CZEMPIONI Z DODATKOWYM NAPĘDEM W datowanej od 1926 roku historii Plebiscytu „Przeglądu Sportowego” na najlepszego polskiego sportowca siedem razy zdarzyło się, że triumfatorzy nie byli przedstawicielami dyscyplin olimpijskich. Ich sukcesy robiły wrażenie

Tacy zwycięzcy mogli mieć wyjątkowe powody do satysfakcji, bo z założenia większe szanse na uhonorowanie przez kibiców posiadają sportowcy z rodziny olimpijskiej, zwłaszcza w roku, w którym odbywają się igrzyska. A medaliści cieszą się szczególnym szacunkiem, który rozciąga się także na ich osiągnięcia w innych prestiżowych imprezach łącznie z mistrzostwami świata i Europy. Gdy więc przedstawiciel profesji nieolimpijskiej w plebiscycie finiszuje na pierwszym miejscu, to znak, że musiał dokonać rzeczy wyjątkowej, a przy okazji być może wykorzystał słabszy rok naturalnych faworytów.

W dziejach naszego Plebiscytu na podobnej zasadzie aż cztery razy wygrywali ludzie, którzy w rywalizacji korzystają z... napędu silnikowego. W przypadku Tomasza Golloba (triumf w 1999 roku) i Bartosza Zmarzlika (2019) mowa o dyscyplinie, która w naszym kraju cieszy się niezwykłą popularnością. W skali całego świata speedway nie ma co liczyć na szczególną uwagę mediów, wyłączając dosłownie kilka krajów, gdzie rzeczywiście wywołuje wielkie emocje. Tak właśnie jest w Polsce. Żużlowe ośrodki – niekoniecznie tożsame z największymi aglomeracjami – to skupiska oddanych fanów i bardzo zdyscyplinowanego elektoratu we wszelkiego rodzaju konkursach i plebiscytach. Dla nich to znakomita sposobność wykazania, jak bardzo cenią swoich idoli, dlatego masowo uczestniczą w głosowaniu, w czym wykazują znacznie większą determinację niż zwolennicy popularniejszych sportowców.

Rok dla Zasady

W 1967 roku sportowcem roku został Sobiesław Zasada. Kierowca rajdowy już rok wcześniej zdobył mistrzostwo Europy, a wówczas ten tytuł obronił. Na dodatek wygrywał w prestiżowych międzynarodowych wyścigach jak Rajd Austrii i Gran Premio Argentino, co w tamtej polskiej rzeczywistości robiło duże wrażenie. W Plebiscycie w pokonanym polu zostawił tak znanych sportowców, jak Waldemar Baszanowski, Jerzy Pawłowski, Józef Grudzień i Irena Szewińska.

W 2008 roku zwycięstwem jeszcze bardziej zaskoczył kierowca Formuły 1 Robert Kubica. Wygrał plebiscytową rywalizację ze sportowcami, którzy w tym samym roku zdobywali złote medale olimpijskie – z Tomaszem Majewskim, Leszkiem Blanikiem i z czwórką wioślarską. W sportowym środowisku nie brakowało głosów rozczarowania i wręcz oburzenia takim werdyktem kibiców. Nawet niektórzy sportowcy kwestionowali ten wybór, a jednak trudno polemizować z faktem, że Kubica zebrał po prostu najwięcej głosów, bo jego fani na udział w głosowaniu nadzwyczajnie się zmobilizowali.

O sukcesie Kubicy zdecydowało zwycięstwo w Grand Prix Kanady, które było wyczynem historycznym nie tylko dla Polaka, lecz także dla kierowcy z tej części Europy. Formuła 1 jest sportem mocno komercyjnym, ale też bardzo popularnym na całym świecie i w tym sensie wygrana Kubicy w Plebiscycie była jednak zrozumiała, niezależnie od krytycznych opinii płynących ze środowiska olimpijskich dyscyplin sportowych.

Dama z Wimbledonu

Natomiast jeszcze przed drugą wojną światową dwukrotnie (1936, 1937) Plebiscyt „Przeglądu Sportowego” wygrywała Jadwiga Jędrzejowska, wielka dama polskiego tenisa. Ta dyscyplina z programu olimpijskiego została wykreślona po 1924 roku i wróciła dopiero na igrzyska w Seulu (1988). Jędrzejowska w 1936 roku była półfinalistką singla w Wimbledonie i finalistką debla na kortach Rolanda Garrosa. To wystarczyło, by w Plebiscycie pokonać olimpijczyków. Drugi był długodystansowiec Józef Noji, który wsławił się nie tylko 5. miejscem na igrzyskach w Berlinie w biegu na 5 km, lecz także spektakularnym zwycięstwem na tym samym dystansie podczas zawodów w Warszawie nad dwukrotnym mistrzem olimpijskim Finem Volmarim Iso-hollo. W Plebiscycie „PS” trzecią lokatę zajął wówczas bardzo popularny pięściarz Henryk Chmielewski, który tylko z powodu kontuzji nie stanął do walki o brązowy medal olimpijski. I tutaj warto zaznaczyć, że wszyscy polscy medaliści z Berlina znaleźli się poza plebiscytowym podium

– Jadwiga Wajsówna była czwarta, Stanisława Walasiewiczówna szósta, a Maria Kwaśniewska dziewiąta. Dla pozostałych medalistów (czyli drużyny w WKKW, strzelca Władysława Karasia i wioślarskiej dwójki Jerzy Ustupski – Roger Verey) zabrakło miejsca w czołowej dziesiątce.

Rok później prymat Jędrzejowskiej jeszcze bardziej nie podlegał dyskusji, a to dlatego, że dotarła aż do finału Wimbledonu w grze pojedynczej. Daleko za plecami krakowianki był Chmielewski, który zdobył wówczas mistrzostwo Europy, oraz Walasiewiczówna z rekordem świata w biegu na 100 metrów.

Ambasador Grubba

W 1984 roku w igrzyskach olimpijskich nasi sportowcy nie wystąpili, bo Polska – jako jeden z krajów tzw. bloku wschodniego – z powodów politycznych i propagandowych musiała się przyłączyć do bojkotu imprezy, która odbywała się w Stanach Zjednoczonych. Zmarnowano wysiłek przygotowań wielu Polaków, a zarazem paradoksalnie skorzystał na tym (i jest to oczywiście określenie publicystyczne) Andrzej Grubba. Gdyby w plebiscytowych zmaganiach rywalizował z medalistami olimpijskimi w roku igrzysk, szanse na sukces miałby mniejsze. Grubba oczywiście był wybitnym sportowcem, a w Polsce stał się nieocenionym ambasadorem tenisa stołowego. To jego sukcesy sprawiły, że dla wielu Polaków „świetlicowy ping-pong” stał się widowiskową dyscypliną, która zresztą od igrzysk w Seulu jest już w programie zawodów.

Bojerowiec, brydżyści i inni Grubba w 1984 roku zachwycał i rozpalał wyobraźnię. Był już czołowym pingpongistą Europy – na mistrzostwach Starego Kontynentu w Moskwie przegrał dopiero w finale singla i był liderem drużyny, która również zdobyła srebrny medal. Plebiscyt wygrał zasłużenie, bo nagle okazało się, że tenis stołowy w najlepszym wydaniu – a taki gwarantował Grubba – w naszym kraju wywołuje olbrzymie emocje i gromadzi przed telewizorami setki tysięcy, a nawet miliony kibiców. Zawodnik AZS-AWF Gdańsk (z którym później, w 1985 roku, zdobył także Klubowy Puchar Europy) w Plebiscycie wyprzedził bezpośrednio lekkoatletów Lucynę Kałek i Bogusława Mamińskiego, ale w czołowej dziesiątce znalazło się miejsce dla wielu – co tu dużo mówić – bardzo nieoczywistych i pozbawionych szans na start w igrzyskach sportowców, którzy zajmowali się lotnictwem sportowym, brydżem sportowym, sportami motorowodnymi i bojerami.

W 89. Plebiscycie aż takich sensacji nie będzie, a w gronie nominowanych znalazł się tylko jeden przedstawiciel nieolimpijskiej dyscypliny. Bartosz Zmarzlik ma już w kolekcji najcenniejszą statuetkę, a biorąc pod uwagę, że w 2023 roku już po raz czwarty został indywidualnym mistrzem świata, należy się go spodziewać w czołówce ostatecznych rozstrzygnięć.