Hoe veilig is cholesterolmedikasie?
’n Hewige debat woed oor die veiligheid van die soort cholesterolmedikasie wat wêreldwyd byna die meeste voorgeskryf word
MILJOENE Suid-Afrikaners drink dit elke dag, vas oortuig dit hou hul cholesterol laag en hul hart gesond. Dis een van die medisynes wat dokters wêreldwyd die meeste voorskryf en die Wêreldgesondheidsorganisasie klassifiseer dit as “noodsaaklike medisyne” .
Maar statiene is deesdae omstrede nadat twee invloedryke mediese tydskrifte teenstrydige artikels gepubliseer het oor die veiligheid van dié middel wat cholesterolvlakke verlaag.
“Die meningsverskil gaan oor of statiene ernstige newe-effekte het en of dit genoeg rede is om dit nie te gebruik nie,” verduidelik prof. Frederick Raal, direkteur van Wits se navorsingseenheid oor koolhidraat-en-lipiedmetabolisme.
Die gerespekteerdee British Medical Journala al (BMJ) berig baie gebrui-ru uikers van statiene ervaarrv vaar ernstige teenreaksies,ies,es soos spierpyn, konsentrasieprobleme en seksuele wanfunksie. The Lancet, een van die oudste en bekendste mediese vaktyd skrifte, het daarna 30 bladsye gewy aan ’n samevatting waarin beweer word statiene is veilig; die newe-effekte daarvan word oorbeklemtoon.
Die BMJ het teruggekap met ’n berig oor waarom mense die nadelige uitwerking van statiene ernstig moet opneem. En ’n groep Britse, Amerikaanse, Franse en Ierse dokters het onder leiding van die Londense kardioloog dr. Aseem Malhotra die debat verder gevoer in die mediese joernaal Prescriber. Miljoene mense word mislei oor statiene, meen hulle. En die “groot cholesterolkullery” het daartoe gelei dat miljoene mense te veel medisyne gebruik, sê hulle voorts.
In Suid-Afrika is kenners wat gekant is teen die gebruik van statiene om cholesterol te verlaag, dun gesaai. Prof. Tim Noakes, die omstrede sportwetenskaplike, is een van hulle. Hy meen statiene is die “mees ondoeltreffende medisyne wat al uitgevind is”.
“Die voordele is gering, selfs vir mense met gevorderde hartsiektes. Ál meer dokters besef daar is veel doeltreffender maniere om hartsiektes te behandel en te voorkom as om bloot ’n middel voor te skryf waarvan die voordele so gering is,” voer Tim aan.
Maar prof. Dirk Blom, hoof van lipidologie aan Ikeys se mediese fakulteit, verskil van hom. “Die algemene konsensus in mediese kringe is dat statiene veilig is en dat die voordele veel swaarder weeg as die nadele,” sê hy.
HOE WERK DIT?
Die medisyne werk deur die aktiwiteite te verminder van die ensieme wat die lewer gebruik om cholesterol te vervaardig. Die algehele cholesterolvlak word gevolglik verlaag omdat cholesterol uit die bloed verwyder word. Statiene is sedert die middel 1980’s beskikbaar en dokters sk skryfs dit gereeld voor vir mense me metet hoë cholesterol, hartsiektes en ’n hoë risiko vir ’n beroerte of h hartaanval.a
WWG WATTER W G GEVOLGE NADELIGEHOU DIT IN?
D Die algemeenste een is matigge ge tot kwaai spierpyn en mmo moegheid. Ernstiger komplikassie kasies is spierskade en probleme met dieddi werking van die lewer, maar dit is seldsaam. Van die ander newe-effekte wat al aangemeld is, is geheueverlies, konsentrasieprobleme, spierswakheid, depressie, slaapsteuring, hoofpyn, maag-en- dermprobleme, gewrigspyn en naarheid.
MOET ’N MENS BEKOMMERD WEES OOR DIE NADELE?
Dis ’n geval van soveel hoofde soveel sinne. Pasiënte toon dikwels simptome, maar dit is moeilik om te bepaal of dit deur statiene veroorsaak word, sê Dirk. “Baie mense kry krampe en pyne. Is dit simptome wat deur statiene veroorsaak word of is dit deel van die alledaagse
lewe waarvoor statiene nie die skuld kan kry nie?
“Die mense wat ernstige newe-effekte ervaar wat hulle aan statiene toeskryf, het werklike simptome,” gee Dirk toe. Vir hulle kan dit baie frustrerend en ’n rede tot kommer wees, maar statiene is nie altyd die sondaar nie. “’n Mens sal nooit ’n medisyne sonder newe-effekte kry nie,” voeg hy by. “Statiene is geen kuur vir elke enkele mens met ’n hartsiekte nie en natuurlik is daar nadele, maar dit is gering vergeleke met die voordele.”
In sy loopbaan as spesialis het hy nog nooit ’n geval van ernstige en onomkeerbare nadelige gevolge weens statiene teëgekom nie,” sê Dirk verder. “Sodra ’n mens die behandeling staak, hou die simptome op; dit veroorsaak geen blywende of langdurige skade nie.”
Kritici van statiene wat in die BMJ aangehaal word, sê mense wat newe-effekte ervaar, word dikwels geïgnoreer omdat hul klagtes nie as ernstig of lewensgevaarlik beskou word nie.
Intussen is kenners nog onseker oor die verband tussen hoë cholesterol en hartsiektes. Daar is geen verband tussen hoë LDL-cholesterolvlakke (die sogenaamde “slegte” cholesterol ) en hartverwante sterftes by mense bo 60 nie, is bevind in ’n ondersoek waarvan die bevindings verlede jaar in die BMJ gepubliseer is.
’n Internasionale navorsingspan van die Universiteit van Suid-Florida, die Japannese Instituut vir Farmakologiese Waaksaamheid en talle instellings in Japan, Swede, Brittanje, Ierland, Amerika en Italië het die ondersoek onderneem.
Nou wonder gebruikers of dit die moeite werd is om statiene te neem en allerlei lastige slegte simptome te trotseer, terwyl laer cholesterol jou nie noodwendig teen hartsiektes gaan beskerm nie. “Die arme publiek het nie die vaagste benul wie om te glo nie,” het Tam Fry van die nasionale forum oor vetsug in Brittanje gesê ná die jongste meningsverskil onder akademici. “’n Gesaghebbende moet verklaar wat die waarheid oor statiene is; tot dan sal daar mense wees wat hulself in gevaar stel.”
IS DIT ’N SAMESWERING?
Nog ’n aspek waaroor kenners swaarde kruis, is dat The Lancet weier om inligting bekend te maak oor die kliniese proefnemings op grond waarvan hulle aanvoer statiene is veilig.
Baie daarvan word gefinansier deur groot farmaseutiese maatskappye wat munt daaruit kan slaan dat dié produkte algemeen voorgeskryf word.
“Slegte goed gebeur wel in die farmaseutiese bedryf,” gee Dirk toe, “maar middels met statiene word streng nagevors en gereguleer. Al die nodige beheerliggame keur dit goed.”
WATTER RAAD IS DAAR NOG TEEN HOË CHOLESTEROL?
Ander middels is beskikbaar, sê Frederick, maar dit is nog nie so wyd getoets en word nie so gereguleer soos statiene nie. Van die ander moontlikhede is cholesterolabsorpsie-inhibeerders, nikotiensuur, fibrate en galsuursekwestrante. “As pasiënte nie statiene wil gebruik nadat hulle oor al die risiko’s en voordele ingelig is nie, staan dit hulle vry,” sê Dirk.
By die behandeling vir hoë cholesterol moet die klem op dieet en leefstyl val, sê Aseem. Tim meen een van die oorsake van slagaarsiektes is ’n koolhidraatryke dieet by insulienweerstandige mense; daarom beveel hy ’n eetplan met min koolhidrate en baie vet aan.
Die Hart-en- beroertestigting van Suid-Afrika, weer, raai mense aan om minder vet in te neem – veral onversa- digde vette – as hulle hul cholesterolvlakke wil verlaag. Eet minder room, botter, harde margarien, vetterige rooivleis, hoendervel, diepgebraaide en verwerkte kosse. Kies gesonder vette, soos in groenteolie, sagte margarien, neute, pitte, sade, avokado en vis. Gesonder gaarmaakmetodes soos kook en bak, pleks van braai, is ook ’n goeie idee, sê Megan Lee, ’n dieetkundige by die stigting. EKSTRA BRON: MAYOCLINIC.COM