KOSBARE BLOED
Alles wat jy moet weet as jy dit oorweeg om jou ongebore baba se naelstringbloed te laat bewaar as genesing vir moontlike latere siektes.
Om ’n kindjie te ontvang is die kosbaarste van alle geskenke. Natuurlik wil ons as ouers alles doen om hierdie spesiale pakkie so goed moontlik op te pas en te beskerm teen die aanslae van die lewe. Ongelukkig kan niemand van ons voorspel wat die toekoms inhou nie en menige ouer moes al die verskriklike nuus aanhoor dat hul kind aan ’n ernstige siekte ly. Min dinge laat ’n mens se hande so afgekap voel soos ’n kind se siekte: Jy sal enigiets doen om herstel te bewerkstellig, maar dikwels moet jy magteloos toekyk hoe jou kind swaarkry.
Maar wat as jou baba se naelstringbloed jou kind kan help om sekere ernstige siektes later in sy lewe die hoof te bied? Dit is die belofte wat stamselbewaring inhou en wat ouers soos die sangers Nianell en Kurt Darren genoop het om hul babas se stamselle te laat bewaar vir moontlike toekomstige gebruik. Om jou baba se stamselle te bewaar is immers soos om versekering uit te neem teen moontlike toekomstige siektes wat jy hoop julle nooit sal tref nie.
Dit gaan egter gepaard met ’n prys wat jou sak raak. Moet jy skuldig voel as jy dit nie kan bekostig nie? Dit is belangrik dat ouers realisties is oor wat stamselbewaring werklik bied. Julle kan dan self besluit of dit vir julle die geld werd is.
WAT IS IN ’N NAELSTRING?
Die bloed in die naelstring is ’n besonder ryk bron van stamselle. Stamselle is ’n baie spesiale soort sel wat oor die potensiaal beskik om in ander selsoorte te verander. Die stamselle in die bloed is soortgelyk aan die stamselle van beenmurg (wat in beenmurgoorplantings gebruik word). Hierdie selle kan oorgeplant word om die bloed te herstel in gevalle van beenmurg- of bloedkanker en ander bloedafwykings. Die naelstring self bevat ook stamselle en hierdie stamselle kan verander in selle wat deel vorm van die senuweestelsel, kraakbeen, spiere (ook die hartspier) en verskeie ander liggaamsweefsels.
IS DAAR ANDER STAMSELBRONNE?
Stamselle kom oral in die lyf voor, maar dit is baie moeilik om dit in groot getalle te versamel. Stamselle kan byvoorbeeld uit ’n volwassene se beenmurg verkry word, asook uit vet. Die voordeel van stamselle uit die naelstring is egter dat dit betreklik maklik is om in die hande te kry sonder enige risiko of ongemak vir die ma of baba en dat daar ’n kleiner risiko is vir die oordrag van infeksie deur die stamselle wat so verkry word.
Boonop kan die stamselle reeds vooraf getoets en geberg word en is dit onmiddellik beskikbaar vir gebruik sou iemand dit nodig kry, anders as stamselle uit beenmurg wat eers geoes moet word by ’n geskikte skenker (wat dikwels eers gevind moet word.)
WAARVOOR HELP DIT?
Die vermoë van stamselle om te vernuwe en te verander maak hulle geskik om ’n verskeidenheid (meer as 80) bloedverwante siektes te behandel deur die oorplanting van stamselle. Stamselle (dikwels verkry van beenmurg) word reeds wêreldwyd vir hierdie doel gebruik. Siektes soos Fanconi-anemie, sekelsel-anemie, limfoom en leukemie en ander bloedkankers kan daarmee behandel word. ’n Stamseloorplanting met naelstringbloed is soortgelyk aan ’n beenmurgoorplanting en word ál meer ingespan, veral in die pediatriese veld.
Een van die grootste trekpleisters van stamselbewaring uit die naelstringbloed is egter dat die mediese wetenskap teen ’n geweldige pas vorder en dat navorsing wys daar wag baie moontlike stamsel-verwante behandelings in die toekoms. Naelstringstamselle uit die weefsel van die naelstring word ondersoek vir die moontlike behandeling van tipe 1-diabetes, Alzheimer se siekte, outisme, veelvuldige sklerose, Parkinson-siekte, hartprobleme en beroerteskade, asook rugmurgbeserings.
WIE KAN DIE STAMSELLE GEBRUIK?
Stamselbewaring word gewoonlik aan ouers bemark as ’n moontlike geneesmiddel vir siektes van die baba wie se naelstring dit was, maar kenners reken die kans dat ’n kind sy eie naelstring-stamselle sal gebruik is eintlik baie skraal. Voorspellings vir die waarskynlikheid daarvan wissel geweldig, van 1 uit 435 tot die Amerikaanse Akademie van Pediatrie se berekening van 1 uit 200 000.
Baie medici reken egter die kans is groter dat die stamselle vir ’n siek boetie of sussie of ander familielid ingespan kan word. Verreweg die meeste oorplantings met stamselle uit naelstringbloed is tot dusver gedoen op familielede wat ’n bestaande siekte gehad het.
Die stamselle pas wel perfek by jou kind (wat die risiko vir verwerping deur die liggaam baie kleiner maak), maar dit is belangrik om te besef dat oorerflike en bloedverwante siektes soos leukemie, beenmurgsiektes en selfs sekelsel-anemie waarskynlik nie met ’n mens se eie stamselle behandel kan word nie omdat jou stamselle reeds hierdie genetiese “fout” kan bevat. Skenkerstamselle sal in sulke gevalle dus beter werk.
Jou baba se naelstringstamselle kan wel baie goed gebruik word vir haar medespruite (die kans is een uit vier dat dit sal pas) en vir julle as ouers (’n pas-kans van een uit agt).
DIE PROSES VAN STAMSELBEWARING
STAP 1 Registreer vir die insameling en bewaring van naelstringbloed, naelstringweefsel of albei en betaal die vereiste registrasiegeld. Hoewel stamselbanke dit verkies dat jy jou baba minstens drie maande voor die geboorte registreer, kan dit ook binne ’n baie kort rukkie gereël word as jy op die laaste oomblik van plan verander. STAP 2 Ontvang die insamelingstoerusting van die betrokke stamselbank. Jy sal ’n pakkie ontvang met alles wat nodig is om die bloed ná die geboorte te verkry. STAP 3 Reël met jou ginekoloog om die naelstringbloed in te samel met die toerusting wat verskaf is. Dit kan ook deur jou vroedvrou gedoen word. STAP 4 Neem jou insamelingstoerusting saam hospitaal toe vir die geboorte en gee dit vir die dokter of vroedvrou. STAP 5 Doen die insameling. Dis ’n betreklik eenvoudige en vinnige prosedure: Direk ná jou baba se geboorte (normaal of keisersnee) sal jou dokter soos gewoonlik die naelstring afklamp en knip. Daarna sal hy ’n naald in die aar van die naelstring druk en die bloed onttrek tot binne-in ’n spesiale bloedsakkie. Dit moet vinnig ná geboorte gedoen word voor die bloed kan stol. Die ginekoloog samel gewoonlik tussen 80 en 150 ml naelstringbloed so in, maar die hoeveelheid kan wissel na gelang van omstandighede. (Die gemiddelde hoeveelheid stamselle wat uit 100 ml naelstringbloed gehaal kan word, is gewoonlik genoeg vir die behandeling van iemand van 50 kg en ligter.) STAP 6 Die ma se bloed word getrek om getoets te word vir verskeie toestande, onder meer MIV en hepatitis B. STAP 7 Versending. Alles wat ingesamel is, word nou volgens die aanwysings verpak in die verpakking verskaf en die bergingsmaatskappy word gebel om die pakkie te kom afhaal.
Die pakkie word per koerier na die betrokke laboratorium vervoer. Dit is belangrik dat die naelstringbloed die laboratorium binne 48 uur ná insameling bereik. STAP 8 Verwerking, toetsing en berging. Die naelstringbloed word in die laboratorium getoets om seker te maak dit is voldoende en verwerk deur die stamselle uit die bloed te verwyder. Hierna word die stamselkonsentraat gevries in vloeibarestikstoftenks teen sowat –180 tot –196 grade Celsius. Elke baba se stamselle, wat in verskeie sakkies sowel as in ’n spesiale aluminiumhouer verpak word, word gemerk met ’n unieke kode voor dit geberg word. Toegang tot die laboratoriums word beheer met vingerafdruk-tegnologie en niemand mag die houer uithaal sonder skriftelike toestemming van die ouers nie. Omdat daar geen metaboliese aktiwiteit by baie lae temperature is nie, kan die selle teoreties gesproke nie agteruitgaan nie. Omdat dit egter ’n betreklik nuwe veld is, is dit nog onseker presies hoe lank stamselle so bewaar kan word, maar wetenskaplikes reken minstens 23 jaar en waarskynlik baie langer. Kragonderbrekings het geen invloed op die veilige berging van die stamselle self nie omdat die stamselle met vloeibare stikstof koud gehou word. Omdat die tenks elektronies gemonitor word, het die bergingsbanke wel kragopwekkers wat inskop as die krag afgaan. STAP 9 As jou kind, sy medespruite of ander familielede die stamselle ooit nodig kry, sal die dokter die stamselbank kontak. Die dokter sal al die nodige dokumentasie van die stamselbank ontvang om te besluit of dit ’n werkbare opsie is. Die stamselle sal net vrygestel word met die geskrewe goedkeuring van die ouers en die dokter, asook die datum, tyd en plek van die oorplanting. Indien die stamselle vir ’n familielid benodig word sal daar eers ’n “passing” gedoen moet word. Hierdie proses kan sowat drie weke duur. Die stamselle moet ontdooi word voor dit in ’n oorplanting gebruik kan word.
DIE ROLSPELERS IN SA
Cryo-Save South Africa, Salveo Swiss Biotechnologies en Lazaron Biotechnologies is houermaatskappye van Ecsponent Limited en hulle bied verskillende opsies as dit kom by stamselbewaring.
Cryo-Save is ideaal vir gesinne wat glo in die toekoms van regeneratiewe medisyne en weefselbou. Dis deel van die CryoSave Group wat in 40 lande werk, met laboratoriums in vyf lande, waaronder Suid-Afrika.
Salveo bied ouers toegang tot dieselfde tegnologie as CryoSave, maar is goedkoper omdat hulle nie bykomende dienste bied nie.
Next Biosciences South Africa was voorheen bekend as Netcells Biosciences. Next Biosciences bestaan al sedert 2005 (met die Britse Smart Cells as sustermaatskappy) en hul plaaslike laboratorium is in Midrand, die enigste geakkrediteerde laboratorium in Suidelike Afrika.
Gaan na www.cryosave.co.za, www.nextbio.co.za en www. salveobiotech.co.za as jy wil weet wat elkeen bied.
TE MIN STAMSELLE?
Dit kan gebeur dat ’n stamsel-oes misluk omdat daar nie genoeg stamselle ingesamel is nie of omdat dit tydens die insameling met bakterieë besmet geraak het. In die meeste gevalle is daar ’n regstreekse verband tussen die aantal stamselle wat geoes word en die volume bloed wat versamel word. Hoe meer bloed versamel word, hoe groter is die kans dus vir ’n goeie versameling stamselle vir bewaring. Hoewel dit vir jou baba voordele inhou om die naelstring eers ná geboorte ’n tydjie aan baba vas te hou voor dit geknip word, beveel die stamselbanke aan dat die dokter die naelstring binne sowat 90 sekondes knip, anders kan daar te min bloed in die plasenta agterbly vir insameling.
Sodra die naelstringbloed in die laboratorium aankom, word ’n monster getel en getoets om te kyk of dit genoeg stamselle sal oplewer om berging die moeite werd te maak. Sou die stamselle te min wees, kan jy self besluit of jy die klein hoeveelheid stamselle wel wil berg in die hoop dat verdere navorsing die suksesvolle vermeerdering daarvan kan moontlik maak, of jy kan besluit om dit nie te berg nie. In so geval sal jy net vir die uitgawes tot in daardie stadium betaal.
DIE KOSTE
Stamselbewaring is nie goedkoop nie en daar is dus verskeie betaalopsies. Next Biosciences het ’n ooreenkoms met die mediese fonds Discovery wat lede tot 25 persent afslag gee. Gaan na Next Biosciences se webtuiste om die volledige pryse te sien. Daar is een prys wat alles insluit vir die berging van die selle vir die tydperk wat jy kies om dit te berg, met geen versteekte koste nie.
Geld dek alles van al die toerusting vir die insameling van die naelstringbloed, die vervoer, die dokterstarief, asook die verwerking en toetsing by die laboratorium en natuurlik die berging van die stamselle. Om jou ’n idee te gee van die kostes: ’n Aanvanklike registrasiefooi van sowat R2 500 word gewoonlik gevra, en sodra vasgestel word dat die stamselle wel geskik is vir berging, word nog ’n fooi van omtrent R13 000 gehef. Jaarlikse bergingsfooie beloop sowat R250.
Cryo-Save bied ’n gratis familieskenkingsdiens waar ouers hul baba se naelstringbloed gratis kan insamel en berg vir gebruik deur ’n nabye familielid wat reeds met ’n lewensbedreigende siekte gediagnoseer is en waar die siekte wel met stamselle behandel kan word.
Next Biosciences identifiseer aktief families waar ’n tweede kind van dieselfde ouers kan baat vind by stamseloorplanting en berg die bloed dan verniet die bloed as deel van hulle Families of Hope-program.