PRZEGRALI NA ZŁOŚĆ RUSKIM

Biało-czerwoni po beznadziejnej grze ulegli Portugalii 0:1, a mimo to polscy kibice bez ironii bili naszej drużynie brawo i dopingowali rywali. Taki cud w naszej piłce zdarzył się tylko raz – 40 lat temu na Stadionie Olimpijskim we Wrocławiu. 28 październ

Po euforii z mundialu w Hiszpanii zostało już tylko tęskne wspomnienie, status trzeciej drużyny świata nie okazał się gwarancją jakości, dzięki której z marszu mielibyśmy awansować do finałów mistrzostw Europy. Piętnaście miesięcy później było jasne, że drużynę trzeba budować właściwie od nowa, szukać następców mundialowych bohaterów. Wcześniej na mistrzostwach Europy nigdy nas nie było i powtórzył się negatywny scenariusz, tyle że tym razem od osiągnięcia celu byliśmy wyjątkowo daleko. W kwalifikacyjnej grupie mieliśmy Finlandię, Portugalię i Związek Radziecki. Awans miał tylko zwycięzca, ale biorąc pod uwagę status naszej drużyny potwierdzony podczas hiszpańskiego turnieju, był to cel realny. Między innymi dlatego Antoni Piechniczek dał się namówić na kontynuację pracy z kadrą, choć w 1982 roku mógł odejść w chwale zwycięzcy. Perspektywa awansu do finałów EURO była dla niego magnesem i wyzwaniem. Jego zespół już dorównał ekipie Kazimierza Górskiego, bo z MŚ przywiózł taki sam medal, a teraz w dokonaniach mógł ją nawet przeskoczyć. Awans do elitarnego turnieju, w którym brało udział tylko osiem reprezentacji ze Starego Kontynentu, to byłoby coś!

Siedmiu medalistów Tymczasem jedynie pierwszy mecz, niedługo po mundialu, utwierdzał w przekonaniu, że wszystko jest na dobrej drodze. Polacy pokonali w Kuopio Finlandię 3:2, a prowadzili już różnicą trzech goli i dopiero w końcówce nieco pokpili sprawę. Potem było jednak już tylko źle i jeszcze gorzej – 1:2 w Lizbonie z Portugalią, 1:1 w Warszawie z Finlandią, 1:1 w Chorzowie z ZSRR i 0:2 w rewanżu w Moskwie. Atmosfera w polskiej piłce robiła się gęsta, zanosiło się na ponurą jesień, bo w europejskich pucharach przez pierwszą rundę przebrnął tylko Widzew. Następnie pokonał 1:0 Spartę Praga (rzucona z trybun w sędziego butelka w meczu poprzedniej edycji z Juventusem Turyn sprawiła, że widzewiacy w roli gospodarza grali w Białymstoku), więc czekaliśmy na rewanż. Potem, na początku listopada, okazało się, że Widzew przegrał w Pradze 0:3.

Małym promykiem nadziei mógł być też wieńczący udział w kwalifikacjach do EURO mecz z Portugalią. 28 października 1983 roku na Stadionie Olimpijskim we Wrocławiu pojawiło się 15 tysięcy ludzi, ale bez porównania więcej zasiadło przed telewizorami. W naszym zespole w wyjściowym składzie pojawiło się siedmiu medalistów MŚ (Józef Młynarczyk, Stefan Majewski, Roman Wójcicki, Jan Jałocha, Włodzimierz Ciołek, Andrzej Iwan i Włodzimierz Smolarek) oraz czterech graczy, których na mundialu nie było (Jerzy Wijas, Adam Kensy, Waldemar Prusik i Marek Ostrowski). Przez pierwsze pół godziny mecz był w miarę wyrównany, ale przede wszystkim słaby. W tym czasie grze naszej drużyny towarzyszyły gwizdy i głosy coraz większego zniecierpliwienia, czyli normalne stadionowe reakcje.

Mało kto miał pretensje

W 32. minucie Andrzej Iwan niefrasobliwie stracił piłkę na swojej połowie. Ruszyła kontrakcja, którą celnym strzałem już z pola karnego wykończył Carlos Manuel. I wtedy nastąpił pierwszy moment wykazujący, że w tym meczu najważniejszy jest niezwykły podtekst. Oto spora grupa polskich kibiców zaczęła wiwatować, jakby to nasz zespół zdobył bramkę. A później sprawa stawała się coraz bardziej intrygująca – im bliżej końca spotkania, tym częściej było słychać aprobujące reakcje trybun po dobrych akcjach Portugalczyków i błędach Polaków! W drugiej połowie po nieporozumieniu portugalskiego bramkarza z obrońcą gospodarze mieli znakomitą szansę na wyrównanie. Nie udało się, ale na trybunach mało kto miał pretensje. Po końcowym gwizdku też nie było lamentu. Polacy zagrali słabo, może nawet najgorzej w całej kadencji Piechniczka, a jednak wyjątkowo nikt się tym nie przejmował.

Mit świadomego odpuszczenia Już wtedy, a jeszcze wyraźniej w kolejnych tygodniach, wśród kibiców oraz dziennikarzy i to niekoniecznie sportowych, zaczął się pojawiać motyw odpuszczonego meczu. Według tej teorii Polacy mieli się podłożyć Portugalii, by zachowali szanse na awans kosztem Związku Radzieckiego.

Dzięki zwycięstwu we Wrocławiu Portugalczycy wrócili do gry – musieli jeszcze pokonać w ostatnim meczu Sowietów. 13 listopada spełnili warunek: wygrali w Lizbonie 1:0. Ruscy odpadli.

Piechniczek wiele razy, także w rozmowach z „Przeglądem Sportowym”, zapewniał, że żadnej „ustawki” nie było. Według niego Polacy ulegli Portugalii, bo zagrali słaby mecz, a rywal był całkiem mocny, zresztą na mistrzostwach Europy we Francji odpadł dopiero w półfinale, przegrywając z gospodarzami 2:3 po dogrywce, w której prowadził 2:1. A jednak mit świadomego odpuszczenia meczu Portugalii, żeby tylko zaszkodzić Sowietom, jest tak mocny i ugruntowany, że trudno z nim polemizować.

Nie chcieliśmy przegrać

– Może kogoś rozczaruję, ale nie było wśród nas mowy o takim graniu, które miałoby dać zwycięstwo Portugalii. Oczywiście możemy uznać, że byłem młodym piłkarzem, miałem dopiero trzeci mecz w reprezentacji, więc może nie zostałem wtajemniczony, ale umówmy się, że to naciąganie wytłumaczenie – uśmiecha się Waldemar Prusik. Zgadza się on, że patrząc racjonalnie, trzeba po prostu przyznać, że Portugalczycy byli od Polaków lepsi, imponowali wyszkoleniem technicznym i zdołali to wykorzystać. – A reakcje trybun momentami rzeczywiście były dość dziwne. Całkiem możliwe, że ktoś się cieszył z porażki, mimo że nam kibicował, ale to na zasadzie szczęścia w nieszczęściu: że my nie awansujemy, ale przynajmniej Ruscy przez nas też mogą nie jechać na mistrzostwa. Akurat w to jak najbardziej mogę uwierzyć – dodaje ówczesny piłkarz Śląska Wrocław.

Rywal z Moskwy

Pomocnik reprezentacji Polski przypomina też mecz, który odbył się we wrześniu 1982 roku na tym samym Stadionie Olimpijskim. W pierwszej rundzie Pucharu UEFA jego Śląsk grał z Dinamem Moskwa (2:2, w rewanżu wrocławianie wygrali 1:0). – To był jeszcze stan wojenny, atmosfera na trybunach niesamowita, ogromna niechęć do drużyny z Moskwy wyczuwalna na każdym kroku. Wszyscy kibice Śląska z całego serca życzyli jej porażki. No i rok później na meczu Polska – Portugalia na trybunach w większości zapewne byli ci sami ludzie. To naturalne, że kłopoty reprezentacji ZSRR spowodowane porażką Polski musiały ich ucieszyć – analizuje Waldemar Prusik.

Polacy kończą zły reprezentacyjny rok, w którym udało im się wygrać w zaledwie jednym, towarzyskim spotkaniu. Dramatycznie brakowało nam sukcesów (na szczęście zespół Piechniczka zdołał się pozbierać i awansował na mundial w Meksyku), a z perspektywy 40 lat jeszcze lepiej widać, że jednak Biało-czerwoni mieli wtedy osiągnięcie polityczne. Zaszkodzili piłkarskiej reprezentacji kraju, który w powszechnym, narodowym odczuciu odpowiadał za polską biedę, zniewolenie i stan wojenny. I tej wersji, podtrzymującą narodową legendę, będziemy się trzymać.