Stadig maar seker
Waarom draai party babas so voor hulle begin loop – en wanneer moet jy mediese hulp vir ’n laat loper soek?
Miljoene jare gelede het ons voorvaders hul bolywe gelig en regop begin loop. En soms voel dit vir ons ook soos miljoene jare voor ons kleinding sover kom om daardie einste bolywe te lig en van kranige kruipers in dapper stappers te verander.
Ontspan – kinders begin nie almal op dieselfde ouderdom loop nie omdat almal se motoriese stelsels nie ewe vinnig ontwikkel nie, sê die Paarlse pediater dr. H.P. van der Merwe.
Sowat 50 persent van kinders begin teen 12 maande loop, maar die normale grense is tussen nege en 18 maande, sê hy.
Presies wanneer jou bloedjie wegtrek, hang van verskeie faktore af. Oorerwing speel veral ’n groot rol. Temperament ook – ’n kind met ’n meer tevrede temperament begin dikwels later loop omdat hy vir langer gelukkig in ’n statiese speelposisie is. Sulke kinders is heeltemal tevrede daarmee om te sit en toekyk eerder as om aan die aksie deel te neem.
Besige, bedrywige kinders is weer geneig om vroeër te begin loop, sê Lizanne du Plessis, ’n arbeidsterapeut van SomersetWes in die Wes-Kaap.
In haar boek Maak gelukkige kinders groot noem Lizanne sulke aan-die-gang kinders apies. Hulle stel baie belang in hul omgewing en hul breintjie en lyfie soek meer stimulasie.
Nog faktore wat volgens Lizanne die ouderdom beïnvloed waarop jou kind begin loop, sluit in krag, stimulasie en blootstelling aan ’n ouer medespruit.
As jou kind teen 18 maande nog nie loop nie, is dit wel ’n goeie plan om hom te laat evalueer – veral as hy ander ontwikkelingsagterstande ook het, sê H.P.
Soms is die gehalte van die bewegings wat jou kind uitvoer selfs belangriker as sy ouderdom, sê Anro-mari Cohen, ’n fisioterapeut van Vredendal in die Wes-Kaap.
Op sy eie is die onvermoë om te loop nie altyd ’n aanduiding van ’n probleem nie. Soek egter hulp as jou kind ander mylpale ook misloop, soos rol, sit, kruip en hom aan meubels optrek.
“Stel vas of jou kind op ander gebiede ook agter is – soos met sy spraak, sosiale interaksie en fyn motoriese vaardighede. Styfheid of buitengewone slapheid kan ook op ’n probleem dui,” sê Anro-mari.
HOEKOM BEGIN KINDERS LAAT LOOP?
Daar kan verskeie redes wees, sê die kundiges. Hier volg ’n paar: • Die deel van hul brein wat beweging
beheer, ontwikkel stadiger. • Hulle was vroeg gebore. • Ná hul geboorte het hulle dalk ’n virus of ander infeksie gehad, of hulle kon ’n suurstoftekort opgedoen het. • Daar was dalk probleme in die swanger
skap soos siekte, rook of alkoholmisbruik. • Daar was moontlik probleme tydens die geboorte soos ’n suurstoftekort, ’n geboortebesering of die vervroegde loskom van die plasenta. • Chroniese oorinfeksie kan ook ’n rol speel. Dit kan die baba se balans heeltemal omvergooi en so veroorsaak dat hy laat begin loop. • Selfs jou kind se oorgeërfde liggaamstipe kan ’n rol speel. Maer en fyn babas is geneig om gouer te begin loop. Groter babas loop dikwels later omdat hulle meer krag nodig het om orent te kom. • Jou kind se temperament kan van so ’n aard wees dat hy tevrede daarmee is om vir eers net te kruip.
HET VROEË LOPERS ’N VOORSPRONG?
Kinders wat voor nege maande oud begin loop het nie later beter koördinasie of sportvaardighede nie. Hulle is ook nie slimmer as dié wat later begin loop nie, sê H.P.
Daar is uiteindelik geen verskil tussen die vaardighede en vermoëns van ’n kind wat op 12 maande begin loop het en een wat eers teen 15 maande wegspring nie.
Vroeg loop beteken dus nie noodwendig dat jou kind eendag ’n groot atleet gaan wees nie, net soos laat loop hom nie tot ’n lewe van lompheid verdoem nie.
Moet jou kind ook nie aanmoedig om te vroeg te begin loop nie. Kinders wat op nege maande begin loop, het meestal glad nie of net vir ’n baie kort rukkie gekruip. Dit kan veroorsaak dat hulle nie genoeg skouerstabiliteit ontwikkel nie. Teen die tyd dat hulle ses jaar oud is, kan dit ook fyn motoriese probleme begin veroorsaak.
WANNEER HET ’N KIND TERAPIE NODIG?
As ’n baba teen ses maande oud nog nie tekens toon dat sy wil sit nie, moet jy haar liefs laat evalueer omdat sy dan waarskynlik ook laat sal begin loop. Al die ontwikkelingstadiums van sit, kruip en teen meubels optrek berei jou kind op die loopslag voor.
Die terapeut en dokter sal na die groter prentjie van jou kind se ontwikkeling kyk. Het sy al haar mylpale gehaal? Wanneer het sy haar primitiewe reflekse verloor? Sy sal ortopedies sowel as neurologies ondersoek word en as alles normaal is, kan jy vir eers ontspan.
Anro-mari sê die volgende is rooi ligte wat op probleme kan dui: • Jou baba kan op nege maande oud nog
nie onafhanklik sit nie. • Sy dra teen 12 maande nog glad nie
gewig op haar beentjies nie. • Sy loop ná 18 maande nog nie. • Sy kan op twee jaar oud nog nie hardloop
nie. • Sy kan teen drie nog nie trappe klim nie. • Sy loop meestal op haar tone. • Haar spiere is buitengewoon styf of bui
tengewoon pap.
WAT DOEN DIE TERAPEUT?
’n Terapeut sal jou eers uitvra oor die geskiedenis van die swangerskap, die geboorte self en jou kind se ontwikkeling ná geboorte.
Sy sal jou kind fisiek evalueer en dan ’n aantal terapiesessies aanbeveel. Julle kan ook oefeninge kry om tuis te doen.
’n Deel van die evaluasie behels om vas te stel hoe sterk jou kind se rug- en maagspiere is omdat goeie rompstabiliteit en romprotasie nodig is om te kan loop.
Jou kind sal waarskynlik baie tyd op die fisioterapiebal en -bankies deurbring en ander swaai-oefeninge doen. Die terapeut maak ook baie gebruik van balansapparate waar kinders eers sittend, dan knielend en dan staande behandel word.
Die plan is om jou kind se spiertonus te verbeter, haar brein te leer om spesifieke bewegings uit te voer, spierkrag te bou en sekere liggaamsdele meer stabiel te maak.
WAT JY NIE MOET DOEN NIE
Pasop vir ’n loopring. Dit verhinder normale groot motoriese ontwikkeling. Dit versterk die spiere van jou kind se onderste ledemate, maar haar bobeen- en heupspiere bly swak – en dis die belangrikste spiere vir loop. Loopringkinders se haksenings is boonop dikwels verkort.
Plaas jou baba liewer op die mat en laat haar toe om teen haar eie pas die normale ontwikkelingstadiums te deurloop, is ons kundiges se raad.