TO ON DAŁ SYGNAŁ W MOSKWIE
Tadeusz Dembończyk był pierwszym polskim medalistą na igrzyskach olimpijskich w Moskwie. Karierę sztangisty przerwał ciężki wypadek motocyklowy. Szczęśliwie przeżył, ale choć miał dopiero 26 lat, już nie mógł uprawiać sportu. 11 lutego mija 20 lat od jego
Rozgrywane, ale też bojkotowane z różnych powodów aż przez 63 państwa (wśród nich USA, Chiny i RFN) moskiewskie igrzyska z 1980 roku rozpoczęły się w sobotę 19 lipca. Tymczasem był już poniedziałkowy wieczór, a bardzo liczna polska ekipa nie mogła pochwalić się żadnym medalem. Robiło się nerwowo, nie tylko z uwagi na oczekiwania polskich kibiców, ale także partyjnych działaczy, którzy w sporej liczbie zawitali do stolicy Związku Radzieckiego.
Wszyscy mieli świadomość, że są w miejscu, gdzie zapadają ważne polityczne decyzje dotyczące funkcjonowania także aparatu władzy w Polsce. Z powodów propagandowych ważną rzeczą była więc możliwość pochwalenia się sukcesami sportowymi, których jednak chwilowo brakowało. Wprawdzie sami sportowcy mieli inną motywację, niektórzy wręcz przeciwną, co dobitnie wykazał później słynnym gestem wygrywający konkurs skoku o tyczce Władysław Kozakiewicz – ale w niczym nie zmieniało to faktu, że funkcjonariusze z PZPR w blasku olimpijskich sukcesów chcieli też zadbać o swoje notowania u towarzyszy z Kremla. Takie były czasy i nic nie można było na to poradzić.
Czekała zatem Polska na pierwsze podium, czekali nasi sportowcy, nerwowo medali wypatrywali też partyjni prominenci, a tu jak na złość nic. Było jasne, że worek z medalami w końcu się rozpruje, że zaczną z nich wypadać krążki jeden po drugim (ostateczny bilans Polski z Moskwy to 3 złote, 14 srebrnych i 15 brązowych medali), ale kolejne konkurencje bez Polaków w czołowej trójce podgrzewały temperaturę, zerowe konto w klasyfikacji medalowej zaczynało się rzucać w oczy. Gdy w najlżejszej kategorii sztangistów dopiero piąte miejsce zajął zmagający się z kontuzją Stefan Leletko, który był faworytem do zwycięstwa, stan napięcia stawał się już nie do wytrzymania.
I wtedy w Pałacu Sportu w moskiewskiej dzielnicy Izmajłowo pojawił się Tadeusz Dembończyk w kategorii koguciej. 25-letni ciężarowiec z Tarnowskich Gór nie był żółtodziobem, miał już w kolekcji dwa srebrne medale mistrzostw Europy i brązowy mistrzostw świata, no ale w igrzyskach był debiutantem.
– Do zawodów był starannie przygotowany. Rok wcześniej na ME w Bułgarii ustanowił rekord Europy w rwaniu. Doskonale wiedzieliśmy, że o medalu mogą decydować szczegóły, łącznie z wagą ciała. Nie wolno było niczego zaniedbać ani zlekceważyć – opowiada nam Tadeusz Psiuk, kiedyś sztangista, a potem wielokursie letni trener w Śląsku Tarnowskie Góry. To on odkrył i wyszkolił tego ciężarowca. Pojechał z nim także na igrzyska do Moskwy.
Gramy szczęścia
Wieczór, jaki Dembończyk zafundował wtedy polskim kibicom, został na długo zapamiętany. Polak nie miał specjalnie mocnych nóg, więc musiał wypracować sobie odpowiedni kapitał w rwaniu. Już w drugim podejściu ustanowił rekord Polski – 120 kg. Lepszy od niego był tylko rewelacyjny Kubańczyk Daniel Núñez, natomiast reprezentujący gospodarzy Jurik Sarkisjan wyrwał tylko 112,5 kg, ale było jasne, że jest fantastyczny w podrzucie. W tej drugiej konkurencji Polak miał 145 kg, a więc w dwuboju 265 kg, co oznaczało, że jest o 10 kg gorszy od Núñez, który został mistrzem, i od Sarkisjana.
Nasz zawodnik walczył zatem o trzecie miejsce. Poradził sobie z rywalami z Korei Północnej i Węgier, ale problemem był Andreas Letz z NRD, który podrzucił 150 kg i zrównał się z Polakiem. Gdyby 18-latek z Turyngii zaliczył kolejny ciężar (152,5 kg), wskoczyłby na podium. Nie udało mu się, więc przy identycznym rezultacie w dwuboju decydowała niższa waga ciała. Przed startem obaj ważyli po 55 kg i 600 gramów. Kolejny punkt regulaminu wskazywał na wagę ciała po konnawiasem – Polak okazał się o 450 gramów lżejszy od Niemca i zdobył brązowy medal!
– Ktoś powie, że decydował łut szczęścia, ale ja bym tak tego nie nazwał. Trzeba umieć brać pod uwagę wszystkie okoliczności i starać się je wykorzystać – wyjaśnia trener Psiuk i zgadza się, że to podobna zasada, jak dogrywka i rzuty karne w piłce nożnej. Kto w nich wygrywa, jest po prostu lepszy.
Dembończyk był bohaterem wieczoru, tego dnia mówiła o nim cała Polska. – Cieszyłem się jego sukcesem podwójnie, bo dobrze wiedziałem, ile kosztował wysiłku i przygotowań. Była to zarazem piękna lekcja, bo pokazywała, że jeżeli cierpliwie poświęcasz czas i energię, zostaniesz w końcu nagrodzony – dodaje szkoleniowiec.
„Trudno mi zebrać myśli. To mój życiowy sukces. Obawiałem się, że Kubańczyk i Rosjanin będą praktycznie nie do pokonania. Brązowy medal był w zasięgu, ale trzeba było pobić rekordy Polski. No i były: w rwaniu i w dwuboju” – opowiadał Dembończyk dziennikarzom po zakończeniu zawodów.
„Kupilibyśmy tego synka”
Jak tylko przyszedł na pierwszy trening, bardzo mi się spodobał, bo to, co mu się mówiło, robił. Jego brat Rysiek, który mówiąc, zmarł całkiem niedawno, w styczniu, obdarzony był jeszcze większym talentem, ale nie miał tyle determinacji i wewnętrznej dyscypliny, aby naturalne predyspozycje maksymalnie wykorzystać. Na koniec okazuje się, że trzeba słuchać trenera – zwraca uwagę szkoleniowiec.
W 1975 roku 20-letni Dembończyk w Marsylii zdobył tytuł mistrza świata i Europy juniorów i był pierwszym Polakiem, który sięgnął po złoto w tej kategorii wiekowej (na tych samych zawodach, tyle że później, mistrzem w wadze superciężkiej został też Robert Skolimowski). – Tadek wygrał we Francji wszystko, co się dało, w rwaniu, w podrzucie, oczywiście w dwuboju. To go bardzo nakręciło – podkreśla Psiuk. Gdy zaczął rywalizować z seniorami, też przywoził medale z mistrzowskich imprez, choć akurat złote krążki go omijały. – Wielkich pieniędzy z podnoszenia ciężarów wtedy nie było. Pracował na kolei jako mechanik. Rano szedł do roboty na osiem godzin, a po południu na trening. Dostawał jakiś bloczek na posiłek, plus stypendium sportowe i to musiało wystarczyć – podkreśla trener. Przypomina sobie historię, która dużo mówi o potencjale Dembończyka. – Jeszcze był początkującym juniorem i wygrał jakieś zawody. Widział go znany trener z HKS Szopienice Czesław Białas. I od razu do mnie: „Kupilibyśmy od was tego synka”. Odpowiedziałem, że nie ma mowy. I całe szczęście, bo pozbylibyśmy się z klubu przyszłego mistrza świata juniorów i medalisty olimpijskiego – słusznie zauważa trener Psiuk.
Pasażer na motocyklu
W następnym roku po igrzyskach olimpijskich w Moskwie sportowa kariera legła w gruzach. – Jechał z kolegą motocyklem, dosyć ostro, on jako pasażer. Kierowca stracił panowanie nad kierownicą i doszło do bardzo groźnego wypadku. Kolega przynajmniej trzymał się kierownicy, a Tadek poleciał bezwiednie i uderzył w słup albo w drzewo. Dotkliwie się potłukł, miał poważne obrażenia, rozbitą głowę. To wielkie szczęście, że lekarze zdołali go z tego wyciągnąć – relacjonuje Psiuk. Dembończyk już nigdy nie odzyskał pełnej sprawności. – Spróbował jeszcze dźwigać, jednak się nie udało. Był schorowany, chodził od lekarza do lekarza, od szpitala do szpitala. Rysiek pracował jako pomocnik trenera, ale Tadek już nie. Dostał emeryturę olimpijską, 3 tysiące złotych, więc miał z czego żyć. Medal z Moskwy miał więc znaczenie jeszcze większe, niż się mogło wydawać – zwraca uwagę trener.
Godni siebie sportowcy
Pierwszy polski medalista z Moskwy zmarł 11 lutego 2004 roku, mając 49 lat. – Pamiętamy o nim. Grób ma blisko stadionu, na cmentarzu w Sowicach. Na nagrobku jest jego zdjęcie, nietrudno znaleźć. Znowu chcemy zrobić Memoriał Dembończyka, bo już dwa razy się odbył. Połączymy to z uczczeniem pamięci zmarłego w ubiegłym roku Zbyszka Kaczmarka, bo on też związany był z Tarnogórskimi Górami. Zbyszek był multimedalistą mistrzostw świata i Europy i tak jak Tadek był trzeci na igrzyskach olimpijskich, a igrzyska liczą się najbardziej. To godni siebie wielcy sportowcy, niech młodzi ich znają – mówi Psiuk.