Slim planne teen duur krag

Met beurtkrag dalk terug en kragpryse wat die hoogte inskiet, moet verbruikers slim werk om die pyn te beperk. Hier’s topraad

ONS het al die kerse weggepak, daar is stof op die gasbottel, en die kragopwekker se gedreun is vergete. Ons kyk ongestoord rugby en 7de Laan op TV en die kinders boer op PlayStation. Die enorme nuwe steenkoolkragsentrale Medupi by Lephalale in Limpopo is op dreef en die selfs groter Kusile-kragsentrale by eMalahleni in Mpumalanga is deels in bedryf. Beurtkrag is iets van die verlede . . .

Maar o wee, net toe ons houtgerus raak, duik die skelwoord onverwags weer op. Onlangs het Eskom skielik weer ’n paar keer die skakelaar in dele van die land afgeskakel en gereelde waarskuwings oor beurtkrag uitgestuur.

Die rede? Wel, daar is verskeie, maar hoofsaak is dat Eskom na bewering so te sê bankrot is weens wanbestuur en beweerde korrupsie tydens die Zuma-era. Daarom het Eskom se nuwe bestuur, wat deur pres. Cyril Ramaphosa aangestel is om die kragvoorsiener reg te ruk, onlangs sy werknemers ’ n 0%-verhoging aangebied terwyl vakbonde 9 tot 15% eis . . .

Boonop is daar planne om Eskom se werkmag te besnoei. Gevolglik het arbeidsoptrede die werking van party kragsentrales ontwrig. Genoeg steenkool kon byvoorbeeld nie oral afgelewer word nie.

Teen ons spertyd was Eskom en die betrokke drie vakbonde weer terug aan die onderhandelingstafel, eersgenoemde van voorneme om liewer ’ n inflasieverwante salarisverhoging van 4,75% as nuwe beginpunt te gebruik. En daar is hard gewerk om steenkoolvoorrade by sentrales weer op die regte vlakke te kry.

Ná alles kan die hernude Eskomprobleme herlei word na ’n staatsmaatskappy “wie se finansies voorheen in die afgrond in bestuur is”, meen Dawie Roodt, Efficient Group-hoofekonoom.

Ja, die nuwe mense aan die stuur wek vertroue, maar baie meer is nodig. “Om Eskom weer gesond te kry, sal dit eers jare lank goed bestuur moet word,” sê hy.

En vir gewone verbruikers en belastingbetalers kan die aanhoudende styging van kragpryse – omdat die skuldbelaaide Eskom sukkel om geld te leen – op die lange duur meer pyn as sporadiese beurtkrag veroorsaak.

Hoe kan jy intussen krag bespaar en die druk op jou beursie verlig?

SO KAN JY SPAAR

Koop energiedoeltreffende toestelle Die department van energie bedryf nou ’n program waarvolgens inligting oor die energiedoeltrefendheid van nuwe huishoudelike toestelle op etikette aangedui moet word. So kan verbruikers slimmer koop en minder vir kragverbruik betaal.

Die sogenaamde Standards and Labelling Programme (S&L) word in samewerking met die departement van handel en nywerheid aangebied, met die bystand van die Verenigde Nasies se Ontwikkelingsprogram ( VNOP) en Wêreldomgewingsfasiliteit.

“Die implementering daarvan het in 2011 begin,” vertel Theo Covary, ’n navorser verbonde aan die VNOP en ’n woord- voerder oor die S&L-program.

Wetgewing vir die verpligte etikettering van die vernaamste huishoudelike toestelle, soos wasmasjiene, elektriese oonde, yskaste, skottelgoedwassers, lugversorgers en geisers, het voorverlede jaar in werking getree, vertel Theo.

Hy meen dit sal verbruikers beslis minder aan krag help bestee. Die toestelle op die lys is dié wat gereeld gebruik word en wat baie mense besit, maar nog sal mettertyd bygevoeg word.

Die S&L-program bepaal verkoopslui moet verbruikers etikette help vertolk.

Hoe dit werk

Kortom vereis wetgewing dat die aangewese toestelle aan minimum-energieverrigting-standaarde voldoen. Maar die energiedoeltreffendheidsetiket voer dit nog verder deur bepaalde inligting oor ’n toestel te voorsien, spesifiek sy kragverbruik. Verbruikers kan dit dan gebruik om die bedryfskoste daarvan – jaarliks of per siklus (gebruikslag) – te bereken. So kan ’n mens ook produkte vergelyk voor jy besluit wat om te koop.

Breedvoerige besonderhede hieroor is beskikbaar op die departement van energie se webtuiste oor energiedoeltreffendheid, savingenergy.org.za.

’n Mobiele app is boonop in Junie bekendgestel waarop jy besonderhede kan invoer van die energie-etikette op die toestelle wat jy oorweeg en dan blitsig kan vasstel wat die kragverbruik van elke toestel jou eindelik oor ’n gegewe tydperk, byvoorbeeld 10 jaar, kan kos.

Dié Appliance Energy Calculator-app,

beskikbaar by Google Play en die App Store, maak dit maklik om toestelle se energiedoeltreffendheid te vergelyk.

Moet ek als eensklaps vervang?

Moet ’n mens nou al jou ou toestelle probeer verkoop en energiedoeltreffender produkte probeer aanskaf?

Nee, meen Theo. Vervang jou toestelle met energiedoeltreffender toestelle soos die oues te oud word of die gees gee. “Wees ook verstandig en koop ’n toestel van ’n toepaslike grootte. ’n Groot yskas kan byvoorbeeld eindelik meer elektrisiteit verbruik as ’n kleiner een, wat eintlik die regte grootte vir jou is.”

Eindelik het effektiewe kragbesparing twee fasette, sê Theo: doeltreffende toerusting en gebruikspatrone. LED-ligte is ’n goeie voorbeeld. Jy kan ’n ou 100 Wgloeilamp deur ’n moderne 20 W-LED vervang, wat minstens ewe veel lig met baie laer energieverbruik verskaf. Maar as jy dit heelnag laat brand, sal jy gou jou besparing kwyt wees.

Spaar deur jou gedrag te verander

Probeer altyd die energiedoeltreffendste produk kry wat vir jou werk. Maar moet jou ook nie teen energiegraderings blindstaar nie. Deur die verstandige gebruik van die grootste kragvreters in jou huis kan jy al baie vermag, vertel die energiesakeontleder Craig Berman. Dis nou byvoorbeeld geisers en oonde, en in die winter elektriese verwarmers.

Besnoei liewer jul totale kragverbruik deur byvoorbeeld ’n tydskakelaar en kombers vir jou geiser aan te bring en deurgaans na LED-ligte oor te skakel.

“Vermy ook ondervloerse verhitting en gebruik liewer gasverwarmers om ’n hele vertrek te verhit. Wanneer jy wel in die winter elektrisiteit vir verhitting inspan, behoort jy dit af te skakel sodra kamertemperatuur bereik is. Plafoninsulasie help hitteverlies ook grootliks bekamp,” is Craig se raad.

‘Vermy ondervloerse verhitting en gebruik liewer gasverwarmers om ’n hele vertrek te verhit’