Ayibonwa inkululeko emajalidini
AKUYONA imfihlo ukuthi abasizi basezindlini basabhekene nobunzima obafika nobandlululo, basahlukunyezwa ngabaqashi babo nanamuhla.
Okubuhlungu kukho konke lokhu, kuthiwa siphila ezweni lenkululeko, kodwa izinto esizibonayo mihla namalanga zenza sizibuze ukuthi ngempela ikhona yini yona leyo nkululeko.
Mhlawumbe yithi bantu esingazi ukuthi yini inkululeko, kasazi ukuthi kuchazani ukuba nenkululeko.
Ngabe ukubelethisa owesifazane omdala isimaku senja - ngoba nakhu umqashile ukuba akusize endlini - ahambe naso enxanxatheleni yezitolo yiyona nkululeko leyo? Ukubiza umuntu okusizayo endlini ngegama elinyukubalisa umzimba, eliqala ngo-k, kuseyingxenye yenkululeko?
Ngabe yiyona Ningizimu Afrika esiyakhela izizukulwane ezizayo le? Njengomuntu wesifazane omusha waseNingizimu Afrika, ofuna ukwazi mayelana nenhlalo yabantu abangabasizi basezindlini, wukuthola indlela abantu abaphatheke ngayo emisebenzini, ngithole imbedumehlwana!
Kunowesifazane ohlale egoduka echiphiza izinyembezi ngoba ethi umqashi wakhe wesilisa oneminyaka ewu-76 ubudala, uhlale efuna ukumthintathinta ngoba ethi nguyena omkhokhelayo, nga- lokho angenza noma yini ayithandayo kuyena.
Bantu baseNingizimu Afrika, sukumani nisize omama bethu, odadewethu, sizani iNingizimu Afrika jikelele.
Omunye wesifazane waseMlazi, osebenzela eKloof, ePinetown, ephawula ngendlela obengumqa- shi wakhe abemphethe ngayo, uthe: “Ubengibiza ngamaganyana angemahle. Kunesikhathi lapho enqabe nemali yami ewu-R1 200 izinyanga ezintathu ngoba ngitshele umkakhe ukuthi wenzani kimi uma yena engekho.
“Ekuqaleni umama wakwakhe wenza sengathi uyazwelana nami futhi uzongisiza kanti uzongijikela uma sekufike umyeni wakhe. Bangihlalise phansi bathi bangichazela indlela izinto ezihamba ngayo emzini wabo!
“Ngihlukumezeke kakhulu, kodwa ngoba beyingekho into ebengizoyenza, ngabekezela."
Lona wesifazane uthole iholo lakhe emuva kokuya kwiCommission for Conciliation, Mediation and Arbitration (CCMA). Kuyakhathaza futhi kuyadabukisa - kwephula inhliziyo - ukubona nokuzwa izindaba ezifuze lezi.
Iqiniso elibuhlungu wukuthi silokhu sicashe ngesithupha esiyinkululeko kodwa zingaka izinkinga ezibhekene nabesifazane abangabasizi basezindlini.
Kakubona laba kuphela esikhu- lume nabo lapha ababhekene nezinkinga. Kunezintwanyana ezincane nje ezenziwa ngabaqashi ezisebenzini zabo ezingabasizi basezindlini. Kuyenzeka kokunye uthole ukuthi abasizi basezindlini kabavunyelwa ukusebenzisa izitsha ezithile eziye zisetshenziswe ngabomndeni.
Uzwe izingane zakhona zimemeza u-anti omdala ngegama - okuyinto enganambithiseki kubantu abampisholo - zimkhumbuza ukuthi “we Josephina, unazo nje ezakho izinkomishi ze- plastic, kungani usebenzisa ezalapha ekhaya? Wathini kanti umama kuwena?”
Zonke lezi zinto ziyawulimaza umoya womuntu osebenzayo kodwa kuthulekile nje egameni lenkululeko nentando yeningi.
Bekungaba kuhle ukuba singaphoxi umzabalazo walabo abayilwele le nkululeko, singabi ngabazenzisi kodwa sisukume silwe nalezi zinkinga ezibhekene nabasizi basendlini.