PECA POPOVIĆ

DELOVATI PO NAČELU „RAD! ŠTEDNJA! ČESTITOST!”

...Prkoseći događajima, nerazumevanjima i politici, postoje gestovi koji najbolje govore o jačini, bogatstvu i značaju neke ideje ili pojedinca u određenom vremenu. Tako je uoči dana zadužbinara Univerziteta u Beogradu, skromno obeležen dan osnivanja Srpskog privrednog društva Privrednik davne 1897. u Zagrebu. Na večno počivalište Vladimira Matijevića položena su dva venca. Jedan od crvenih karanfila iz Novog Sada i drugi iz Beograda. Na traci je pisalo “Vladimiru i Paulini Matijević zahvalni članovi i potomci Privrednikovih pitomaca”. To me je veoma dotaklo...važno je sećati se velikih dobrotvora i zadužbinara Beogradskog univerziteta, Srpske kraljevske akademije, kao i mnogobrojnih obrazovnih, kulturnih, zdravstvenih i socijalnih ustanova kakvi su bili Luka Ćelović, Đoka Vlajković, Vlajko Kalinić, Milivoje Jovanović, Miša Anastasijević, Nikola Čupić, Ilija Milosavljević Kolarac, ali važno je ne zaboraviti primer Vladimira Matijevića i njegovih istomišljenika, osnivača ekonomskog i prosvetno-humanitarnog društva sa ciljem da se razvija srpska privreda kroz pomaganje deci da nađu mesta za šegrtovanje kod dobrih majstora i trgovaca i tako reše probleme najsiromašnijeg dela srpskog stanovništva iz svih područja Austrougarske.

Savet Univerziteta u Beogradu ustanovio je 2018. Dan zadužbinara Univerziteta sa željom da se izrazi zahvalnost i poštovanje dobročiniteljima koji su Univerzitetu zaveštali svoju imovinu ili darovali značajnu donaciju. Nema ovde institucije ni ministarstva koje bi na sličan način videlo SPD Privrednik. To društvo je uprkos istorijskih (ne)prilika sistemski rešavao privredne, humanitarnosocijalne i obrazovno-profesionalne probleme pa u prvih 50 godina postojanja (1897-1946) iškolovalo i izučilo 40.000 dece i omladine. Oni će činiti kičmu privrede između dva svetska rata. Ti pitomci su smatrani elitnim preduzetnicima jer su se držali načela Privrednika “Rad, štednja, čestitost”. Od osnivanja Privrednika izmenili su se mnogi režimi i zakoni, a primer je ostao da svedočiti o dobročinstvima njegovih donatora, uprkos tome što su se različiti režimi sa imovinom Društva odnosili protivno volji njenih vlasnika. Početkom Prvog svetskog rata, 1914. godine, hrvatski ban Ivan Škrlec Lomnički naredio je zabranu svakog Privrednikovog rada, a njegova je imovina demolirana. Društvo je svoje sedište i veliku imovinu u Zagrebu, Daruvaru, Rijeci, Slavonskom Brodu, Pakracu, Vinkovcima i Gospiću, prestalo da koristi 1941. godine, nakon utemeljenja Nezavisne Države

Hrvatske. Po oslobođenju komunističke vlasti 21. oktobra 1946. donose rešenje o ukidanju Privrednika koji prestaje s radom i po treći put ostaje bez svoje imovine. Izuzet je jedino kompleks zgrada Privrednikovog doma, koji je predan na upravu Srpskom kulturnom društvu „Prosvjeta“, osnovanom u Glini 1944. To zdanje je izgrađeno 1875 po projektu uglednog zagrebačkog graditelja Janka Jambrišaka. Ono je juna 1907. prodato je Društvu. Zgrada je do 1941. služila kao centrala Društva, te za smeštaj Privrednikovih pitomaca i njihov predah tokom lekarskih pregleda pre slanja na zanat. Privrednik obnavlja svoj rad u teškim vremenima (1993. godine) na izvornim načelima - stipendiranjem nadarenih učenika i studenata slabijih imovinskih mogućnosti, koji uglavnom dolaze iz ruralnih i siromašnih krajeva Hrvatske. I tako do dana današnjeg. U školskoj 2021/22. godini preko Društva će biti stipendirano oko 80 učenika i studenata. Toliko ih je bilo i prošle godine.

U saradnji sa Filozofskim fakultetom u Zagrebu, Društvo je 2011. objavilo „Kompjutersku bazu podataka o Privrednikovim poduzetnicima, povjerenicima i pitomcima“koja predstavlja registar preko 47.000 Privrednikovih pitomaca sa njihovim poverenicima i poslodavcima. Jedan od najvećih Privrednikovih dobrotvora bio je njegov osnivač Vladimir Matijević. Sa suprugom Paulinom nakon smrti svu imovinu ostavio je Društvu za školovanje siromašne a nadarene srpske mladeži. Ima i danas lepih primera dobročinstva ali je teško za očekivati da filantrop bude pojedinac koji se obogatio na sumnjiv način, kriminalnim radnjama ili političkim vezama. Pamtiš se po onome što daješ, a ne po onome što uzimaš. Prosto: ako si velikodušan, bogat si bez obzira na to koliko malo imaš; ako si škrt, siromašan si bez obzira na to koliko imaš.

NA ULAZU U VELELEPAN MUZEJ AFRIKA U BRISELU NA PET JEZIKA JE ISPISANO: SVE PROLAZI OSIM PROŠLOSTI. VALJA ZAPAMTITI.

Ako si velikodušan, bogat si bez obzira na tokoliko malo imaš; ako si škrt, siromašan si bez obzira na to koliko imaš

Kazah: traka na vencu sa Matijevićeve humke me dotakla. Kako ne bi kad ovaj tekst potpisuje jedan od „zahvalnih potomaka Privrednikovih pitomaca“. Njegov otac je kao zbunjeni pitomac, sa 12 godina 1926. došao u Pančevo. Tu je kod Stefana Lenđela izučio zanat. Sa 27 imao svoju stolariju Progres kod današnjeg Sajma. Sa 32 godine ostao bez svega. Sa 34 saosnovač zanatske zadruge Jugoslavija. Sa 38 obnovitelj BASK-A. Bio potpredsednik FSB. Učesnik pravljenja prvog TV i tri najpoznatija audio studija u Beogradu. Vlasnik najvećeg ovdašnjeg pčelnjaka umro u 58 godini ne odričući se načela „Rad! Štednja! Čestitost!” Do smrti čuvao drveni koferčić sa kojim je, zahvaljujući Privredniku, zakoračio u život. Da srce ima mozak, nesebičnjaci bi vladali svetom.