RAAISEL VAN DIE VERMISTE JOERNALIS
Die Saoediese regering word daarvan beskuldig dat hulle een van hul kritici wreed vermoor het – en dit kan tot ’n wêreldramp lei
HY HET INGEGAAN, MAAR NIE UITGEKOM NIE
’NMAN stap by die Saoedi- Arabiese konsulaat in Istanbul, Turkye, in. Hy het net ’ n roetinedokument nodig; daarom wag sy verloofde vir hom buite. Namate die ure verbytik, begin sy angstig voel, en teen die tyd dat die konsulaat sluit, is daar steeds geen teken van hom nie. En hy het nooit weer verskyn nie . . . Wat het van Jamal Khashoggi geword? Die verdwyning van die uitgesproke Saoediese afvallige het nou die wêreld op hol, stook lande teen mekaar op en dreig om die olieprys die hoogte te laat inskiet – met rampspoedige gevolge wêreldwyd.
Die Saoedi’s sweer Jamal het binne 30 minute nadat hy by die konsulaat ingestap het die papierwerk gehad wat hy benodig het en geloop, maar die Turke sê dis ’n leuen. Hulle beweer hulle het grusame bewyse dat Jamal (59), wat ’n rubriek vir die Amerikaanse koerant The Washington Post geskryf het waarin hy krities oor die gebeure in sy tuisland was, in die konsulaat vermoor is.
Die Turke vermoed sy lyk is in stukke opgesny, in bokse verpak en in ’n swart voertuig honderd meter in die straat af na die konsulgeneraal se huis daar naby vervoer.
Al sê die Saoedi’s dis absurd, hou die Turke voet by stuk. Hulle beweer ’n bende van 12 mans het spesiaal van Saoedi- Arabië gevlieg om Jamal, een van die Arabiese wêreld se bekendste joernaliste en politieke kommentators, te vermoor.
Teen druktyd was daar 13 dae ná sy verdwyning nog geen teken van Jamal nie en het die Turke gedreig om die Saoediese konsulgeneraal se tuin op te grawe in ’n poging om sy oorskot te vind.
Al is hulle alte bewus daarvan dat hulle sodoende die gevaar sal loop om ’n volskaalse internasionale krisis te ontketen, sê hulle hulle voel genoop om op te tree.
“Die stemopname van binne die ambassade stippel uit wat met Khashoggi gebeur het nadat hy ingegaan het,” het ’n anonieme amptenaar beweer. “Jy hoor sy stem en die stemme van mans wat Arabies praat. Jy hoor hoe hy ondervra, gemartel en toe vermoor is.”
HOEKOM sou die Saoedi’s tot sulke uiterstes gaan om ’n man te vermoor? Dit klink eerder na die intrige van ’n vergesogte politieke riller as iets wat helder oordag in ’n groot wêreldstad kan afspeel. Maar een ding is duidelik: Nadat hy langer as ’n jaar in selfopgelegde ballingskap in Washington gewoon het, was Jamal, wat gereeld die Saoediese regime se onderdrukkende taktiek gedek het, daarvan bewus dat hy nie meer in sy geboorteland welkom is nie.
In ’n onderhoud met die BBC ’n paar dae voor sy verdwyning het hy erken hy dink nie hy sou ooit weer kon huis toe gaan nie.
Sy Turkse verloofde, Hatice Cengiz, het onthul hy het met twee tasse gevlug “te midde van sterk optrede teen intellektuele en aktiviste wat kroonprins Mohammed bin Salman gekritiseer het”.
MBS, soos die prins genoem word, is eers as ’n hervormer geloof, maar word nou algemener as ’n outokraat beskou.
In ’n emosionele brief aan The New York Times vertel Hatice (36), ’n doktorale student aan die Universiteit van Istanbul, hul “gedeelde passie vir demokrasie, menseregte en vryheid van uitdrukking” het hulle bymekaargebring nadat hulle mekaar in Mei op ’n konferensie ontmoet het.
Hulle het daarna uitgesien om die res van hul lewe saam deur te bring. Al wat hulle nodig gehad het, was Jamal se skeisertifikaat sodat hulle kon trou. Dis hoekom hy op 2 Oktober in die Saoediese konsulaat ingestap het. Hy was ’n paar dae tevore daar, maar is aangesê om terug te kom. Hatice sê hy was opgeruimd op pad na die konsulaat. Al het hy geweet
sy menings het “sekere mense” kwaad gemaak, was hy oortuig hy was veilig op Turkse grondgebied en sou nie aangehou word nie, sê sy.
“Op pad daarheen het ons planne vir die res van die dag gemaak,” vertel sy. “Ons sou na toestelle vir ons nuwe huis gaan kyk en vriende vir aandete ontmoet.”
Sy erken sy was uit die veld geslaan toe hy net voor hy in die konsulaat ingestap het aan haar sê om die Turkse owerhede in kennis te stel as hy nie uitkom nie.
“As ek geweet het dit sou die laaste keer wees dat ek Jamal sien, sou ek eerder self in die konsulaat ingegaan het. Maar hy het nooit uitgestap nie. En saam met hom het ek ook daar verlore geraak.”
Nadat sy drie uur gewag het, het sy die konsulaat genader en angs ervaar toe ’n amptenaar sê Jamal het die gebou reeds verlaat. Meer as enigiets anders wil sy nou weet wat met hom gebeur het. Al is daar kringtelevisie beeldmateriaal waarop hy in die gebou instap, is daar niks wat wys hy het dit verlaat nie.
En die Turke dink hulle weet hoekom. Maar hoe kan hulle so seker wees Jamal is in ’n sluipaanval vermoor?
Daar word beweer die joernalis het ’n Apple Watch gedra toe hy by die konsulaat in is. Omdat hy oor sy veiligheid bekommerd was, het hy vermoedelik die opneemfunksie aangeskakel en die beeldmateriaal gesinchroniseer met sy foon wat buite die gebou by sy verloofde was.
Maar tegnokenners meen dit is onwaarskynlik, want hy sou op Bluetooth moes staatmaak en die afstand is te groot vir die horlosie om ’n betroubare skakel met die foon te vestig.
’n Waarskynliker verklaring is dat die Turke die konsulaat meegeluister het en die horlosie teorie versin het omte verhoed dat hul spioenasiebedrywighede op die lappe kom.
Maar terwyl die Saoedi’s volhou die bewerings van ’n sluipmoord is “vals nuus”, het die saak bande tussen die Weste en Saoedi-Arabië, die grootste uitvoerder van olie, laat versuur.
DIE Amerikaanse president, Donald Trump, het verklaar daar sal “kwaai straf ” wees as dit blyk Jamal is in die konsulaat vermoor.
“Op die oomblik ontken hulle dit heftig. Kon dit hulle gewees het? Ja,” het hy gesê.
Maar Trump is gretig om steeds met die Saoedi’s sake te doen – spesifiek ’n wapen verkoop transaksie van sowat R1,592 biljoen. “Ek hou nie daarvan om reusebedrae geld te stuit wat by die land instroom nie,” het hy gesê.
Sy skoonseun, Jared Kushner, is ook glo na aan die Saoediese prins.
Intussen het Brittanje, Frankryk en Duitsland ’n “geloofwaardige ondersoek” geëis. En die Britse magnaat Richard Branson het selfs verskeie projekte met Saoediese entiteite opgeskort.
Ons sal moet wag en sien of Suid-Afrika so ’n sterk benadering sal volg aangesien ’n ooreenkoms van sowat R144 miljard met die Saoedi’s om olieraffinaderye hier te bou in die weegskaal is.
Turki Aldakhil, hoofbestuurder van die Saoediese nuuskanaal Al-Arabiya, het gemaan die wêreld moet die kwessie versigtig benader. Hy sê as sanksies teen Saoedi-Arabië ingestel word, kan die olieprys tot sowat R2 880 per balie styg.
“Dit kan ’ n ekonomiese ramp veroorsaak wat die hele wêreld sal ruk,” sê hy.
Terwyl die internasionale gemeenskap op antwoorde wag, het The Washington Post die roerende stap gedoen om ’n skoon rubriekkolom met die opskrif “’n Vermiste stem” te publiseer op die bladsy waar Jamal gereeld sy menings gelug het.
Jamal se verloofde sê die wêreld kan hom nie blind hou vir wat gebeur het nie.
“Die verlies is nie net myne nie, maar dié van elke mens met ’n gewete en ’n morele kompas,” sê Hatice. “Die mense wat hom van ons weggeneem het, moet aanspreeklik gehou en tot die volle omvang van die reg gestraf word.”
BRONNE: NYTIMES.COM, MIDDLEEASTEYE.NET, BBC.CO.UK, INDEPENDENT.CO.UK