Gevaarlike vlekke en vratte
logiese Vereniging van Suid-Afrika.
Nog ’n soort velkanker, basaalselkarsinoomkanker, kom meer algemeen by mans voor, vertel dr. Rakesh Newaj, ’n spesialisdermatoloog van Johannesburg. Maar dis waarskynlik omdat mans meer by buitemuurse aktiwiteite betrokke is en baie in die son kom. Die meeste mense weet darem al om op die uitkyk te wees vir melanome – ’n onreëlmatige vlekkie op die vel en die eerste teken van melanoomkanker. Dit begin so klein soos ’n sproet, maar as dit kwaadaardig is, groei dit tot dit jou lewe kan bedreig, tensy dit betyds verwyder word. Die melanome versprei van die vel af na jou kliere en van daar af na organe om jou dood te maak.
Melanome kom soms voor op liggaamsdele wat nie direk aan die son blootgestel word nie, veral by mense met ’n donkerder veltoon, sê prof. Michael C. Herbst, spesialisdermatoloog aan die Universiteit van die Witwatersrand en gesondheidspesialis by die Kankervereniging. “Die reggae- sanger Bob Marley was ’n goeie voorbeeld. Hy het melanoom onder ’n toonnael gekry en dit het sy dood veroorsaak.”
Sodra jy sien ’n moesie verander van kleur (dit kan donkerder of ligter raak) of raak dikker, moet jy ’n dokter daaroor spreek; dit kan ’n gevaarlike melanoom wees. Nog ’n gevaarteken is wanneer die vel rondom die moesie verander, byvoorbeeld rooier raak, wit kolletjies kry, swel, jeuk, seer is of bloei, sê Rakesh.
“Moesies van enige grootte kan kwaadaardig raak, maar die meeste melanome ontwikkel van moesies groter as 6 mm in deursnee,” sê hy.
Gelukkig g kan jy jou vel el Suid-Afrikaners is lief vir die son, maar almal, ongeag hul ras, geslag g of ouderdom, loop gevaar om een van die talle velkankers te kry wat selfs lewensgevaarlik kan wees sonder ingryping. taamlik maklik self tuis ondersoek.
As jy die melanome betyds opspoor, kan dit behandel word, sê dr. Derek Odendaal, voormalige voorsitter van die Suid-Afrikaanse Vereniging vir Dermatologiese Chirurgie. As jy niks daaraan doen nie, kan dit groei tot dit so wyd versprei het dat chemoterapie of bestraling niks meer daaraan kan doen nie.
Die ander twee algemene velkankers, basaalselkarsinome en plaveiselkarsinome, lyk effens anders as melanoomkanker. Basaalselkarsinome begin dikwels as ’n pêrelagtige knoppie wat deurskynend is en maklik misgekyk kan word. Plaveiselkarsinoom lyk op sy beurt aanvanklik soos ’n soort vrat op jou vel. Dié twee kankersoorte vernietig meestal die weefsel in een spesifieke deel van jou lyf en kan maklik ’n oor of neus heeltemal verwoes. jy op die houer sien, is die vlak van beskerming teen gevaarlike ultravioletstrale wat die sonskerm jou bied en kan wissel van 1 tot 90.
Die syfer dui aan hoe lank die sonskerm jou sal beskerm. Bereken dit so: Vermenigvuldig die getal minute wat dit gewoonlik duur tot jy in die son brand met die sonbeskermingsfaktor op die houer – dan kry jy die tyd wat jy in die son kan bly met dié betrokke beskermer op jou vel.
Byvoorbeeld: As jy gewoonlik sonder enige sonskerm binne drie minute in die son begin brand en jy dra nou ’n room met ’n beskermingsfaktor van 30, sal jy met daardie room aan drie maal 30 minute (oftewel 90 minute) in die son kan bly sonder dat jou vel brand.
Die beste sonskerm is een wat jou beskerm teen UVA-strale (wat jou vel laat verouder) en UVB-strale (wat jou laat brand), sê Diana van Sittert, nasionale opvoedkundige bestuurder van Dermatologica, ’n velsorgmaatskappy. Sy stel voor jy wend daagliks ’n sonskerm met ’n faktor tussen 30 en 50 aan; nie net wanneer jy in regstreekse sonlig is nie. “Son weerkaats deur motor- en kantoorruite.” Smeer minstens een teelepel (5 ml) aan jou gesig en nek.
Die beste sonskerms bevat bestanddele soos titaandioksied en sinkoksied wat die sonlig doeltreffend wegkeer. Waterbestande sonskerm is ’n goeie keuse vir die maksimum beskerming ondanks sweet of water.