Borste KEN JOU
Swangerskap en borsvoeding maak jou opnuut van jou wonderlike borste bewus. Kies in Oktober, wat borskankerbewustheid-maand is, nie net die regte voedingsbra nie, maar ook borsgesondheid.
Die laaste ding waaraan jy wil dink wanneer jy swanger is of borsvoed, is borskanker. Maar net soos voor jou swangerskap moet jy as swanger vrou en nuwe ma van jou borsgesondheid bewus bly.
“Borskanker kom in sowat een uit elke 3 000 swangerskappe voor, meestal by vroue tussen 32 en 38,” sê prof. Justus Apffelstaedt, hoof van die chirurgiese onkologiediens by die Universiteit Stellenbosch en stigterslid van die Globale Borsgesondheidsinisiatief.
Ál meer vroue stel swangerskap uit tot in hul middel dertigs, wanneer borskanker meer algemeen voorkom, sê Justus.
Hoewel borskanker tydens swangerskap seldsaam is, verwag dokters dus om in die toekoms meer gevalle te diagnoseer.
DIE GEVREESDE K
“Borskanker is die onbeheerste groei van selle in die borskliere wat na ander liggaamsdele kan versprei deur die bloedstroom of limfkanale,” verduidelik Justus.
Borskanker wat vroeg opgespoor word, kan met ’n groter kans op herstel behandel word.
Intensiewe behandeling is nodig wanneer ’n knop of verdikking ontwikkel het omdat die kanker dan reeds vinnig groei.
JOU NUWE BORSTE
Borste wat sommer baie sensitief is vir aanraking is dikwels die eerste teken van swangerskap.
Borssensitiwiteit is volgens Justus veral in die eerste drie maande van swangerskap normaal.
Omdat die kliere in die bors vergroot, word jou borste groter en fermer. Teen die middel van jou swangerskap begin jou tepels verander en die grootte van die tepel en areola (die donker deel om die tepel) kan verdubbel.
Die pienk-bruin kleur van die vel kan donkerder word as gevolg van groter bloedtoevoer.
Wanneer die borste teen die einde van jou swangerskap kolostrum begin vervaardig, voel hulle swaar.
Jy kan ook klein knoppies om die areola opmerk. Dié kliere vervaardig olie wat borsvoeding vergemaklik. Jou tepels word meer elasties.
KEN JOU LYF
Vroeë borskanker het gewoonlik nie simptome nie, maar namate die gewas groter word, kan die bors anders begin lyk of voel, volgens die Kankervereniging van Suid-Afrika (Kansa).
Hoewel knoppe of verdikkings dieselfde is by swanger vroue en vroue wat nie swanger is nie, maak die swelling van die borste tydens swangerskap dit moeiliker om abnormaliteite te identifiseer, sê Justus. Die gevolg is dat borskanker dan dikwels in ’n gevorderde stadium gediagnoseer word.
Dit is normaal dat jou borste soms knopperig voel, maar raadpleeg jou dokter as jy die volgende veranderinge opmerk: • ’n Knop of verdikking in of naby die bors
of in die armholte; • ’n Verandering in die vorm of grootte van
die bors; • ’n Tepel wat na binne inkeer; • Abnormale afskeidings van die tepel; • Skubberigheid, rooi of geswelde vel op
die bors, tepel of areola; en/of • Die vel van die bors lyk of voel soos
lemoenskil.
DOEN ’N SELFONDERSOEK
Hormoonveranderinge in die liggaam tydens swangerskap kan die groei van borskanker versnel. Roetine-borsondersoeke vir die duur van jou swangerskap is dus ononderhandelbaar.
Doen elke maand ’n bors-selfondersoek tydens ovulasie en verkieslik op dieselfde tyd van die dag deur plat op jou rug te lê met ’n kussing onder jou regterskouer en jou regterhand onder jou kop.
Maak klein, ferm sirkelbewegings met die vier vingers van jou linkerhand in ’n op-en-af-patroon oor die hele bors, onder die arms en op tot by jou skouer. Herhaal met jou regterhand op jou linkerbors.
Doen dieselfde deur met plat vingers en ’n seperige hand jou borste onder die stort te ondersoek en bekyk jou borste aandagtig in die spieël deur jou arms langs jou sye, bo jou kop en op jou heupe te hou.
Borsvoeding kan jou kans om borskanker te kry verlaag.
DIAGNOSE TYDENS SWANGERSKAP
Vir die duur van haar swangerskap ondergaan ’n gesonde vrou nie ’n mammografie nie.
Dit word egter oorweeg wanneer daar enige simptome van ’n borsprobleem is, sê Justus.
Klein studies het getoon ’n mammogram het min of geen invloed op ’n fetus nie. Die akkuraatheid van ’n mammogram word egter deur die swangerskap beperk.
Ultraklank, wat nie bestraling insluit nie, word tydens swangerskap bo mammografie verkies.