ZISHO NTANGAYAMASHINGA:
UMA sikhuluma ngomthente ohlaba usamila, sisuke sikhuluma nangabo abaculi abezwakala befika nje emculweni ukuthi baya kude nesiphiwo sabo. UDumakahle Masondo (22), waseNgoje eVryheid, enyakatho yeKwaZulu-Natal, yinsizwa esencane eshaya umasikandi elingangabazeki ikhono lakhe nakuba eneminyaka emincane engenile kwezomculo kodwa sezizwakele izigi zakhe kanti nezinkunzi zikamasikandi seziqalile ukuphawula ngaye, kubalwa uThokozani "Somnandi" Langa.
UDumakahle yinsizwa ekhule ngaphansi kwezimo ezinzima kubo kodwa umculo wakhe uyakhombisa ukuthi uya kude nempilo njengoba abalandeli bakamasikandi bekhombise ukumthakasela ezindaweni abebonakala kuzona enandisa, kubalwa kwiWorld Cup yomasikandi obisePeople's Park eMoses Mabhida, eThekwini kuwona lo nyaka.
ILANGA likulandisa kancane ngoDumakahle nezihasho zakhe. Uma ezihasha uzisho kanje: Kunini Manjeee! Inzothokazi ezothile Yazotha yaphinde yazotha, Yase ibuveza ubunjalo bayo ekugcineni. Udina sodinase Owadina abezizwe nabezizwana badineka. Untombi zamqoma zisamuzwe ngendaba Kanti kazithandi yena zilandela udumo lwakhe. Ushukela abahlale bewugxeka mihla namalanga, Emini nobusuku kodwa kuze kube manje Kabalithinti itiye lingenashukela. Uthinta wothisha ophethe othisha Abaphethe othisha abaphethwe ngothisha. UDumakahle uma echaza kancane ngezihasho zakhe, uthi uzothile ngokwendalo kodwa uma esephazamisekile uyabuveza ubunjalo bakhe bese kugcina sekudineka abaningi abebengazitsheli ukuthi uyacasuka naye. Uthi kuke kwenzeka phambili wathandwa yintokazi kanti ilandela udumo lwakhe, yingakho-ke ethi zimqome zisamuzwe ngendaba.
Utshele ILANGA ukuthi kumasikandi kuyenzeka umlandeli agxeke umculi siqu sakhe, ekubeni ewudlala umculo wakhe - kodwa uma ekubona enze sengathi akawulaleli nhlobo. Uveze nokuthi uzibiza ngothisha wothisha, ophethe othisha ngoba nakuba esemncane kwezomculo kodwa nalaba abangaphambili kwakhe kukhona abakufundayo emculweni wakhe.
UDumakahle ukhulelele koninalume eNgoje kwathi ngokudlula emhlabeni kukanina ngonyaka wezi-2009, yabanzima impilo kangangokuba ugcine eseyofunda eNewcastle, enyakatho-mpumalanga yeKwaZulu-Natal wayohlala koninalume bakwenye indlu ngoba uyise ubenesithembu.
Lokhu kwenziwe wukuthi ngesikhathi sekumele eyofunda amabanga aphakeme, beyingekho imali yokukhokhela imoto eya esikoleni ngoba besiqhelile nalapho abehlala khona.
Uninalume olamana nonina omncane umthathile wayomcuphisa eNewcastle ukuze ezokwazi ukuqhubeka nemfundo. Utshele leli phephandaba ukuthi ngenxa yokuba ubenothando lomculo, uqale ukwenza i- demo enengoma eyodwa ngonyaka wezi-2011 efunda uGrade-9.
Uthi imali yokuyenza le demo ubeyiqongelela edayisa amaswidi esikoleni. Uveze ukuthi leyo ngoma uyisebenzise kakhulu uma kunemicimbi eyenziwa ngamakhansela emphakathini waseNewcastle. Ngonyaka wezi-2013 wenze enye enezingoma ezintathu. “Bekuthi uma sisentabeni selusile ontanga yethu bangitshele ukuthi likhona ikhono, uma ngingacula abantu bangangithanda. “Ngiqale lapho-ke ukuyikhipha emqondweni wami indaba yokuthi ngelinye ilanga ngiyoqhubekela enyuvesi ngoba vele ubengekho umuntu obengeseka, kangangokuba ngisho kuhanjwa imidlalo esikoleni bengisuke ngazi kahle kamhlophe ukuthi kangiyi ngoba imali kayikho.
“Isifiso sami esikhulu bekuwukuba yiphoyisa lomgwaqo, ngibavimbe bonke abaphula umthetho kodwa kwagcina kungenzekanga. Kuthe ngisesikoleni ngaqala ngafunda isigingci ngoba kuwona ama- demo bese ngizidlalela vele,” kusho uDumakahle.
Uthi emuva kokuphothula umatikuletsheni ngowezi-2013 ePhu- zukubona High School, ulibangise eGoli ngowezi-2014 eyozama izinkampani zomculo ezingamsiza zimqophele umculo wakhe. Uthi akholwanga langa limbe efonelwa ngenye insizwa yakwaZulu yathi izwe izingoma zakhe komunye umuntu obezidlala kumakhalekhukhwini kwabe sekuwukusizakala kwakhe. Utshele leli phephandaba ukuthi yona le nsizwa yakwaZulu kayicabanganga kabili, ivele yathi mabangene estudiyo izomxhasa ngemali. Ngowezi-2014 uyikhiphile i-albhamu yokuqala ethi “One day is one day”. Ngonyaka olandelayo uhlabe ikhefu esamaketha lo msebenzi waze wabuya ngowezi-2016 ngethi “Umhayi Wenkondlo” okuyi-albhamu emhlomulise indondo yeBest Newcomer kwiSouth African Voluntary Awards (Sava). Kulo nyaka ubuye ngethi “Izwe Libi” okuyi-albhamu esimphakamise kakhulu. “Bengingazitsheli ukuthi ngelinye ilanga ngiyovela kancane ngoba lo mculo ngiwuqale ngizenyeza kwazise kwelakithi eNgoje kayikho le nto yomculo, kuyaqala impela ngami,” kusho uDumakahle. Uthi ezifisweni zakhe emculweni uzimisele ngokusebenzisana noMfiliseni “Mqabulasheshe” Magubane, uKhuzani “iNdlamlenze” Mpungose noMzovukile “Jaivazimnike” Khanyeza.
Ngiqale lapho-ke ukuyikhipha emqondweni wami indaba yokuthi ngelinye ilanga ngiyoqhubekela enyuvesi ngoba vele ubengekho umuntu obengeseka, kangangokuba ngisho...