Veliki rat i Valjevo u objektivu holandskog lekara
Kako su izgledali austrougarski zločini 1914, kako su lečeni ranjenici Cerske i Kolubarske bitke, ko je bio tamnoputi lekar u valjevskoj bolnici, kako su građani dočekali oslobodioce - sve to otkrivaju doskora nedostupne fotografije čuvenog dr Arijusa van
Stvorene da svedoče”, naziv je izložbe desetina Van Tinhovenovih fotografija, nastalih na balkanskim ratištima od 1912. do 1916. godine, koja je postavljena u valjevskom muzeju. U njima, čuveni holandski lekar, koji je bio ratni hirurg u Srbiji tokom balkanskih ratova, a šef hirurgije valjevske bolnice u Prvom svetskom ratu, kroz objektiv svog fotoaparata, čitav vek od završetka rata, otkriva i malo poznate detalje tog istorijskog perioda.
- Među fotografijama dr Arijusa (1886-1965) koje su snimljene u Valjevu i okolini, nalaze se i one koje dokumentuju austrougarske zločine iz 1914. s obzirom na to da je on kao član istražne komisije učestvovao u istrazi ratnih zločina austrougarske vojske u Srbiji. Van Tinhoven je precizno fotografijama dokumentovao procese sanacije ranjenih i obolelih, a uz njih je napravio i brojne fotografije koje prikazuju stanje u Valjevu, koje je nakon Cerske i Kolubarske bitke bilo grad-bolnica - priča autor izložbe istoričar dr Vladimir Krivošejev.
DOČEK I BEG
Zanimljive su fotografije samog centra Valjeva, prostor između zgrada sudova, koje predstavljaju svojevrsnu paralelu - na jednoj je svečani doček srpske vojske po okončanju Drugog balkanskog rata, a na drugoj, na potpuno istom mestu, kolone izbeglica koje žurno napuštaju Valjevo uoči Kolubarske bitke.
- Van Tinhovenove fotografije predstavljaju dragocene izvore za nova prvorazredna saznanja. Između ostalog, zahvaljujući jednoj od fotografija dr Arijusa danas znamo da najstarija zgrada u krugu današnje valjevske kasarne nije podignuta između dva svetska rata, već početkom 20. veka, i da je prvobitno bila kasarna bolničarske čete. Decenijama se smatralo da su najstariji objekti valjevske civilne bolnice koji su podignuti 1885. godine odavno porušeni. Međutim, jedna od fotografija dr Arijusa je ukazala na izgled tih starih bolničkih grada i pomogla da se utvrdi da dva od tri prvobitna objekta i danas postoje u Valjevu, ali da je posle Drugog svetskog rata, sa prelaskom iz civilnog u vojno vlasništvo, ne samo promenjena njihova namena, već da je i njihovo poreklo zaboravljeno - kaže Krivošejev.
SLUŽBOVAO U PET GRADOVA
U objektivu čuvenog holandskog ratnog hirurga našla su se i svedočenja kako su se članovi međunarodne lekarske misije relaksirali u retkim trenucima kada se nisu borili sa epidemijom pegavog tifusa, te kako su, pored Valjeva, u vreme balkanskih ratova i Velikog rata izgledali Beograd, Skoplje, Niš, Kragujevac i Vranje, gradovi u kojima je dr Van Tinhoven službovao. Na svom ratnom putovanju beležio je i poznate istorijske ličnosti, poput premijera Nikole Pašića, upravo u susretu sa međunarodnim lekarima.
- Konačno, njegove fotografije nam pomažu i da rešimo zabunu vezanu za poreklo jedne strane misije u kojoj je radio i jedan tamnoputi lekar. Decenijama se smatralo da je reč o nekoj nepoznatoj, neregistrovanoj misiji koja se pojavila u Valjevu tokom Prvog svetskog rata, ali su novootkrivene fotografije ukazale da je to u stvari deo holandske misije - otkriva autor izložbe.
Dr Arijus van Tinhoven je kao član istražne komisije učestvovao u istrazi ratnih zločina austrougarske vojske u Srbiji