Nasa se fluistersagte plan vir passasierstralers
DIE Amerikaanse ruimteagentskap, Nasa, en die lugvaartmaatskappy Lockh eed Martin het’ n eksperimentele “stil” supersoniese vliegtuig bekendgestel wat ’n omwenteling in passasiersvlugte kan help bring.
Die fokus van Nasa se Quesst-projek, waarin die X-59-proefvliegtuig sentraal staan, is om die weg te baan vir ’n nuwe generasie kommersiële vliegtuie wat vinniger as die spoed van klank sal kan reis.
’n Groot struikelblok in die pad van supersoniese kommersiële lugvaart is die geraas wanneer ’n vliegtuig deur die klankgrens breek. Dit veroorsaak ’n “klankgrensknal” – sonic boom in Engels. Gevolglik kan supersoniese vlugte oor land baie steurend vir mense onder op die grond wees. Om dié rede word sulke vlugte tans deur lugvaartowerhede in Amerika en talle ander lande verbied. Van die kritiek teen Frankryk en Brittanje se destydse C o n c orde-supersoniese passasier stralers was juis hul geraas. Dié ikoniese vliegtuie is teen 2003 geskrap.
Die eksperimentele X-59, wat teen ’n spoed van Mach 1,4 (sowat 1 488 km/h onder bepaalde atmosferiese druk-en temperatuur toestande) sal vlieg, is reeds ’n groot tree vorentoe in Nasa se strewe om byt e dra tot die ontwikkeling van relatief stil supersoniese passasier stralers waarvan die stede, dorpe en gemeenskappe waaroor hulle vlieg skaars bewus sal wees.
ONTWERP & TEGNOLOGIE
Danksy die X-59 se ontwerp, vorm en ander tegnologie sal dit volgens sy skeppers met net ’n redelik sagte “soniese doefgeluid” ( sonic thump) deur die klankgrens kan breek, pleks van die kenmerkende knal van supersoniese vlugte tot dusver.
Die vliegtuig se dun spitsneus wat amper ’n derde van sy lengte beslaan, sal die skokgolwe opbreek wat normaalweg met supersoniese spoed gepaardgaan. Dis dié skokgolwe wat die knal veroorsaak. Weens die besondere lang neus sit die stuurkajuit byna halfpad terug op die vliegtuig se romp. Dit het dus nie ’n venster heel voor waardeur vlieëniers vorentoe kyk nie; wel ’n “eXternal Vision System” (XVS), waardeur hulle via hoë resolusie kameras en ’n 4K-monitor ’n uitstekende beeld het van alles buite om die vliegtuig. Die smal vaartbelynde vlerkontwerp help windweerstand verminder en die enjin is bo-op die romp agter gemonteer, wat die X-59 ook ’n gladde onderkant gee en help verhinder dat skokgolwe agter die vliegtuig saamvloei en ’n knal veroorsaak.
Die geraasvlak van die X-59 sal dus net bykans die helfte van byvoorbeeld die Concorde s’n wees. En bloot ’n supersoniese spoed van Mach 1,4 sal huidige tipiese passasiervlugtye halveer!
Tot dusver het di eX -59 laboratorium toetsing ondergaan. Die eerste praktiese toetsvlugte word later vanjaar onderneem. Vanaf aanstaande jaar sal dit oor verskeie Amerikaanse stede vlieg om inwoners se terugvoer oor sy geraasvlakke te kry.
HET JY GEWEET?
Supersoniese oftewel klankgrensknal: Wanneer ’n vliegtuig teen of bo die spoed van klank vlieg, kan lugmolekules nie vinnig genoeg uit die pad daarvan beweeg nie. Drukgolwe kombineer en vorm ’n groot skokgolf, wat dan ore op die grond as ’n soniese knal bereik.