SPORTOWCY TEŻ NIEŚLI NIEPODLEGŁOŚĆ

Imponujący triumf najlepszej naszej tenisistki Igi Świątek w WTA Finals w Cancun stał się niewątpliwie od strony sportowej najlepszym uczczeniem przypadającej 11 listopada br. 105. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości po 123 latach zaborów. Meksykański popis mieszkającej wciąż w Raszynie faktycznej warszawianki, niezrzeszonej jednak obecnie w jakimkolwiek klubie krajowym, skłania do wspomnienia całkiem niedawnych czasów, gdy Iga należała do owianej patriotyczną legendą stołecznej Legii.

Nazwa klubu zrodziła się, jak wiadomo, w roku 2016, gdy w Kościuchnówce na Wołyniu z inicjatywy żołnierzy Legionów pod dowództwem Józefa Piłsudskiego założono Drużynę Legjonową, będącą wyłącznie zespołem piłkarskim odrodzonym w wolnej Polsce po wojennych przejściach. I to Piłsudski, już jako marszałek Polski, zadecydował o budowie legijnego stadionu przy Łazienkowskiej w Warszawie, oddanego do użytku w roku 1930, a trzy lata później nazwanego oficjalnie Stadionem Wojska Polskiego. Nic dziwnego, że dziś obiekt ten – już w nowoczesnej wersji – nosi oficjalną nazwę Miejski Stadion Legii Warszawa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Inna sprawa, że sama Legia, będąca w czasach PRL największym klubem wielosekcyjnym w Europie, straciła już wojskowy charakter i mocno podupadła – mając na sportowym szczycie przede wszystkim piłkarzy i koszykarzy, których nie nazwiemy dziś wojskowymi, chociaż w swoim czasie ci ostatni zaczęli nosić wymyślone przez Witolda Szeremetę z „Przeglądu Sportowego” nieoficjalne miano Zielonych Kanonierów. Nadzwyczaj silna kiedyś sekcja lekkoatletyczna Legii – z rekordzistą świata w rzucie dyskiem Edmundem Piątkowskim, z medalistami olimpijskimi Tadeuszem Rutem (młot), Marianem Foikiem, Andrzejem Badeńskim, Marianem Woroninem, Zenonem Licznerskim (biegi krótkie) oraz medalistami mistrzostw świata Bogusławem Mamińskim (biegi długie) i Zdzisławem Hoffmannem (trójskok) – rozpadła się w proch i pył. Jedynie trener Bogdan Obrocki prowadzi grupkę „ostatnich Mohikanów”, a raczej Mohikanek, w sprincie i biegu przez płotki.

Legia w nowej wersji – podobnie jak inne niegdysiejsze kluby wojskowe – nie stanowi już potęgi sportowej na dawną miarę. Trudno zapomnieć, że w narodzinach niepodległości w 1918 roku i zaraz potem w odparciu najazdu bolszewickiego ogromnie pomogli żołnierze, którzy w dwudziestoleciu międzywojennym okazali się asami sportu polskiego. Występujący głównie w Cracovii Stanisław Mielech, który jako żołnierz Legionów wymyślił w 1916 roku nazwę „Legja”, zagrał pięć lat później w pierwszym meczu piłkarskiej reprezentacji Polski (z Węgrami), a później przeszedł na pozycje działacza i wybitnego komentatora futbolu, napisawszy też na temat tej gry kilka książek (niezapomniane „Gole, faule, ofsajdy”!).

Ze zrozumiałych względów – spośród żołnierzy Wojska Polskiego walczących o niepodległość – najlepiej przygotowani byli jeźdźcy, bo używali w walce koni. Ze zrozumiałych względów niektórzy mieli za sobą służbę w obcych armiach. Najsławniejszy z nich na niwie wojskowej, przyszły bohater drugiej wojny światowej Władysław Anders służył w armii rosyjskiej.

On akurat w rywalizacji sportowej nie zdobył jednak takich laurów jak paru innych frontowców, a przede wszystkim Karol Rómmel (1888–1967), wojskowy i artysta plastyk jednocześnie, który za cara doszedł do stopnia pułkownika, mając za sobą szkolenie w Korpusie Kadetów w Odessie i Pawłowskiej Junkierskiej Szkole Piechoty w Petersburgu. Od 15 sierpnia 1919 roku znalazł się w 8. Pułku Ułanów im. księcia Józefa Poniatowskiego, a do 1920 roku zajmował się już przygotowywaniem naszej jeździeckiej kadry do występu olimpijskiego. Sam zajął 10. miejsce w indywidualnym konkursie skoków na igrzyskach 1924 w Paryżu, by cztery lata później w Amsterdamie sięgnąć wraz z Michałem Woysymem-antoniewiczem i Józefem Trenkwaldem po brązowy medal w drużynowym konkursie WKKW. Aż trzy razy był w ekipie, która wywalczyła dla Polski prestiżowy Puchar Narodów. Mało kto pamięta, że będąc młodym jeźdźcem, jako reprezentant carskiej Rosji zajął 15. miejsce w konkursie skoków na igrzyskach olimpijskich 1912 w Sztokholmie. O ile w armii imperium carskiego dowodził w 1914 roku w stopniu rotmistrza 14. Małorosyjskim Pułkiem Kirasjerów, o tyle jako majorowi Wojska Polskiego powierzono mu w wojnie z bolszewikami 8. Pułk Ułanów. Za dzielną postawę w bojach udekorowano go Krzyżem Walecznych oraz Virtuti Militari. W czasie drugiej wojny światowej ten brat słynnego generała Juliusza Rómmla przeszedł gehennę w niemieckich obozach koncentracyjnych Dachau i Mauthausen.

Wspominając jeźdźców, którzy łącząc służbę wojskową ze sportem, osiągnęli wielkie sukcesy w tej drugiej dziedzinie, trzeba wymienić przede wszystkim rotmistrza Adama Królikiewicza (1894–1966, na zdjęciu z lewej), od 1914 żołnierza Legionów (od grudnia w I Brygadzie!) – w 1924 roku w Paryżu zdobywcę brązowego trofeum w konkursie skoków na koniu o imieniu Picador. Królikiewicz położył ogromne zasługi w szkoleniu jeździeckim. Gdy nasza telewizja dopiero raczkowała, opowiadał ze swadą o swoich dokonaniach wojennych i sportowych. Zginął poniekąd śmiercią jeźdźca – po upadku z konia podczas kręcenia filmu „Popioły” w reżyserii Andrzeja Wajdy.

Z grona jeźdźców, którzy walczyli w Legionach, a potem wyróżnili się w sporcie, najbardziej znany publiczności jest Henryk Dobrzański, olimpijczyk z Amsterdamu, reprezentant Polski w Pucharze Narodów, świetny również w wyścigach konnych bohater starć z bolszewikami, a podczas drugiej wojny światowej niezłomny major o pseudonimie Hubal, dowodzący do wiosny 1940 ostatnim oddziałem Wojska Polskiego, który nie poddał się Niemcom. Jego postać została utrwalona we wzruszającym filmie „Hubal”.

Mało znanym bohaterem z okresu odzyskiwania niepodległości jest Leszek Lubicz-nycz, który wstąpił do Legionów, mając zaledwie 16 lat, a zostawszy po wojnie wysokiej klasy szablistą, zdobył – wraz Adamem Papée, Władysławem Dobrowolskim, Tadeuszem Friedrichem, Władysławem Segdą i Marianem Suskim – brązowy medal w konkurencji drużynowej na igrzyskach olimpijskich 1932 w Los Angeles (na zdjęciu Lubicz-nycz stoi drugi od prawej wraz z kolegami i trenerem Bélą Szombathelym po zdobyciu medalu).

Brązowy medalista olimpijski w strzelectwie (Berlin 1936) – Władysław Karaś – walczył w Legionach od 1914 roku, będąc dwukrotnie ranny. Jako żołnierz ten poliglota okazał się prawdziwym asem wywiadu. W 1941 – aresztowany przez Niemców – został rozstrzelany po odsiadce na Pawiaku.

W opracowaniach historycznych na ogół nie pamięta się, że wśród Polaków, którzy najpierw walczyli o niepodległość ojczyzny, nie zabrakło również pionierów lotnictwa, późniejszych mistrzów akrobacji samolotowej i rekordowych lotów długodystansowych. W wojnie z bolszewikami samoloty okazały się bezkonkurencyjną bronią rozpoznawczą, a pilotem, który narażał życie, ostrzeliwany z karabinów maszynowych przez oddziały kawalerii Budionnego, był Janusz Meissner, potem niezwykle skuteczny dywersant paraliżujący ruchy Niemców jako uczestnik powstania śląskiego. Będąc już w cywilu, potrafił przelecieć samolotem między przęsłami mostu w Warszawie, a na zlocie samolotów sportowych podczas igrzysk olimpijskich w Berlinie zajął w specjalnie zorganizowanym konkursie piąte miejsce. Wyszkolił całą gromadę pilotów, którzy stali się bohaterami bitwy o Anglię, ale największą sławę zyskał jako autor książek o tematyce lotniczej („Szkoła orląt”, „Żądło Genowefy”, „L jak Lucy”).

Nieco inna była droga do sławy dwóch jeszcze pilotów z okresu lotniczych pierwocin. Bolesław Orliński (na zdjęciu po powrocie z lotu do Tokio) walczył w wojnie polsko-bolszewickiej jako kawalerzysta. W roku 1926 roku, już za sterami samolotu, wykonał rekordowy na owe czasy lot na trasie Warszawa – Tokio (z międzylądowaniami rzecz jasna), co dało mu ósme miejsce w pierwszym Plebiscycie „Przeglądu Sportowego” na 10 Najlepszych Sportowców Polski. Następnie stał się Orliński niezrównanym oblatywaczem nowych konstrukcji samolotowych, ustanowił też światowy rekord prędkości. Podczas drugiej wojny światowej wykonał 49 lotów bojowych w barwach brytyjskich.

Wreszcie Stanisław Skarżyński, należący od 1916 roku do Polskiej Organizacji Wojskowej, walczył w wojnie z bolszewikami w 29. Pułku Strzelców Kaniowskich, a po postrzeleniu w nogę jako żołnierz kulejący przeistoczył się w lotnika. W 1933 jako pierwszy Polak przeleciał Atlantyk, a zginął dziewięć lat później jako członek załogi bombowca Wellington, gdy ostrzelana maszyna wodowała na Morzu Północnym.