Suid-Afrika wag vir Gigaba om haas uit die hoed te haal
DIE MINISTER van Finansies, Malusi Gigaba, lewer vanmiddag sy eerste begrotingsrede wanneer hy die Medium Termyn Begroting Beleidsdokument (MTBPS) in die Parlement voorlê. Hy staan voor seker die grootste uitdagings as Minister van Finansies sedert 1994. ‘n Ekonomiese groeikoers van minstens 5.4% per jaar is noodsaaklik om te voldoen aan die vereistes van die Nasionale Ontwikkelingsplan (NDP) om ontslae te raak van armoede en ongelykheid – ‘n bykans onmoontlike teiken.
Binnelandse en buitelandse politieke druk vereis dat daadwerklike stappe geneem moet word. Hierdie MTBS is ‘n “do or die” vir Gigaba.
Die MTBS is in wese ‘n beleidsdokument wat die Parlement en die land inlig oor die ekonomiese agtergrond waarteen die huidige en toekomstige begrotings plaasvind. Dit stel ook ‘n voorgestelde fiskale beleidsraamwerk en bestedingsprioriteite vir die volgende drie jaar voor. Hierdie keer sal Gigaba doelgerigte stappe moet voorstel om die regering se planne vir die huidige ekonomiese dilemma aan te spreek.
Gigaba het ongelukkig geen beweegruimte soos sy voorgangers nie. Die ekonomie en staatsbestel staan voor net te veel uitdagings. Gigaba het geen keuse nie: “Doen die regte dinge nou of die land gaan in chaos gedompel word.”
Die kritiese sake waaraan Gigaba nou aandag moet gee is:
1. Ekonome voorspel dat ekonomiese groei in 2017 so laag as 0.7% gaan wees, teenoor die begrote 1.2% soos aangedui in die begroting van Februarie 2017. Hierna voorspel ekonome ‘n marginale ekonomiese groeikoers van tussen 1.2% en 1.5% oor die volgende twee jaar. Die vraag is of Gigaba ingrypende stappe sal voorstel: Hoe gaan binnelandse en buitelandse direkte kapitaalinvestering die ekonomiese groeikoers ondersteun? Verhoogde staatsbesteding gaan dit beslis nie regkry nie.
2. Die aanwending van die huidige bestedingsprogramme – beter dienste moet gelewer word sodat die regte omgewing geskep en ondersteun word waarbinne die ekonomie kan groei.
3. Die begrotingstekort gaan na verwagting 4.0% of selfs hoër wees in die 2017/18 finansiële jaar, teenoor die begrote 3.1% in Februarie. Hierdie tekort sal drasties ingekort moet word – binne die volgende drie jaar. Die beoogde besparings wat nodig is sal nou reeds in die bestedingsprioriteite aangekondig moet word.
4. Gaan Gigaba BTW verhoog? Die belastinglas is reeds groot, en om daadwerklike sinvolle nuwe belastings in te stel of bestaandes te verhoog, gaan ‘n moeilike taak wees.
5. Gigaba sal lig moet werp oor hoe hy die netto skuldlas onder die 50% van die BBP oor die volgende 3 jaar gaan handhaaf. In die verband sal hy die skuldlas van die Openbare Ondernemings soos die SAL, SAUK en Eskom moet aanspreek.
6. Die finansiering van hoër onderwys, veral die subsidie van die klasgelde by Tersiêre instellings sal aangekondig moet word.
7. Optrede teen korrupsie en skadelike ongemagtigde besteding deur nasionale en provinsiale departemente in die huidige en vorige fiskale jare.
8. Voorgestelde beleid en bestedingsprogramme ten opsigte van werkskepping veral onder die jeug, soos bv ‘n nuwe tipe van jeugsubsidie, het nou onafwendbaar geword.
Die Minister sal die spreekwoordelike haas uit die hoed moet haal. Indien nie, gaan ‘n afgradering van Suid-Afrika se binnelandse en buitelandse skuldposisie onafwendbaar wees.
Die eindresultaat daarvan gaan chaos inhou vir die ekonomie en konstruktiewe regering op alle vlakke. Party politieke voorkeure sal nie meer bekostig kan word nie. Die daadwerklike implementering van die NDP het nou noodsaaklik geword. Dit is die regte ding om te doen!