Waak teen lekplekke – en ’n geldskok
’n Lekkende pyp kan jou ’n hemelhoë waterrekening besorg. Wat kan jy doen om dit te verhoed?
TOE die man wat haar watermeter nagaan hard fluit en sê die lesing is “fenomenaal”, het Sanet Koster van Melkbosstrand dadelik onraad vermoed, al die krane in haar huis toegedraai en gevra hy moet weer kyk. Maar die gevolgtrekking was dieselfde: Die Kosters se waterverbruik was in September na bewering R240 000! “Ek kan nie eens presies onthou hoeveel liter gebruik is nie, maar jy kan nou net dink vir daardie bedrag . . .”
’n Gebarste pyp of lekplek op hul erf was daar nie. Was die sonde dalk by die bure? Die Kosters se erf grens aan die Koeberg-natuurreservaat. Dit is hoe Sanet op die groot dam water anderkant hul heining afgekom het.
Van hul waterpype loop onderdeur die heining tussen hulle en die reservaat en is deur ’n groot grasmasjien aan die reservaat se kant gebreek. Sy is nogtans vir die rekening aanspreeklik gehou.
’n Ander geval is ’n huishouding in die Kaapse voorstad Crawford wat volgens die Stad Kaapstad se onlangse “skandelys” die grootste waterverbruiker in ’n gegewe metingsperiode was. Dié gesin in Haywoodstraat het in Januarie ’n rekening van R119 000 gekry en volgens die stadsraad se lys 702 000 L in die voorafgaande metingsperiode verbruik.
Die stads e lys van top water verbruikers het groot media belangstelling ontlok. Inwoners van Haywoodstraat het intussen gevra dat hul privaatheid gerespekteer word. Een van hulle, Saleem Gamza, het in ’n gesamentlike verklaring met die inwoners en die betrokke huiseienaar gesê die eienaar het dadelik ondersoek laat instel toe hy die rekening kry. Die lekkende pyp onder sy erf is gevind en op eie koste herstel.
Die huiseienaar, wie se naam Saleem nie wil bekendmaak nie, sê in ’n mediaverklaring: “Ek en my gesin het alles in ons vermoë gedoen om water te bespaar tydens die droogte in Kaapstad . . . Ons eiendom word in stand gehou en dis die eerste keer dat so ’n lekkasie voorkom.”
Watervermorsing weens lekkende pype kom landwyd voor. Maar dit is dikwels ’n geval van ’n halwe meter dié of daai kant toe wat sal bepaal wie die rekening betaal, wys ons navrae. En hoe waak ’n mens teen lekplekke?
WANNEER BETAAL JY?
In ’n neutedop: Is die lekplek aan jou kant van die draad, is dit jou probleem.
“Dis elke eienaar se verantwoordelikheid om lekplekke op hul eiendom te identifiseer en te laat herstel – ook in ondergrondse pype,” benadruk die Stad Kaapstad se mediakantoor. “Die stadsraad onderhou net pype tot aan die grens van privaat eiendom.”
En dit is die benadering van munisipaliteite landwyd.
Net soos jou woonplek se mure en dak, is enige waterpyp wat ’n loodgieter op jou erf aangebring het jou eiendom. Dit i sjou vere rantwoorder delik hei dom’ n lekkasie binne die grense van njoujou eiendom te laat herstel, bevestig Chantelle Gladwin-Wood van die Johannesburgse regsfirma Schindlers Attorneys.
Die munisipaliteit besit die watermeter, die pype tot by die meter en soms die stukkie toevoerpyp tussen die toestel en jou eiendomsgrens as die meter nie reg op die grens sit nie. Dit is die munisipaliteit se verantwoordelikheid om ’n lekkasie te herstel by die meter of sy toevoer. Jy is ook nie aanspreeklik vir water wat vermors is weens ’n lekkasie in die toevoerpyp tussen die meter en jou eiendomsgrens nie.
As jy vermoed daar is ’n lekkasie buite jou erf, bel onmiddellik die munisipaliteit. Hulle moet dit opspoor en herstel sonder dat dit jou ’n sent kos. Maar as jy dink dis op jou erf, bel ’n loodgieter. Jy betaal dan vir die herstelwerk en al die water wat vermors is.
Die Stad Kaapstad, soos metrorade en plaa plaaslike owerhede landwyd, benadruk eienaarseie moet die pypwerk op hul eiendom onderhou. Draai dadelik die stopkraa stopkraan vir jou erf se water toe as lekkasies opduik en laat dit so gou moontlik herstel. Gaan jou rekening en watermeter gereeld na vir ongewone stygings in jou verbruik; dit kan dui op lekkasies.
VOORSORG VOORKOM NASORG
Jy meen dalk jy sou gouer bewus geword het van die lekkasie op jou erf as die munisipaliteit gereeld jou meter kom lees het – pleks van om dikwels jou gebruik op ramings te grond – en dat jy daarom nie aanspreeklik is vir die hoër verbruik nie. Sal die hof saamstem?
Elke saak sal op meriete beoordeel word, maan Chantelle. Soms sal ’n hof ’n munisipaliteit dwing om die waterrekening af te skryf, maar dit is nie raadsaam om ’n mens se hoop hierop te vestig nie.
Tref eerder elke moontlike voorsorgmaatreël om ’n groot rekening weens ’n lekkasie te voorkom. Huiseienaars kan ook nagaan of hulle verseker is teen sulke waterskokke en indien nie, oorweeg om hul dekking daarvoor aan te pas.
ONS VROT INFRASTRUKTUUR
Is dit regverdig dat huiseienaars gekruisig word terwyl Suid-Afrika se openbare watervoorsieningstelsel nou al jare nie behoorlik in stand gehou word nie en daar blykbaar min geld vir watersekuriteit is?
“Die probleem is Suid-Afrika se ernstige onderbesteding aan waterinfrastruktuur die afgelope 20 jaar. Ons sit landwyd met ernstig afgetakelde infrastruktuur,” sê die waterspesialis dr. Anthony Turton aan Huisgenoot. Groot hoeveelhede water gaan verlore weens vrot hoofpyplyne en infrastruktuur. En munisipaliteite het nie voldoende vaardighede om iets daaraan te doen nie, meen hy. Hoe groot is die probleem? Volgens een raming is daar geen inkomste uit meer as ’n derde van die water wat landwyd deur ons verskaffingstelsel vloei nie – wat beteken baie van dié water word vermors.
“’n Geraamde R80 biljoen jaarliks is oor die volgende 10 jaar nodig vir die agterstand in die instandhouding van waterinfrastruktuur,” sê Anthony. “Weens onwyse besteding (elders) is daar nie genoeg geld in die fiskus hiervoor nie.”
Die departement van water en sanitasie (DWS) het in 2015 ’n sogenaamde “oorlog teen lekkasies” verklaar en honderde waterinfrastruktuurtegnici begin oplei, maar bekommerde kenners wag nog op tasbare resultate.
Luidens die ouditeur-generaal se jongste verslag oor die DWS is die kritieke tekort aan vaardige mense soos knap projekbestuurders ’n groot probleem. Volgens Anthony het die “uitfasering” van talle ervare mense in die ingenieurswese grootliks daartoe bygedra. EKSTRA BRONNE: TIMESLIVE.CO.ZA, CAPETOWN.GOV.ZA, JOBURG. ORG.ZA, HOMETIMES.CO.ZA, ENGINEERINGNEWS.CO.ZA