Gemaak om te lag
Humor is ’n vaardigheid waarby jou kind vir die res van haar lewe sal baat vind. Dís hoe jy jou kind se lagspiere prikkel.
lke kind kan ’n goeie sin vir humor ontwikkel. ’n Humorsin is nie iets waarmee ons gebore word soos blou oë of groot voete nie. Dis ’n vaardigheid wat jou kind kan aanleer, sê die Rustenburgse spelterapeut Madelein Koen.
Wat jou kind snaaks vind, hang van sy ontwikkelingsvlak af, sê Madelein.
“’n Tweejarige gaan nie reageer op sarkasme nie en ’n vyfjarige gaan nie meer skaterlag vir ’n kiekeboe- speletjie nie.”
Die belangrike faktore in die ontwikke- ling van ’n kind se humor is verbeelding, die vermoë om ’n ander se perspektief raak te sien en taal.
“Elke kind se vaardighede ontwikkel egter teen ’n verskillende tempo en beïnvloed die ontwikkeling van sy sin vir humor.”
Jy kan jou kleinding se humorsin slyp deur self baie te lag en ’n omgewing te skep waar humor deel van jul daaglikse lewe uitmaak. Benut hierdie menslike gawe om saam onvergeetlike gesinsherinneringe te skep.
0 TOT 2 JAAR
Baba se eerste laggie kan enige tyd tussen twee en vyf maande begin opklink, maar dit gebeur gewoonlik teen drie maande. Daarna sal hy ál meer begin lag.
Volgens ’n studie deur die Amerikaanse kommunikasiewetenskaplike Eva Nwokah lag babas tussen een en vier maande oud gemiddeld 0,08 keer per minuut as hul ma met hulle speel. Teen ’n jaar oud gee hulle sowat 0,27 laggies per minuut, en teen twee jaar lag ’n baba sowat 0,3 keer per minuut (overgesetsynde, 18 laggies per uur).
En, toon die studie, hoe meer ’n ma lag, hoe meer lag haar baba ook. Jou humorsin het dus ’n direkte invloed op jou baba s’n.
Babas reageer hoofsaaklik op nieverbale humor soos snaakse gesigte en bewegings.
“Jou baba beskik nog nie oor ’n woordeskat nie en daarom werk fisieke humor soos kiekeboe baie goed,” sê Madelein.
Teen drie maande lag en glimlag sy as sy jou sien lag en glimlag. Sy is ook sensitief vir aanraking en teen ses maande sal jou kleinding skaterlag as jy haar liggies kielie of ander lyfspeletjies met haar speel.
Kort hierna is speletjies met ’n verrassingselement soos kiekeboe treffers.
Mettertyd, namate jou kleinding begin besef dat daar ’n bepaalde orde in die wêreld is, sal sy enigiets begin geniet wat van die normale afwyk. Jou eenjarige sal dus skaterlag as jy haar doek oor jou kop sit of ’n wasgoedpennetjie aan jou oor vasknyp. • Blaas op haar kaal magie. • Kielie haar voetjies of handjies liggies. • Trek vir haar snaakse gesigte. • Sê “ba-ba-ba-BOEE!” met die eerste
woorde sag en die laaste een hardop. • Sit ’n hoed skeef op. • Hang haar sokkies oor jou ore terwyl jy
haar aantrek. • Speel “Hier kom die kieliekrappie”: Laat jou hand soos ’n krappie teen haar arm opkruip en sê dan skielik “kieliekieliekielie” terwyl jy haar onder haar armpies kielie. Variasie: Hou jou hand in die lug en vra: “Kat, kat, wie het my spek gevat?” Dan bring jy jou hand ál nader terwyl jy sê: “Hier kom die krappie, hier kom die krappie … woerts, onder die armpie in!” en dan kielie jy haar in haar oksels. • Laat haar perdjie ry en onverwags na die
een kant kantel.
3 TOT 5 JAAR
Jou baba behoort nou ál meer te begin lag – maar minder glimlag – veral terwyl hy met maatjies speel. Teen vyf jaar oud lag ’n kind sowat agt keer per uur terwyl hy speel.
Op dié ouderdom lag seuns en meisies nog vir dieselfde dinge. Hulle lag ook makliker vir negatiewe humor soos ’n geterg.
Jou kleuter sal steeds fisieke en nieverbale humor geniet. “’n Ontwikkelende verbeelding sal jou kind in staat stel om uiteindelik sy eie grappies te maak. Dit gebeur gewoonlik teen tweejarige ouderdom met grappies wat voorwerp-gebaseer is, soos dat hy sy onderklere oor sy kop trek,” verduidelik Madelein.
Hy sal gek wees daaroor as jy maak asof jy dom of lomp is en byvoorbeeld jou kos in jou beker pleks van jou bord skep, en sal jou graag al giggelend wil reghelp.
Hy kan self ook in ’n klein hansworsie verander wat sy bes probeer om jou aan die lag te kry deur snaakse gesigte te trek of om met jou klere aan deur die huis te wals. Namate sy taalvaardigheid ontwikkel kan hy snaakse woorde geniet en sal hy lekker lag as jy byvoorbeeld verkeerde name vir voorwerpe gee of woorde verkeerd uitspreek.
“Wanneer jou kind sy eie grappies maak, kry hy inspirasie uit dit waarmee hy besig is en wat op sy voorgrond is. Dit help hom om sosiale reëls te verwerk. ’n Kind wat besig is om toiletroetine te bemeester, sal byvoorbeeld ’n grappie maak dat hy op die vloer ’n glips gehad het. Om hieroor ’n grappie te maak is ’n goeie manier om te leer oor die sosiale reëls en emosies wat met die proses van toiletroetine gepaardgaan,” sê Madelein. • Gedra jou af en toe soos ’n regte hanswors en val rond, trek gesigte of kam jou hare kastig met jou tandeborsel. • Maak grappies met jou kind soos om dinge verkeerde name te gee of jou kinders se name doelbewus om te ruil. • Sit klanke by alles wat jy doen. • Hou jou doelbewus dom. • Lag vir sy pogings tot grappies.
6 TOT 7 JAAR
Jou kind se humor word nou stadig maar seker ál meer gesofistikeerd namate haar woordeskat, logiese vaardighede en abstrakte denke ontwikkel.
Volgens Madelein fokus sy nou op sosiale ervarings met ander maats wat bydra tot die ontwikkeling van haar humorsin.
Sy sal geleidelik begin verken hoe grappies werk en ál meer op verbale humor probeer fokus. Sy sal grappies aanvanklik verkeerd oorvertel omdat sy self nie verstaan hoekom die grappie werk nie, of onlogiese grappies uitdink.
Namate haar logika en abstrakte denke ontwikkel sal sy dié humorvorm egter ál meer bemeester. • Lag vir jou kind se grappies, al werk dit nie regtig nie. Dit moedig haar aan om aan te hou probeer. • Gebruik tye in die motor om grappies te
vertel of snaakse raaisels te vra. • Speel klop-klop-speletjies: Klop-klop Wie’s daar? Kanarie. Kanarie wie? Kanarie ou nie vir my oopmaak nie?
TREK DIE STREEP
Dis moeilik om te glo dat selfs humor grense het. Jou kleinding moet leer dat grappies ten koste van ander onaanvaarbaar is en dat ’n mens nie lag as iemand ’n grappie vertel wat iemand anders seermaak nie.
“Dit is belangrik dat ouers op ’n gepaste manier saam met hul kind lag. Om vir iemand te lag is onvanpas. Beklemtoon aan jou kind dat dit slegs ’n grappie is as almal saam kan lag.
“Sekere sarkastiese opmerkings en om iemand te terg is ’n vorm van boeliegedrag en ’n misbruik van humor,” verduidelik Madelein.
Jou kind moet ook leer dat sekere grappies net in sekere omgewings werk.
Toilethumor is byvoorbeeld ’n onlosmaaklike deel van kleuter wees, maar beperk dit tot die huis en maak jou kind daarop attent dat dit nie in algemene geselskap tuis hoort nie.