PANTSER JOU KIND
Masels is aansteeklik en bly een van die hoofoorsake van kindersterftes, maar dit kan voorkom word
’NHOOGS aansteeklike virus het kinders en jong mense onlangs op verskeie plekke in die land platgetrek. Dis een wat jou nie net met simptome soos ’n hoë koors en ’n veluitslag in die bed vaskeer nie; dit kan ernstige en selfs lewensgevaarlike newe-effekte hê, soos blindheid en breinontsteking.
Die sondaar? Masels. Ja, dié ou bekende kindersiekte wat ’n mens gemeen het in die vorige eeu saam met koolstowe, plaastelefone en inryteaters uitgesterf het, het opnuut in die Wes-Kaap en Gauteng kop uitgesteek.
Selfs al is doeltreffende en bekostigbare entstowwe teen dié gevreesde siekte reeds sedert die 1970’s beskikbaar, bly masels volgens die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO) een van die vernaamste oorsake van kindersterftes.
Volgens hul jongste beskikbare syfers het dit in 2008 sowat 164 000 kinders se lewe geëis.
Geen betroubare syfers oor sterftes weens masels in Suid-Afrika is beskikbaar nie, sê Melinda Suchard van die Nasionale Instituut vir Oordraagbare Siektes (Nios).
Tydens ’n uitbreking van dié siekte tus- sen 2009 en 2011 is meer as 18 000 gevalle aangemeld, en luidens ’n artikel in die Suid-Afrikaanse Mediese Joernaal het dit waarskynlik ’n paar honderd mense se lewe geëis.
’n Maselsuitbreking in Februarie op Stellenbosch het daartoe gelei dat ’n atletiekbyeenkoms afgelas moes word. Intussen is meer as 270 000 Wes-Kaapse kinders teen dié siekte ingeënt.
In ’n onlangse verklaring waarsku Nios die virus doen op die oomblik ook die ronde in Johannesburg: “Die kinders wat siek is, is meestal op laerskool en nie daarteen ingeënt nie.
“Dié gevalle kom ná ’n bevestigde uitbreking van masels in die Wes-Kaap in die eerste maande van vanjaar, met tot dusver altesaam 29 gevalle.”
Kinders is ingeënt by die laerskool waar die siekte uitgebreek het, en ’n veldtog word beoog om alle Gautengse kinders onder vyf te vaksineer.
“Masels is hoogs aansteeklik en versprei vinnig,” waarsku Nios in hul verklaring. “Mense wat dié siekte onder lede het, kan dit reeds vier dae voor die veluitslag sigbaar word aan ander oordra en tot vier dae daarna.”
Daar was ’n toename in gevalle in die Wes-Kaap en Johannesburg, selfs al is inentings daarteen deel van die nasionale inentingskedule, sê dr. Hans W. Prozesky, ’n spesialis in aansteeklike siektes aan die Universiteit Stellenbosch se fakulteit geneeskunde en gesondheidswetenskappe.
Kenners praat uit een mond wanneer hulle ouers dit op die hart druk: Jy is dit nie net aan jou kinders nie, maar ook aan die gemeenskap verskuldig om hulle teen masels te laat inent.
Selfs al herstel jou kind heeltemal van die siekte, kan hy dit oordra aan vriende se babas en kan hulle weens die siekte komplikasies opdoen, sê Melinda.
“Inenting is veral belangrik om te keer dat kinders onder ses maande aansteek. Hulle is te jonk vir ’n inenting,” verduidelik sy. “Ma’s moet die risiko vir hul eie kind en die gemeenskap in ag neem.”
Deur PIETER VAN ZYL
WAAROM LAAT OUERS NA OM HUL KINDERS TE LAAT INENT?
Sommige mense is gekant teen inenting vir masels weens ’n vermoede dat die entstof verband kan hou met onder meer outisme. “Maar so ’n verband is nog nooit bewys nie,” sê Hans.
Die vermoede dat hierdie inentings aandaggebrek-hiperaktiwiteitsteuring veroorsaak, kon ook nog nie bewys word nie, sê Melinda.
Kinders wat nie teen masels ingeënt is nie, kan die siekte opdoen wanneer hulle byvoorbeeld in aanraking kom met kinders uit buurlande waar ’n uitbreking daarvan was, waarsku Washeela Roziers, ’n verpleegster verbonde aan die Sir Lowryskliniek naby Somerset-Wes in die Wes-Kaap. Sy het jare lange ervaring van kindersiektes.
Verwarring onder ouers oor die inokuleringskedule kan ook ’n rol speel, meen sy. Voorheen is babas op ses en dan weer op 18 maande teen masels ingeënt. Deesdae vind die tweede inenting by staatsklinieke op 12 maande plaas, terwyl dit in die privaat sektor die gebruik is om kinders op 12 en weer op 18 maande teen masels in te ent.
Hoe gemaak as jou kind reeds ouer as 18 maande is en jy hom of haar om watter rede ook al nie laat inent het nie?
Volgens Nios se riglyne is dit nooit te laat om iemand teen die siekte te laat inent nie, ook nie volwassenes met ’n immuniteitsgebrek soos MIV nie.
Maar Washeela waarsku minstens vier weke moet tussen inentings verloop, anders word kinders te veel aan die virus blootgestel en kan dit hul lewer beskadig.
KAN ’N MENS MASELS KRY AL IS JY DAARTEEN INGEËNT?
Dit gebeur wel, sê prof. D David Coetzee van die sentrumsent vir aansteekli steeklike siektes aan die Universiteit va van Kaapstad se skool vir openbare ge sondheid en huisartsk kunde. “M “Menslike foute is die algemeenste rede waaromwaaro iemand wat ingeënt is m masels kry,” sê hy, want die e entstof moet op ’n spesifieke ma manier geberg en toegedien word. Inenting teen masels is 95 persent doeltreffend, sê Melinda. Dit beteken een uit 20 kinders word nie volkome teen die siekte beskerm nie; daarom moet ouers op 15 maande ’n aanvullende inenting vir hul kinders oorweeg. So ’ n versterkingsinspuiting kan ook tydens ’n uitbreking toegedien word. Statistiek van die WGO toon hoe suksesvol inentings teen masels is: Tussen 2000 en 2015 het dit nagenoeg 20,3 miljoen sterftes wêreldwyd voorkom, raam hulle. In Afrika het die sterftesyfer weens masels van 2000 tot 2010 met 74 persent afgeneem. Die WGO hoop om die siekte teen 2020 wêreldwyd uit te roei.
HOE WORD MASELS BY ’N PASIËNT GEDIAGNOSEER?
Masels moet as ’n moontlike diagnose beskou word by enigeen met ’n koors en ’n veluitslag. Die uitslag is baie dieselfde as dié van Duitse masels (rubella); daarom moet die diagnose met ’n bloedtoets bevestig word of deur ’n monster uit die keel te ontleed.
Masels en Duitse masels word deur twee verskillende virusse veroorsaak. Duitse masels is selde skadelik vir kinders, maar die babas van vroue wat dit in die eerste trimester van hul swangerskap opdoen, kan hartafwykings hê en blind of doodgebore word; dus beveel dokters aan dat meisies voor hul vrugbare jare daarteen ingeënt word.
Masels by kinders is ’n ernstiger siekte as Duitse masels. Die maselvirus besmet die asemhalingstelsel en versprei deur aanraking en vogdruppels wat uitgehoes of -genies word.
Ná sowat twee weke ontwikkel simptome soos ’n hoë koors van tot 40 ˚C, rooi oë (konjunktivitis), ligsensitiwiteit, spierpyn, loopneus, ’n seer keel met wit kolletjies binne-in die mond en ’n verspreide rooi, jeukerige veluitslag.
Masels kan gevaarlike newe-effekte inhou, soos oor- en longontsteking, diarree en ontwatering. Dit kan selfs dodelik wees. Jong kinders kan ook hewige maagpyn kry.
Inenting in Suid-Afrika se openbare sektor is gratis, maar by ’n privaat hospitaal of dokter kos vaksinasie teen masels en Duitse masels R226,40 per geval, sonder die dokter se konsultasiefooi.
WIE KAN MASELS KRY?
Enigeen kan op enige ouderdom masels kry, maar kinders onder twee loop die grootste gevaar van komplikasies.
Gemeenskappe is kwesbaar vir ’n uitbreking as 5 persent van hul inwoners nie daarteen ingeënt is nie. Volwasse reisigers wat nie kleintyd ingeënt is nie, kan masels kry wanneer hulle in gevaargebiede op reis is.
Amerikaanse besoekers het byvoorbeeld tydens die Wêreldbekersokkertoernooi in 2010 masels in Suid-Afrika opgedoen en die virus saam terug huis toe geneem, waar daar toe uitbrekings was. Nios sê gevolglik inenting teen ’n siekte mag net gestaak word nadat dit wêreldwyd uitgeroei is.
HOE WORD DIT BEHANDEL?
Daar is geen spesifieke behandeling vir masels nie. Vitamien A-aanvullings bring wel verligting en voorkom veral oogskade. Bedrus word aanbeveel terwyl jou immuunstelsel die siekte beveg.
WAAR KAN EK NOG INLIGTING KRY?
Bel Nios se sentrum vir inenting en immunologie by 011-386-6536 of besoek nicd.ac.za. EKSTRA BRONNE: NEWS24, TRAVELDOCTOR.CO.ZA, HEALTH24. COM, SAMJ.ORG.ZA