Hoe winkels se diep ontsmetting werk
Deesdae gebeur dit gereeld dat skoonmakers in oorpakke winkels diepskoonmaak om die coronavirus te verdryf. Wat behels dié proses?
JY HET heel moontlik al tydens die covid-19-pandemie in jou spore voor jou plaaslike supermark vasgesteek toe jy sien die deure is helder oordag skielik bottoe. Op ’n kennisgewing buite die winkel pryk dalk die woorde: “Closed for deep cleaning.” Ja, dít is dikwels kodedaal wat verklap een van die winkel se personeellede het positief vir die coronavirus getoets – maar ook ’n bevestiging dat die winkel eers diep reiniging sal ondergaan voor dit weer oopgemaak word.
Maar wat presies behels daardie diep reiniging? Hoe word die virus verdryf uit ’n ruimte wat so groot en so volgepak is soos ’n supermark? Hoe seker kan jy wees dat dit daarna veilig sal wees om soontoe terug te keer? En is dit veilig om kos uit daardie winkel te eet?
Hier is die antwoorde op jou vrae oor die diep skoonmaak van supermarkte.
DIEPSKOONMAKERS – elk in ’n wit oorpak toegerits en met blou handskoene, ’n beskermende bril en ’n asemhalingsmasker – is die superhelde van ontsmetting in die stryd teen supervirusse. Hulle word deur kleinhandelreuse ontbied wanneer die onsigbare vyand toeslaan.
Die diep skoonmaak van ’n supermark of apteek is ’n ingewikkelde werk met ’n streng veiligheidsprotokol. Alle beskermende toerusting wat die skoonmakers dra, moet deur die Suid-Afrikaanse Buro vir Standaarde (SABS) goedgekeur wees. Net mense wat nie mediese toestande soos diabetes en hartsiektes het nie, word vir hierdie dienste opgelei.
“Gesondheid en veiligheid sal altyd ons eerste prioriteit wees, en nou meer as ooit kan daar absoluut geen verslapping daarvan wees nie,” sê Nathalie Leblond, kategoriebestuurder by die diepskoonmaakonderneming Rentokil Initial.
Dié onderneming is al ontbied om verskeie groot kruidenierswinkels landwyd skoon te maak nadat daar gevalle van covid-19 onder hul werknemers was.
“Ons tegnici is met die gevorderdste en doeltreffendste toerusting toegerus,” vertel Nathalie.
Die tegnici word in twee spanne verdeel – ’n diepskoonmaakspan wat met die hand skoonmaak en gewoonlik uit drie tot ses mense bestaan en ’n ontsmettingspan van een tot vier mense.
Dié soort skoonmaak is ’n lang proses, vertel Calvin Probert van Pro Cleaning Specialists in Kaapstad. Sy onderneming maak supermarkte weekliks as voorkomende maatreël skoon. “Dit kan tussen twee en 12 uur neem afhangend van die grootte van die winkel,” verduidelik hy.
DIE BEGIN
Sy onderneming stel eers vas wanneer covid-19 by die werknemer gediagnoseer is, want dit bepaal die risikovlak op die perseel, sê Mario Pluke, ’n tegniese bestuurder by Rentokil.
Die tegnici identifiseer dan saam met die winkeleienaar of -bestuurder die area wat dalk deur dié personeellid besmet is.
“’n Perseelrisikobeoordeling word dan uitgevoer. Dit help ons die nodige inligting inwin om te bepaal waar en wanneer die werk gedoen moet word, hoe dit veilig gedoen kan word en wie dit sal doen,” verduidelik Mario.
DIE SKOONMAAKPROSES
Dit behels twee stappe: eers diep skoonmaak, dan mikrobiese wasembehandeling.
“Diep skoonmaak vereis dat ons areas fisiek skoonmaak deur vloere te skrop en toonbanke en toerusting af te vee,” sê Calvin. “Wanneer dit afgehandel is, ontsmet ons span die hele winkel deur dit met mikrobiese wasem te behandel.”
Mikrobiese wasembehandeling is wanneer ’n sproei – met bestanddele wat alle virusse, bakterieë en swamme kan doodmaak – in ’n besmette area gespuit word.
Dit bevat ’n stof wat patogene soos virusse en bakterieë wat siekte veroorsaak vinnig en doeltreffend uitwis en die risiko vir siekte en kruisbesmetting verminder.
Die fyn mis van die ontsmettingsproei sif op alle oppervlakke neer, ook ontoeganklike plekke wat nie maklik met die hand skoongemaak kan word nie. Die mis hoef nie afgevee te word nie, want dit verdamp vanself.
Die mikrobiese wasemmetode kan so min as ’n halfuur in beslag neem, maar daarna is minstens vier uur nodig om die sproei te laat neersif en vir die wasem om te verdamp. In dié tyd mag daar geen mense in die winkel wees nie.
Wanneer die mis eers klaar gespuit is en die wasem verdamp het, is dit veilig. Maar as jy bekommerd is dat dit op items soos blikke en flesse beland het, kan jy dit by die huis afvee voor jy dit tussen jou kruideniersware wegpak.
Dit is veral belangrik om direkte raakpunte in die winkel – gewoonlik die rakke op skouer-tot-heuphoogte – te ontsmet – en dit word met die hand gedoen.
Winkelrakke, handvatsels en toonbanke is die waarskynlikste oppervlakke waar die coronavirus te lande kan kom en waarvandaan dit verder kan versprei; daarom word dit met die hand ontsmet.
DIE TOERUSTING
Om ’n winkel te ontsmet, word een van twee metodes van mikrobiese wasembehandeling gebruik: ultralaevolume (ULV)-bespuiting en hitte-wasembehandeling. Die metodes het dieselfde uitwerking, maar die aanwending verskil.
“Hitte-wasembehandeling skep ’n mistige effek, terwyl die ULV-bespuiting ’n natter mis skep,” verduidelik Mario.
“Albei metodes is uiters doeltreffend om ’n area te ontsmet en word gebruik elke keer wanneer ’n supermark of apteek skoongemaak moet word.”
Onder die toerusting vir ’n diep skoonmaak tel meganiese skropmasjiene, hoëdruk- en stoommasjiene en kleurgekodeerde mikrovesellappe en skropkussinkies. Die onderskeie lappe word volgens kleur gekodeer na gelang van waarvoor hulle gebruik word, verduidelik Calvin. Rooies word byvoorbeeld gebruik vir sanitêre toebehore en waskamervloere, geel vir wasbakke en waskameroppervlakke, groen vir algemene kosgebruik en blou vir laerisikoareas.
MOET ELKE LIEWE ITEM SKOONGEMAAK WORD?
Nee, dit is nie nodig om elke produk fisiek skoon te maak nie, want met party items is die risiko klein dat dit besmet is, sê Calvin. Ook dele van die winkel waartoe die siek werknemer beperkte toegang gehad het of waar hy glad nie tyd deurgebring het nie, word as laerisikoareas beskou. As die werknemer wat positief getoets het met spesifieke produkte gewerk het, sal hulle met die hand skoongemaak word. So nie word die ULV-wasembehandeling of ontsmettingsproei gebruik om produkte te reinig.
“Die reusevoorraad in ’n groot kleinhandelswinkel maak dit onmoontlik om elke item met die hand te ontsmet,” beaam Mario. Hy beveel ook ULV-wasembehandeling aan.
WAT GEBEUR MET OOP KOS?
Wanneer ’n skoonmaakonderneming ’n supermark ontsmet, moet alle oop, rou en bederfbare kos soos vleis, vis of deliprodukte verseël en in ’n koelkamer geplaas word.
“Dit is dieselfde as hul daaglikse oppakroetine voor sluitingstyd,” verduidelik Mario. Onverpakte kos wat nie in koelkamers bewaar hoef te word nie, soos vrugte en groente, sal wel aan die ontsmetmiddel blootgestel word. Maar Mario en Calvin benadruk dat die ontsmetmiddel wat hulle gebruik deur die SABS goedgekeur en veilig is vir gebruik in alle omgewings waar kos gehou word.
“Daarom is dit belangrik om alle vars vrugte en groente voor gebruik af te spoel,” beklemtoon Mario.
Tydens die aanvanklike risikobepaling van die perseel stel die skoonmaakonderneming vas of die siek werknemer dalk met of naby enige van die oop kosse gewerk het. Enige moontlik besmette kos word verwyder en na ’n stortingsterrein vir gevaarlike afval gestuur.
‘Dis belangrik om vars vrugte en groente voor gebruik af te spoel’
LUGGATE EN LIGTE
Dit word nie gereeld aangeraak nie en is ook nie in ’n hoërisikosone nie; daarom is dit onwaarskynlik dat dit met enige partikels van die coronavirus besmet sal wees. “Maar dit is die soort ding wat ons tydens ’n perseelondersoek sal vasstel,” voeg Mario by.
“As die werknemer wat positief getoets het byvoorbeeld op ’n leer gestaan het om die luggate te herstel, sal ons die situasie beoordeel en dalk aanbeveel dat die luggate met die hand ontsmet word.”
Gewoonlik is ULV-wasembehandeling of ontsmettingsproei voldoende om lugpasstukke te reinig, tensy dit om ’n spesifieke rede met die hand skoongemaak moet word.
Die wete dat ’n supermark so diep en deeglik van hoek toe kant skoongemaak is, is gerusstellend wanneer die deure weer oopswaai en jy dit met jou masker e-n trollie na binne waag.
Dan kan dinge weer soos gewoonlik voortgaan – wel, darem amper. ■