’N PRINS MET ’N PLAN
Hy maak invloedryke vriende waar hy gaan en klap teenstanders plat wat in sy pad staan – wie is die man wat Saoedi-Arabië kan hervorm?
SY BYNAAM klink modern, soos iemand wat in Hollywood tuishoort. Onlangs het hy uitgehang saam met invloedryke Amerikaners soos die Trumps, Oprah Winfrey en Bill Gates. ’n Mens sou maklik kon vergeet die sjarmante “MbS”, oftewel prins Mohammed bin Salman (32), is die kroonprins van Saoedi-Arabië, waar onthoofdings algemeen en vroueregte afwesig is.
Dié olieryke land is nie juis bekend vir sy respek vir menseregte en ander demokratiese beginsels nie. Dit was ’n teelaarde vir terreurgroepe soos Al-Kaïda. Maar MbS se lofsangers meen hy is die man wat dié Midde-Oosterse koninkryk kan hervorm en moderniseer.
PRINS VAN SJARME
Die drukgroep Human Rights Watch meen Amerika moes MbS met “sanksies pleks van die rooitapyt” begroet het, onder meer weens Saoedi-Arabië se mili- têre vergrype in Jemen. Maar vir Amerika is Saoedi-Arabië ’n belangrike bondgenoot in die plofbare MiddeOoste; daarom word in Washington soms maklik anderpad gekyk.
Die prins het blykbaar ’n goeie verhouding met die Amerikaanse president ontwikkel. Donald Trump is verlede jaar hartlik ontvang op sy staatsbesoek aan Saoedi-Arabië, waar hy met ’n koninklike medalje vereer is.
Op MbS se onlangse besoek aan die Withuis is wapenooreenkomste tussen die twee lande gesluit. Hy het ook met die finansiële ghoeroes van Wall Street beraadslaag, op Harvard se kampus gaan draai en die Google-perseel in Kalifornië in jeans, ’n oopnekhemp en sportbaadjie bewandel. Jeff Bezos van Amazon en Bill Gates van Microsoft – die rykste mense ter wêreld – was ook op sy kuierlysie.
Die prins, gedurig vergesel van talle lyfwagte, het ook die magnaat Richard Branson in Kalifornië ontmoet en was aan huis by oudpres. Bill Clinton in New York. Van daar is hy Texas toe om oudpres. George W. Bush en sy pa, oudpres. George H.W. Bush, te besoek. Kuiers by Oprah en Rupert Murdoch en glad selfies saam met die akteur Dwayne “The Rock” Johnson het gevolg.
Benewens sy Amerikaanse toer het prins Mohammed die afgelope weke saam met die Britse koninklikes geëet (reklame soos “He is bringing change to Saudi Arabia” het op Londense vertoonborde verskyn). Hy het samewerkingsooreenkomste met die premier, Theresa May, gesluit en heel onlangs in Frankryk ook sakeooreenkomste van R200 miljard met pres. Emmanuel Macron beklink.
Die doel van MbS se Amerikaanse en Europese toere was om sy beloftes van verandering te bemark en beleggings te lok – in als van openbare infrastruktuur en groenkragprojekte tot Disney-agtige pretparke.
VAN WAAR NOU SKIELIK, GEHASI?
Toe sy pa, koning Salman, drie jaar gelede ná dié se halfbroer koning Abdullah se dood die troon bestyg, was MbS so onbekend dat die buitewêreld nie eens geweet het hoe oud hy was nie.
Maar die koning het MbS (sy oudste seun by sy derde vrou) dadelik as minister van verdediging aangestel en hom so beheer gegee oor die grootste verdedigingsbegroting naas Amerika en China s’n. Hy is boonop as hoof van die staatsoliemaatskappy Aramco en van ekonomiese ontwikkeling aangewys.
MbS was toe nog adjunkkroonprins, tweede aanspraakmaker op die troon ná sy neef Mohammed bin Nayef (55). Maar middel verlede jaar het die koning Bin Nayef as kroonprins met MbS vervang omdat dié “indrukwekkender” is.
En met sy pa wat al 82 jaar oud en sieklik is, kan kroonprins Mohammed
eintlik reeds as heerser van SaoediArabië beskou word. Maar daarvoor het hy eers sy mag gekonsolideer met ’n skuif wat die gevaarligte oor die “hervormer” laat flikker.
WEELDERIGE STAATSGREEP
In November het hy talle Saoedi-gesagsfigure, onder wie prinse, amptenare en sakeleiers, in hegtenis laat neem en in Riaad se Ritz-Carlton-hotel laat aanhou. Hulle is weens korrupsie aangekla. Geen regsprosesse is gevolg nie.
Human Rights Watch meen hy het “die hotel in ’n vergulde tronk omskep en dosyne hooggeplaastes sonder regsvoorskrifte aangehou. Sewentien is daarna in hospitale opgeneem weens beserings van marteling om miljarde dollars uit hulle te dwing. Dis voorgehou as ’n veldtog teen korrupsie, maar het meer na ’n afpersingsveldtog gelyk.”
Die bekendste aangehoudene was MbS se neef prins Alwaleed bin Talal, een van die rykste Saoedi’s. Hy is die pa van prinses Reem, bekend as die Arabiese Kim Kardashian. Prins Alwaleed is ’n groot kritikus van Trump.
Trump het die Ritz-voorval in ’n twiet geloof: “Koning Salman en die kroonprins . . . weet presies wat hulle doen . . . Van dié mense melk hul land al jare lank.”
Volgens Michael Wolff se opspraakwekkende boek Fire and Fury het Trump ná die Ritz-magsvergryp aan vriende gesê: “Ons ( hy en Jared Kushner, sy skoonseun en raadgewer) het ons man in die topamp gekry!”
MbS het goed met Jared en Ivanka, Trump se oogappeldogter, gekliek toe die Trump-afvaardiging verlede jaar in sy land was. Luidens berigte het hy en Jared eenkeer tot vieruur die oggend gekuier.
Prins Alwaleed is ná 83 dae vrygelaat nadat hy glo ingestem het om die monargie R3,8 miljard per jaar te betaal. MbS het vroeër vanjaar vertel “95%” van die Ritz-verdagtes het tot ’n skikking ingestem.
Met dié sage, wat party Westerse waarnemers ’n “bloedlose staatsgreep” noem, het MbS sy groot politieke teenstanders uitgeskakel en sy magsgreep versterk.
DIE STRALERJAKKER
Kroonprins Mohammed gee te kenne dat hy Saoedi-Arabië se ekwivalent van Suid-Afrika se staatskapers vasvat. Maar sy eie leefstyl is kwalik spartaans.
Vir die laaste skof van sy kragtoer het hy al 285 kamers en 100 suites in die Four Seasons-hotel in Beverly Hills bespreek.
Een van sy gunstelingvervoermiddels is ’n ultraluukse koninklike Boeing 747, met “God bless you” in Engels en Arabies onder die stuurkajuit geverf.
Die soms impulsiewe MbS het al sowat R6 miljard betaal vir ’n luukse seiljag wat hy met vakansie in Frankryk gewaar het. Die eienaar, die Russiese wodkamagnaat Joeri Sjefler, het dit in ’n kits ontruim.
En hy het R3,6 miljard vir ’n château naby Versailles opgedok.
Die kroonprins het al benadruk hy het al sy geld self verdien: “Koning Salman en sy seuns is silwerskoon,” het hy in ’n onderhoud aangevoer.
HERVORMER OF VERDRUKKER?
Hy het in 2016 ’n plan, Visie 2030, onthul om die Saoedi-ekonomie se olieafhanklikheid te beëindig. Ses maande gelede het hy ’n projek van R6 000 miljard aangekondig vir ’n megastad wat al sy krag uit hernubare energie sal verkry.
Hy wil hê die wêreld se grootste olieuitvoerder moet die wêreldleier in skoon sonenergie word.
Sy pleidooie vir ’n meer gematigde Islam-benadering het wyd aandag getrek. Hy is verantwoordelik vir verlede jaar se geskiedkundige besluit dat Saoedi-vroue ’n rybewys mag kry. Van Junie af sal vroue ook sonder ’n manlike chaperone op Saoedi-paaie mag bestuur.
MbS wil glo groter vryheid bewerkstellig vir jong burgers, wat die grootste deel van die bevolking uitmaak en ’n ware slimfoongenerasie is. Ook wil hy van sy land ’n aantrekliker bestemming vir buitelandse werkers en toeriste maak.
Maar hy is al skerp gekritiseer vir sy optrede sedert sy pa koning geword het.
MbS was skaars verdedigingsminister toe hy opdrag gee vir volskaalse lugaanvalle op Jemen se Houthi-rebelle, wat deur Iran gesteun word. Iraniërs is hoofsaaklik Sjiitiese Moslems, ’n ander vorm van Islam as Saoedi-Arabië se grootliks Soennitiese Moslems.
Intussen sit die kroonprins glo agter pogings om Katar, die rykste Arabiese staat, af te sonder. Tuis het hy talle geestelikes, akademici, aktiviste en joernaliste laat opsluit. Volgens waarnemers muilband hy sy kritici onder die waan van optrede teen “ekstremiste”.
Omtrent al sy stappe hou verband met ’n breë veldtog teen Saoedi-Arabië se nemesis in die streek, Iran.
Hy meen sy outokratiese optrede is al medisyne teen die soort chaos wat op die Arabiese Lente gevolg het. Maar dis geen verskoning vir Saoedi-Arabië se vergrype in Jemen nie. Sy lugoorlog daar het na raming reeds 10 000 lewens geëis en dié armste Arabiese land grootliks verwoes.
Na raming het ’n derde van die duisende Saoedi-lugaanvalle op Jemen sedert 2015 burgerlike teikens getref. Die Verenigde Nasies bestempel dit as die “ergste mensgemaakte ramp van ons tyd”.