OP DIE SPOOR VAN CYRIL DIE MENS
Hy is nie net ’n politikus nie, maar ook ’n boer, kerkman en filantroop, en wyd en syd word die plat-op-die-aarde president se deugde besing
VAN vakbondleier tot skatryk sakemagnaat en nou die nuwe president van Suid-Afrika – dis die openbare kant van Cyril Ramaphosa. Maar in die warrelwindure en dae nadat oudpres. Jacob Zuma bedank het, was dit Cyril die mens wat Suid-Afrikaners bekoor het met sy warmte en bereidwilligheid om vir selfies met ’n ieder en ’n elk te poseer.
En praat jy met dié wat hom ken oor die ander kant van die 65-jarige Cyril, is dit g’n wonder nie. Hy is plat-op-dieaarde, hoor jy. Net so tuis om die vleisbraaivuur of langs die forelwaters as in korporatiewe raadsale of die loopgrawe van die politiek. ’n Man wat lief is vir lag, enigiets vir sy familie sal doen en graag sy naaste help. ’n Kerkmens en boer.
Op sy wildplaas by Bela- Bela in Limpopo is sy ryding ’ n klein Suzuki Jimny-viertrekkie. En wanneer hy in sy vellies rondstap tussen die 250 stuks seldsame ankolebeeste op sy stoetplaas buite Badplaas in Mpumalanga, ken hy elke dier se naam.
Terwyl alle oë op die drama in die Uniegebou en die parlement was, het Huisgenoot ander windrigtings ingevaar om ’n prentjie te kry van Cyril die mens.
OOGAPPEL EN BOEKWURM
Cyril was sy oorlede ma, Edmunthe, se oogappel. So vertel die 84-jarige Joyce Rikhotso, wat Edmunthe se beste vriendin was en baie jare in dieselfde straat hier in Soweto, sy grootwordplek, gewoon het. Sy het altyd oor dié middelkind van haar en sy liefde vir boeke gepraat, sê Joyce.
In die president se boek oor sy ankolebeesstoet, Cattle of the Ages, blyk dit hy was ewe geheg aan sy ma. Hy beskryf haar as ’n “sterk en pragtige vrou . . . My ouers het vir ons die beste huis geskep wat hulle kon. Ek kan nie onthou dat ek as kind enigiets anders as gelukkig was nie. Ons het gemaklik grootgeword, omring deur ’n verskeidenheid tale en kulture.”
Joyce sê wanneer sy by Edmunthe gaan kuier het, was Cyril inderdaad agter die boeke. “’n Mens kon sien dié seun gaan dit nog ver bring. Hy was baie betrokke by die kerk en het Bybelstudie aangebied. Daar’s nie ’n slegte kant aan Cyril nie. Hy is net ’n gawe seun.”
Ons vyfde demokratiese president se ousus, Ivy (70), maak die deur van haar huis in Soweto oop nog voor ons kan klop. Met ’n glimlag so groot en warm soos Cyril s’n nooi sy ons binne.
Hul pa, Samuel, was ’n polisiebeampte by die Newlands-polisiekantoor naby Sophiatown, waar Cyril in 1952 gebore is, vertel Ivy. “In 1963 het ons na Soweto getrek, waar my pa by die Morokapo lisiekantoor gewerk het. Ons ma was ’n klerk en het ook sorghumbier gebrou en verkoop,” vertel Ivy.
As kinders het sy en haar broer in die jare dat hulle tegelykertyd in die laerskool was saam na die Primêre Skool
Tshilidzi naby hul ouerhuis gestap. “Ons was altyd saam, want ek wou hom teen boelies beskerm. Ons is vandag nog baie na aan mekaar,” sê Ivy.
“Cyril het homself altyd goed gedra. Hy het mense gerespekteer, altyd gelag en nie op straat rondgehang of baklei nie. Hy was altyd tuis aan die lees en het van sy laerskooldae af hard geleer, want hy wou altyd die beste in sy klas wees.
“Hy was ook dol oor kos maak. Sondae sou hy ons ma help om middagete te maak. Hy kon ’n lekker poeding aanmekaarslaan . . . Daar was magic in sy kookkuns.”
Sy ouers het hom na die Hoërskool Mphaphuli in Sibasa, in die destydse Venda, gestuur, waar hy in 1971 matriek geslaag het. Daar was hy voorsitter van die debatsvereniging en ’n prefek. Hy het ook gehou van sing, dans en preek by jeugkerkdienste, vertel Ivy.
Haar broer is volgens haar ’n nederige ou wat altyd glimlag en was nog altyd terughoudend en ’n man van min woorde. “Maar hy bly nooit stil as daar iets is wat hom ongemaklik maak nie . . . Moenie dat sy glimlag jou mislei nie. Hy is ’n tawwe ou. Beginselvas en onwrikbaar in wat hy glo,” maan sy.
En nee, sy het nooit kon droom hy sou eendag president wees nie. Maar verheug, trots en hoopvol oor die toekoms is sy beslis. “Ek weet Cyril is ’n harde werker en hy is positief oor baie dinge. Hy is lief vir sy land en sy mense.”
SEMENT VAN DIE FAMILIE EN ‘DRAWWENDE BUURMAN’
Dr. Tshepo Motsepe, ’n mediese dokter, is Cyril se tweede vrou. Tshepo is die suster van die biljoenêr en mynmagnaat Patrice Motsepe. Hul ouer suster is Bridgette Radebe, wat getroud is met die minister in die presidensie, Jeff Radebe.
Die egpaar het ’n seun en twee dogters. Tumelo het voorheen as bedryfsontleder by McDonald’s gewerk. Hy is nou in Silicon Valley in Amerika die uitvoerende hoof van ’n kriptogeld- projek, het Netwerk24 berig.
Kiki studeer volgens Netwerk24 argitektuur aan die Universiteit van Kaapstad en Mashudu het in 2016 aan die Johannesburgse spogmeisieskool Roedean gematrikuleer.
Cyril was voorheen getroud met die sakevrou Nomazizi Mtshotshisa, by wie hy ’n seun, Andile, het. Hulle is later geskei. Andile het voorheen ’n toppos by Standard Bank beklee, het Netwerk24 berig, en toe sy eie fondsbestuur-en beleggings maatskappy gestig.
Volgens alle aanduidings is ons nuwe presidentsvrou ’ n baie privaat mens. Benewens haar mediese graad het Tshepo ook ’n meestersgraad agter haar naam, het Netwerk24 berig. Sy het al in openbare en privaat hospitale in SuidAfrika en Zimbabwe gewerk en is betrokke by verskeie organisasies sonder winsbejag.
Die Ramaphosas bly al jare in die lowergroen Johannesburgse spogwoonbuurt Hyde Park. Met ons aankoms, ure voor Cyril se inhuldiging as president, is dit net hoë mure, veiligheidshekke en gewapende wagte waar jy kyk.
Die huis is nie sigbaar van die straat af nie. “Julle mag nie foto’s neem nie. As julle ná 10 minute steeds hier is, sal ek dit moet rapporteer,” waarsku een wag.
’n Man wat die straat vee, vertel egter inwoners en werkers in die buurt sien Cyril gereeld wanneer hy soggens gaan
‘Daar’s nie ’n slegte kant aan Cyril nie. Hy is net ’n gawe seun’