Generacijama nedostaje magija vinila
Gradski muzej u Subotici otvorio je vrata ljubiteljima starog dobrog zvuka sa gramofona, a da je retro zvuk vinila nešto što mnogima nedostaje govori i ogromno interesovanje za izložbu „LP“.
Poput vremeplova, autorka Viktorija Šimon Vuletić, viši kustos i etnolog antropolog muzeja, koautori dr Ljiljana Gavrilović i Goran Živanović iz beogradskog Muzeja tehnike i nauke, i Dejan Mrkić, posetioce izložbe vode kroz zaboravljeni svet nosača zvuka. Starije generacije dobro pamte gramofone i muzičke ploče, a stručnjaci su istražili i njihovu istoriju. Povoda za to je više. Ideja potiče od veka stvaranja Jugoslavije, omladinskih pokreta koji su obeležili 1968/1969. godinu, kao i svetski i lokalni kulturološki događaji poput festivala Vudstok 1969. godine ili postavljanje mjuzikla „Kosa“u „Ateljeu 212“. Viktorija Šimon Vuletić ističe da posebnu zanimljivost za lokalnu istoriju popularne kulture predstavlja 50 godina od kada je subotički festival „Omladina“u saradnji sa Radio Beogradom postao kulturni brend u zemlji.
- Gramafon se izdvojio kao kućni aparat koji je povezivao generacije od kraja 19. veka sve do 80-ih godina, kada primat preuzimaju elektronski nosači zvuka. Izložbom sam htela da ispričam emotivnu priču generacija kojima je to mnogo značilo - kaže autorka Viktorija Šimon Vuletić.
EMOTIVNE REAKCIJE
Deo predmeta iz postavke „LP“pripada Gradskom muzeju u Subotici, deo je iz beogradskog Muzeja nauke i tehnike, ali su izložbu upotpunili i Subotičani koji su se odazvali pozivu muzeja. Zanimljivo je što se i posle otvaranja izložbe ljudi javljaju jer žele da upotpune postavku svojim gramofonima i pločama.
- Bitno je da su ljudi jako emotivno reagovali. Najstariji gramofoni su na navijanje, ako izuzmem fonografe. Potiču s kraja 19. i početka 20. veka, kada su svi pokušavali da nađu najbolji način da se zvuk snimi i reprodukuje. Postavili smo instalaciju bogate građanske sobe koja govori da gramofon nije mogao svako da priušti. Prikazali smo i jednu sobu iz 70-ih godina,
kada je gramofon postao deo skoro svih domaćinstava, posebno interesantan je bio omladini - priča autorka.
RAZVOJ GRAMOFONA
Kako autoka navodi, prvi muzički automati ili kutije nastali su u Švajcarskoj po ugledu na samosvirajuća zvona koja su korišćena na crkvama i tornjevima. Muzičke kutije, jednostavne ili raskošno dekorisane, bile su popularne sve do kraja 19. veka. Najznačajniji modeli su organeta i polifon.
Istorija snimanja i reprodukcije zvuka zauvek je promenjena 1850. godine otkrićem prvog fonoautografa koji je konstruisao Francuz Eduar-leon Skot de Martenvil. Njegovi napori podstakli su američke naučnike Tomasa Alvu Edisona i Aleksandra Grejema Bela da nastave usavršavanje uređaja, što je dovelo do stvaranja najpoznatijeg uređaja - gramofona. Najveća inovacija dogodila se 1894. godine, kada je nemački emigrant Emil Berliner patentirao način za kreiranje ravnih diskova i preimenovao je grafički dizajn koji je koristio ovaj disk kao gramofon. Prvi njegovi zvučni zapisi bili su od stakla, kasnije od cinka i plastike.
U postavci se može videti više od 25 vrsta gramofona i njegovih preteča, gramofon sa trubom iz 1920. godine, fenograf iz 1910. godine, polifon iz 1870, kutijice za gramofonske igle, voštani cilindri, koferčić za ploče, albumi sa pločama, brisač gramofonskih ploča, razglednice ploče i fotografije koje prikazuju zlatno doba gramofona i Lp-ja.