportowych i rozwinęła się bardzo ożywiona dyskusja, w której głos zabierali nie tylko dziennikarze, ale również i trenerzy.

Polski Związek Koszykówki w błyskawicznym tempie zorganizował konferencję prasową, podczas której trener kadry narodowej mgr Witold Zagórski poddał gruntownej analizie sytuację, w jakiej znalazła się reprezentacja Polski. (…) Tuż po klęsce w Barcelonie jeden z działaczy Polskiego Związku Koszykówki w prywatnej rozmowie zwrócił uwagę na jeszcze jeden ważny element: otóż Pzkosz. zbyt hojnie rozdawał na prawo i lewo zezwolenia na grę w zespołach zagranicznych. Tylko we Francji i Belgii gra ponad 20 koszykarzy byłych reprezentantów Polski. Nic w tym złego, ale magnes zarobków w tzw. walucie wymienialnej, miraż samochodu wcale nie mobilizuje aktualnych reprezentantów – pisał „PS”, nie wiedząc nawet, że w ten sposób jest świadkiem przekazania władzy w świecie polskich gier zespołowych. Po dekadzie Zagórskiego (pracował z kadrą do 1975 roku) Górski zaczyna okres sukcesów piłkarskich.