JUŻ BYLIŚMY MISTRZAMI I CHCIELIŚMY WIĘCEJ
– Ze Stanisławem Paczką w saneczkowej dwójce mieliście już na koncie mistrzostwo Polski i start na igrzyskach w Grenoble. Jego śmierć na torze Königssee podczas rywalizacji jedynek w mistrzostwach świata była szokująca.
LUCJAN KUDZIA (były saneczkarz, mistrz świata z 1963 roku w dwójkach): Ta historia jest tak dramatyczna, że nie da się o niej opowiadać bez emocji, choć minęło już 55 lat. Staszek był młodym chłopakiem, przed nim było całe życie, w sporcie też, bo ile on miał – niecałe 24 lata. No niech pan powie, co to jest? Coraz lepiej dogrywaliśmy się w dwójce. Docelową imprezą miały być igrzyska olimpijskie w Sapporo, nasze drugie, a moje trzecie. W Japonii wystartowałem, ale wówczas Staszka nie było już na tym świecie od trzech lat.
– Jak pan zapamiętał tragiczne wydarzenia z Königssee?
To był drugi ślizg. Tak się złożyło, że startowałem bezpośrednio po Staszku. Byłem już przygotowany, kiedy usłyszałem krótki komunikat, że tor zamknięty, bo był wypadek startującego zawodnika. Czyli jasne, że chodziło o Staszka, no bo jechał przede mną. Do głowy jednak mi nie przyszło, że mogło się wydarzyć coś tak dramatycznego. Zmartwiłem się, że jeżeli się potłukł, to może mieć problem z występem w dwójce następnego dnia. Rok wcześniej wygraliśmy zawody o Wielką Nagrodę RFN, tuż przed igrzyskami w Grenoble. Pokonać Niemców na Königssee to był wyczyn nie lada. Nam się udało. Były mocne podstawy do wiary, że w mistrzostwach świata powalczymy o medal.
– Kiedy się pan dowiedział, że doszło do tej strasznej tragedii? Ciągle byłem na linii startu i czekałem, minął kwadrans, może dłużej. Wreszcie dostałem zgodę, ale widzę, że jeden chłopaków z naszej ekipy biegnie z dołu i wymachuje rękami w moim kierunku. Nie rozumiałem, o co mu chodzi. Jechać, nie jechać? Ruszyłem, ale ostrożnie, można powiedzieć na pół gwizdka. Czułem, że musiało się stać coś niedobrego, ale ciągle nie umiałem i nawet nie próbowałem zgadywać. Minąłem metę. Podszedł do mnie Edek Fender. „Staszek nie żyje…”. Zabrzmiało upiornie i nierealnie. Stałem, ale nagle poczułem się tak, jakbym nie miał nóg. Osunąłem się bezwładnie na ziemię… W tamtej chwili nie byłem w stanie o cokolwiek dopytać. „A ty się zastanawiałeś, czy będzie gotowy na start jutro w dwójkach…” – tylko taka myśl mnie dopadła, jak wyrzut sumienia.
– Według pana można było jakoś zapobiec nieszczęściu?
Po fakcie zawsze można wykazywać, jak należało się zachować, aby do niego nie doszło. Staszek wypadł z toru na zakręcie z potężną siłą i przeleciał wiele metrów. Mówili, że uderzył głową w drzewo i nie miał szans na przeżycie. Niesamowicie fatalny przypadek. W tej historii od początku jednak miałem pewne pretensje do lekarza naszej kadry, że pozwolił Staszkowi startować.
– Z jakiego powodu miałby mu zabronić?
Były przesłanki. Wprawdzie rok wcześniej wygraliśmy dwójki w Königssee, ale to był zupełnie inny tor. Po modernizacji się zmienił, był sztucznie mrożony i inaczej wyprofilowano wiraże. Startowaliśmy wcześniej w Austrii na dwóch zawodach i Staszek radził sobie w jedynkach znakomicie. Przyjechaliśmy do Königssee na mistrzostwa świata i nie poznawaliśmy toru, a Staszek to już nijak nie umiał się do niego dopasować. Miał treningowe przejazdy i ciągle coś kombinował, zmieniał. Był kłębkiem nerwów, trudno było się z nim dogadać. W czasie obiadu odchodził od stołu, bo musiał zwymiotować i wcale nie chodziło o zatrucie, a o te nerwy. Nie był sobą, zauważył to każdy, kto choć trochę go znał. Moim zdaniem lekarz powinien sprzeciwić się startowi zawodnika w takim stanie. Mówimy o konkurencji, w której sanki pędzą w lodowej rynnie z prędkością grubo ponad sto kilometrów na godzinę.
– Ale on chciał startować? Pewnie, że tak i wcale mu się nie dziwię, bo po to przyjechał na mistrzostwa świata. Zafiksował się na ten start w jedynkach. W pierwszym ślizgu nie poszło mu dobrze, nie miał już realnych szans na medal, a o nim marzył. Powiedziałem mu: „Dajże już spokój, w drugim ślizgu jedź tak, byle zjechać, a powalczymy jutro o medal w dwójkach”. Po tej tragedii zawody przerwano, ale nazajutrz je dokończono już bez reprezentacji Polski, która na znak żałoby wycofała się z mistrzostw. Oczywiście można w ten sposób uhonorować zmarłego kolegę, ale wie pan co – według mnie można było to zrobić również w sposób dokładnie odwrotny, czyli kontynuować udział w zawodach i dedykując mu ewentualny sukces. Staszek poniósł śmierć, walcząc o jak najlepsze miejsce na mistrzostwach świata i uważam, że jeżeli ktoś z nas czuł się na siłach, by następnego dnia startować, należało mu to umożliwić.
– Pan czuł się na siłach?
Nie ukrywam, że tak. Właśnie dlatego, że miałem duże szanse na medal, który mógłbym Staszkowi zadedykować. W klasyfikacji byłem na czwartym czy piątym miejscu, z minimalną stratą. A Jurek Wojnar był faworytem do złotego medalu, miał chyba jedną setną sekundy więcej od liderującego Austriaka. Gdyby Jurek został mistrzem i do tego ja zająłbym miejsce na podium, byłoby to godne uczczenie Staszka, prawda? Ale nikt nas o zdanie nie pytał. Przyszło polecenie z Warszawy, że się wycofujemy i tyle. Przyznaję jednak, że trzeba mieć bardzo mocną psychikę, by po czymś takim się pozbierać. Równie trudne były kolejne dni. Z całą kadrą przyjechaliśmy na pogrzeb Staszka do Mikuszowic, koło Bielska-białej. Razem z kolegami przez kilka kilometrów nieśliśmy trumnę w kondukcie żałobnym.
– Kiedy pan poznał Stanisława Paczkę?
Chyba pierwszy raz spotkałem go w 1964 roku w Kufstein. Rozgrywano tam mistrzostwa Europy juniorów, a za chwilę w niedalekim Innsbrucku zaczynały się igrzyska olimpijskie, w których startowałem. W wolnym czasie podjechaliśmy zobaczyć młodszych kolegów.
– Wtedy był pan aktualnym mistrzem świata w dwójkach z Ryszardem Pędrakiem-janowiczem, więc trudno zakładać, że szukał pan nowego partnera do załogi. Rysiek – podwójny medalista z MŚ w Krynicy w 1958 roku – był starszy ode mnie o dziesięć lat, ale oczywiście stanowiliśmy zgraną parę, ciągle z dużymi możliwościami. Dla mnie jest niepojęte, że byliśmy obrońcami tytułu, nie wysłali nas na MŚ w Davos w 1965 roku.
– Dlaczego?
Ech, to musiałaby być bardzo długa rozmowa na różne tematy. Powiem tylko tyle, że działacze nie raz i nie dwa mnie i paru moim kolegom rzucali kłody pod nogi. Zły byłem jak diabli, ale w tej bezsilności śmiałem się, że wyraźnie mają problem z tolerowaniem w kadrze ludzi mądrzejszych od siebie. Działacze mnie zawieszali, chcieli się mnie pozbyć, zwyczajnie sportowo zniszczyć. Jakie ja miałem z nimi przejścia, to książkę można by napisać. Na szczęście nie umieli mnie tak całkiem wyautować, bo trzymałem ich w garści.
– W jaki sposób?
Wiedziałem, jakie niektórzy robią finansowe machlojki, im chodziło o pieniądze, a nie o wyniki. Trochę się bali, że zacznę o tym głośno mówić. Wracając do igrzysk w Innsbrucku – byliśmy z Ryśkiem na piątym miejscu. Niby nieźle, ale ja wiem, że stać nas było na podium. Trenowaliśmy w innym miejscu, startowaliśmy w innym. Do tego chwycił mróz, Rysiek nic nie widział przez okulary. Szkoda tego wszystkiego, bo co najmniej srebrny medal był niewyjęty.
– Kiedy pierwszy raz wystąpił pan w duecie ze Stanisławem Paczką?
W 1968 roku. Rok wcześniej na MŚ jechałem z Edkiem Fenderem, ale nie zrobiliśmy dobrego wyniku. Zacząłem występować z młodszym ode mnie o trzy lata Staszkiem i wyglądało to bardzo obiecująco, ale tamten dzień w Königssee był przerażający, wszystko zmienił.
– Dzisiaj saneczkarstwo bezpieczniejsze?
Tak, bo tory są lepiej zabezpieczone. Prędkości są oczywiście bardzo duże, jednak jest nie do pomyślenia, by zawodnik przeleciał przez wiraż. A w moich czasach zdarzało się to wcale nie tak rzadko. A gdy przeleciałeś – to już była ruletka, igranie ze śmiercią. Mnie kiedyś w Krynicy szczęście nie opuściło. Przeleciałem przez wiraż, zmieściłem się między drzewami i wylądowałem w krzakach, dzięki którym znacznie wyhamowałem i skończyło się tylko na siniakach i zadrapaniach.
jest
– Warto było ryzykować zdrowie i życie?
To jest sport, człowiek chce rywalizować i wygrywać oraz wierzy, że ludzie odpowiedzialni za bezpieczeństwo robią wszystko, by je zapewnić.
– Pan mieszka ciągle w Niemczech?
Już od ponad 50 lat. I to właśnie przy torze Königssee, mam dosłownie sto metrów. Teraz jest nieczynny, bo uszkodziła go powódź z 2021 roku, ale jest naprawiany i przy okazji modernizowany. Dziś już jestem na emeryturze, ale swoje w życiu się napracowałem, także jako szkoleniowiec.
– Pana wychowankiem jest wielki mistrz, Niemiec Georg Hackl…
Jego rodzinny dom był jakieś dwa kilometry od Königssee. Prowadziłem go od takiego małego chłopaczka, kiedy wcale nie wróżono mu wielkiej kariery. Jestem bardzo dumny, bo mówimy od trzykrotnym mistrzu olimpijskim i dziesięciokrotnym mistrzu świata. Teraz Georg współpracuje z kadrą Austrii.
– Słyszę, że do rodzinnej Zawoi też pan zagląda.
Wiem, gdzie są moje korzenie. Jeszcze za komuny dostałem po rodzicach działkę, pod Babią Górą wybudowałem sobie domek i jak tylko jest czas i możliwość, chętnie przyjeżdżam, żeby trochę pomieszkać.