Brasilië: Die president agter die ramp
Brasilië se Jair Bolsonaro se ontkenning van die coronavirusgevaar is besig om sy land in ’n rampgebied te omskep
DIE fabelagtige kostuums en polsende ritmes van die karnaval, sonbruin lywe op warm suikerwit strande, kleurvolle papegaaie in geheimsinnige reënwoude, die ikoniese sokkerspan . . . Dís die Brasilië wat almal ken. Maar in dié Suid-Amerikaanse land speel nou tonele af wat ’n mens tot in jou siel skok.
In ’n oop kano met ’n buiteboordenjin, die tipiese vervoermiddel van die afgeleë landelike gemeenskappe langs die bruin kronkels van die Amasonerivier, veg Andrelina da Silva om elke kosbare asemteug. Haar familielede, eenvoudige bestaansboere, kyk bekommerd toe.
Eindelik bereik hulle die naaste kliniek langs die oewer van die magtige waterweg – net om te moet hoor daar is geen toerusting vir die toetsing of behandeling van covid-19 nie.
Hulle snel verder op met die rivier na die volgende, groter hospitaal. Maar toe hulle daar kom, ses uur nadat die bootvaart om lewe en dood begin het, is dit te laat vir Andrelina (49).
Toe keer hulle maar terug na hul eie klein riviergemeenskap van grashutte op pale waar ’n internasionale televisiespan hulle verfilm terwyl hulle haar lyk na haar huis dra. “Hoe lank gaan dit nog aanhou? Hoeveel mense moet nog sterf ?” sêvra haar bedroefde broerskind.
Ver weg in Rio de Janeiro, die stad aan die voete van die enorme Christusbeeld met die uitgestrekte arms, is nog afgryslike tonele. In ’n hospitaal lê ’n uiters siek covid-19-pasiënt gekoppel aan ’n ventilator, binne reikafstand van lyke toegewikkel in plastiekvullissakke. Die soel toeristestad se lykhuise en begraafplase loop oor.
Kort voor ons druktyd het meer as 72 000 mense al in die land weens die virus gesterf – die tweede hoogste sterftesyfer naas die Verenigde State s’n. En die man na wie die vinger gewys word, is Jair Bolsonaro, wat deur sy kritici die Donald Trump van Brasilië genoem word. Die omstrede Brasiliaanse staatshoof het – soos Trump – lank die coronaviruspandemie as ’n soort “ligte verkoue” afgemaak. Soos Trump is hy gekant teen inperkings en het hy nooit ’n gesigmasker gedra nie.
En toe word covid-19 onlangs by hom gediagnoseer . . .
Tydens die mediakonferensie buite sy woning, waar hy bevestig het dat hy die virus het, het hy tot naby die joernaliste gestap voor hy vir die eerste keer ’n masker aangesit het. En die oomblik nadat hy sy kort aankondiging gedoen het, het hy die masker afgehaal nog voor hy behoorlik omgedraai en weggestap het.
En soos Trump glo hy die omstrede malariamedikasie, hidroksiechlorokien, is die antwoord. Trump het eers vertel hy drink dit, maar nadat die Wêreldgesondheidsorganisasie verklaar het dis nie doeltreffend teen covid-19 nie – en doen moontlik meer kwaad as goed – het hy vertel hy gebruik dit nie meer nie. Maar Bolsonaro, ’n populistiese, radikale landsleier wat die wetenskap minag en wie se tekortkomings nou aan die virus se verwoestingspoor gemeet word, gebruik dit steeds.
G’n wonder die kenners meen Brasilië se dodetal, tans sowat 1 200 per dag, sal Amerika s’n verbysteek nie – en dat die land se reaksie op die pandemie die swakste ter wêreld is.
TEEN 8 Julie was daar reeds 1,67 miljoen bevestigde covidgevalle en amper 67 000 sterftes in Brasilië. Daarteenoor het SuidAfrika – met vergelykbare uitdagings soos armoede en ’n gebrekkige infrastruktuur, maar ’n kleiner bevolking – sowat 276 000 gevalle en 4 000 sterftes teen druktyd gehad.
In Brasilië het die virus algaande van die groot stede na die uithoeke van die uitgestrekte land versprei. In April en Mei het die stede Belem en Macapa, by die mond van die Amasonerivier, groot covid-19-brandpunte geword.
Maar sedertdien het die rivier en sy sytakke ’n hoofweg na die binneland vir die virus geword.
In die afgesonderde inheemse nedersettings, waar mense van visvang en veldkos oorleef en soms net sowat R15 per dag verdien, is sosiale distansiëring haas onmoontlik. Gesondheidsdienste is “’n logistieke nagmerrie”, het die munisipale gesondheidsbeampte van Portel – die uitgestrekte distrik waarin Andrelina gewoon het – vertel. Sommige mense woon 36 uur per voet en per boot van die naaste dorp af.
Om lewens te red was egter taamlik laag op Bolsonaro se agenda sedert die virus sy land in Februarie binnegesluip het. Dié bombastiese oudvalskermsoldaat is einde 2018 verkies met die hoop dat hy korrupsie sou hokslaan. Maar sedertdien word hy bestempel as “die ekstremistiesste president van enige demokrasie wêreldwyd”.
Prof. Alfredo Filho, verbonde aan die Unversiteit van Lond-en, verkwalik Bolsonaro vir “die slegste reaksie op covid-19 ter wêreld . . . Daarvan spreek die massagrafte in São Paulo (Brasilië se finansiële hoofstad) en Manaus.”
Die virus het aanvanklik in São Paulo en Rio de Janeiro tussen huishoudings begin versprei nadat dit glo vanuit Italië gebring is, en daarvandaan na die arm en onderontwikkelde platteland.
Bolsonaro se reaksie was stompsinnig en ongevoelig. “Dis net ’n verkouetjie,” het hy gesê, iets wat Brasiliane nooit sal kry nie. Later het die 65-jarige politikus laat hoor “atletiese mense soos ek is bestand teen ernstige komplikasies”.
Steeds het hy geweier om ’n nasionale inperking af te kondig en alles aan deelstaatgoewerneurs en burgemeesters oorgelaat. Dus was winkelsentrums in sommige stede toe, maar in buurstede oop. Hier was maskers vir pendelaars verpligtend; daar nie. Dit was ’n chaos waarin die virus kon gedy.
Erger nog – Bolsonaro het doelbewus streekowerhede se inperkingsmaatreëls gesaboteer. Hy het massasaamtrekke aangemoedig en voortdurend die virusgevaar weggelag.
Terwyl São Paulo se gesondheidstelsel gesteier en die burgemeester om sosiale distansiëring gesmeek het, het die cowboypresident opstote saam met ondersteuners in die stad gedoen. Hy het kinders vasgedruk vir foto’s en hartlik bladgeskud – alles sonder ’n masker.
Weens sy ontkenning van die wetenskap het hy twee gesondheidsministers, albei dokters, sedert April verloor. Eers het hy Luiz Mandetta afgedank omdat dié ’n voorstander van sosiale distansiëring was. En ’n maand later het Nelson Teich bedank weens die president se voorkeur vir die gebruik van die malariamiddels hidroksiechlorokien en chlorokien as behandeling vir covid-19.
“God is Brasiliaans en die kuur is hier! Chlorokien werk oral,” het die president aan ’n skare ondersteuners verkondig. Hy het beveel dat dit in groot maat by weermaglaboratoriums vervaardig word en ’n reusehoeveelheid van die middels se bestanddele uit Indië bestel.
Die Amerikaanse medisynereguleringsowerheid het op 15 Junie gelas dat die gebruik van hidroksiechlorokien en chlorokien vir covidpasiënte gestaak word. Onlangse studies het getoon dit kan hartritmeprobleme, lae bloeddruk en senu- en spierskade veroorsaak.
Boonop is Bolsonaro se jongste gesondheidsminister nie ’n gesondheidspesialis nie, maar ’n weermaggeneraal wat nie eens alle Brasiliaanse deelstate se name ken nie . . .
Tans is Bolsonaro se enigste refrein dat die ekonomiese verwoesting van inperking erger sou wees as die gesondheidstol van die virus. Maar vertel dit nou vir die groep bestaansboere wat op ’n afgesonderde dorpie langs die Amasone by die kis van Andrelina da Silva waak. ■