Sidinga abaholi abanobuntu neqiniso
MHLELI, impilo ephilwayo esikhathini samanje iyadabukisa ngoba ocebayo uceba kakhulu, kuthi ohluphekayo ahlupheke kakhulu.
Kunokuba isimo sibengcono kodwa siyaqhubeka siba sibi kakhulu kunakuqala.
Ukuba kubi kwesimo ngale ndlela njalo akusho ukuthi asinabo abaholi bepolitiki esibakhetha sibathumele ephalamende njalo ngemuva kweminyaka emihlanu. Sibabona kahle uma sekuzovotwa, lapho-ke bakwazi ukwehla ngisho ezimotweni zabo eziphambili behambe kanye nathi phansi.
Ngalolo suku bangena ngisho endlini ewayo ngoba befuna amavoti.
Uma begaqele amavoti akukho namunye umbuzo obehlulayo ekutheni bewuphendule - ubuza lokhu bakuphendule ngokushesha.
Ngesikhathi lowo mndeni ubika ngosizi lwawo nangezinkinga zawo bona-ke bavese bawuphendule ngokukhulu ukushesha.
Uma bebuzwa ngentuthuko bathembisa ukuyiletha phambi kwakusasa.
Wonke muntu uhlalela ethembeni lokuthi ngempela ukuxakeka nosizi sekwedlule uma sekufike laba baholi bezogaya amavoti. Maludluke-ke ukhetho, abasabonwa.
Into engikhala ngayo ngalaba baholi wukuthi baphila impilo ephezulu kodwa ubuntu abukho kubona. Iningi imali echithwa nguhulumeni ngesikhathi kwenzi- wa impilo yabo ukuba ibe yinhle futhi ibe ngcwele.
Buka njena imali echithwa ngezimbizo zikhangiswa, kuthi kodwa uthole ukuthi leyo mbizo ayizi namehluko, ngaphandle kokuchitha imali.
Bekungaba ngcono ukube lezi zigidi okwenziwa ngazo izimbizo ziyathathwa zisize umphakathi, kwenziwe imisebenzi esemqoka njengokuthi kusungulwe imifelandawonye yakhe amabhuloksi. Ingani la mabhloksi kunganxenxwa izitolo ezidayisa impahla yokwakha ziwathenge. Kawuphili unani njalo umphakathi?
Kubanjwa imihlangano nsuku zaphuma, imihlangano engawusizi ngalutho umphakathi ontulayo. Okubalulekile wukuthi kumele kucatshangelwe izikhulu.
Angisho ukuthi imihlangano mayingenziwa kodwa makuqiniswe isifociya ngoba isimo somnotho kulezi nsuku sibi ngendlela.
Kusuka ungqongqoshe ngokunjalo nethimba lakhe bawele phesheya kwezilwandle beyothekela ulwazi.
Kolalwa emahhotela adulayo aphesheya madoda, bayandiziswa benjalo njena.
Ngisho kuhulumeni wamabhunu angikaze ngizwe kuthiwa uprime Minister [Mengameli] kumele ehambe ngendiza ebiza u-r500 000 000.
Ngigcine kuhlongozwa ukuthi kumele umengameli waleli lizwe ahambe ngendiza yebhiliyoni yamarandi. Ngiyasiqonda isizathu sokuba aphephe kodwa le ntengo inkulu kakhulu.
Akukhona yini ukumosha imali lekho na? Masiqine isifociya. Okuhle ngezikhulu zami wukuthi zihola kahle. Zingakwazi ukuba zizikhokhele ngemali yazo ukulala lena emahhotela kunokuba zibhubhudle imali yabakhokhi bentela.
Mayelana nendaba yokukhwabanisa - lapha-ke kusuke sekushayelwa isipikili sokugcina. Inkohlakalo idla lubi. Izikhulu azikwazi ngisho nokucabangela abantu abahlwempu ngendlela eyisimanga.
Zona kanye izikhulu zithola amathenda kwasa kuhulumeni. Zirobha abantu, aziziholeli izisebenzi zazo ngesikhathi esifanele.
Uma kwenzekile zaholelwa izisebenzi, imali yazo ziyithola ngemuva kwezinsuku - naholo yini ngoba amakinati?
Izikhulu lezi zepolitiki ubuntu azinabo ngisho nakancane. Kunalokho into eyaziwa yizikhulu wukuthatha yona imali yabakhokhi bentela, zikhankase ngayo khona kuzophumelela amaqembu azo ezepolitiki.
Zisebenzela ukuthi iqembu lingaphumi emandleni. Izikhulu angithi ziyazi kahle indaba yobuntu Botho?
Mazingagcini phela ngokuyishumayeza kodwa maziyiphile futhi ziyenze. Abaholi bepolitiki lapha ubezwa kahle bonke bekhuluma ngensada yamathuba emisebenzi ongazi ukuthi engabe aqhamuka- phi-ke lawo mathuba emisebenzi? Bekungabangcono ukuba isikhulu ngasinye sikhethe imizi ehlwempu eyishumi, bese siyithengela ukudla kwenkulungwane yamarandi khona nawo lo mndeni uzokwazi ukuphila.
Buka ngoba emizini eminingi kumanje kuphilwa ngemali yeqolo, okukhombisa ukuthi isimo sinzima ngendlela engakhulumeki. Into ebuhlungu kakhulukazi eqenjini elibusayo wukuthi ayisekho enye into esemqoka ebhekiwe njengamanje ngaphandle kozonqoba phakathi kukasekela Mengameli umnu Cyril Ramaphosa kanye nodkt Nkosazana Dlamini Zuma.
Angazi noma abaholi usizi balubona kahle yini? Ngicabanga ukuthi balubona ngeso elilodwa kuphela. Into abayaziyo nje kwaphela wukushumayela ivangeli abangaliphili. Siyabudinga ubuntu kubaholi.
Khehla Ndimande
Buka njena imali echithwa ngezimbizo...