Nelson Rolihlahla Mandela
Suid-Afrika is geografies relatief geïsoleer byvoorbeeld volgens ligging aan die suidpunt van Afrika en grootliks omring deur die baie waters van die suidelike oseane. Daarom bly dit merkwaardig dat ons land 'n groot groep invloedryke, wêreld-gerespekteerde leiers en pioniers opgelewer het.
Dit strek oor 'n wye front van menslike aktiwiteit - boerdery, ekonomie, finansies, geloofsleiding, geneeskunde, handel, mynbou, nywerhede, omgewingsbewaring, regte, sake (soos in besigheid), sport, staatkunde, en nog.
So was daar Jan Christiaan Smuts. Hoewel my pa niks daarvan gehou het nie, het ek alles moontlik oor die merkwaardige mens opgelees. Sy opleiding aan Christ's College (waar ek nog meer kon oplees) het hom diep beïnvloed. Tog keer hy na sy vaderland terug en dien in Paul Kruger se Transvaalse regering. In die Anglo-Boereoorlog styg hy tot uitnemendheid as guerilla-vegter, maar word 'n leidende onderhandelaar by die vrdesonderhandelinge in 1902. Sy verpletterde landgenote verwerp egter sy pleidooie vir grootskaalse samewerking met die magtige Engeland.
Tydens die Eerste Wêreldoorlog is hy op die voorpunt van 'n suksesvolle SuidAfrikaans geleide oorwinning in DuitsOos-Afrika. So groot is sy invloed dat die Britte hom nooi on in 1917 lid van die Imperiale Oorlogskabinet te word. Sy wêreldinvoed spruit uit sy bydrae ter stigting van die Volkerebond, voorganger van die latere Verenigde Nasies. Sy vaderlandslojaliteit laat hom in 1919 na Suid-Afrika terugkeer en hy word eerste minister. Dwarsdeur die Tweede Wêreldoorlog is hy 'n regterhand van Winston Churchill, in baie opsigte die grootste figuur van die hele oorlog. Smuts word die enigste ondertekenaar van albei wêreldoorloë se vredesverdrae. So hard beywer hy hom in internasionale raadsale, onder andere die oprigting van die Verenigde Nasies, dat vele van sy eie landgenote hom verwerp.
In etlike opsigte, spesifiek die huishoudelik Suid-Afrikaanse verhoog, is Mandela groter as Smuts. Die Engelse spreekwoord wil hê dat sulke vergelykings "sleg ruik", maar ons kan met vertroue voort redeneer. Mandela word weens sy politieke leiding en oortuiging tot lewenslange tronkstraf gevonnis. Van 1964 tot 1992 oorleef Mandela in die tronk. Na vrylating het hy ‘n positiewe voorbeeld gestel. Om dit so te stel - die Christelike beginsel van vergewensgesindheid is op groot skaal deur Mandela in die praktyk uitgeleef.
Hy was die kaalvoet-beeswagter, vuurhoutversamelaar vir wie konings, militêre kragleiers, miljoenêrs, die pous, presidente, sjeiks, en nog meer, wêreldwyd tougestaan het om met groot respek te ontvang, te vereer en te onthaal. Die eenvoudige landelike seuntjie het nie net ongeëwenaarde helde-erkenning verkry nie, maar die kleed van heilige is oor sy skouers gehang.
Maar Mandela het net Mandela gebly, trouens, hy het dit nog méér geword. Om Kipling se woorde te gebruik: "He walked with kings, but never lost the common touch". Sy lewe bevat al die elemente van 'n Shakespereaanse superverhaal, beide tragedie en oorwinning. Dit het alles van 'n Boris Pasternak of Leo Tolstoy meesterstuk.
Wat 'n voorreg dat ek die toepaslike deel van my sewe jaar as staatsamptenaar in die Mandela-regering kon dien.
Ons Wêreld/Our World verskyn elke tweede week.