‘Ingane iyamdinga uyise empilweni’
KUDALA bekujwayelekile ukuthi izingane zikhule ngaphandle koyise ngoba bebehamba bayofuna amatoho emadolobheni izingane zisale nonina.
Le mpilo ijwayelekile emindenini eminingi yabamnyama lapho ngisho izingane zabafana ziphoqeleka ukuthi zisondele kakhulu konina ngenxa yokungasitholi isikhathi esiningi noyise.
Ucwaningo olwenziwa ngo-2013 yiCentre for Social Development in Africa, yiSonke Gender Justice Network ne-University of Johannesburg lwaveza ukuthi ezinganeni ezilishumi zabamnyama ezingaphansi kweminyaka engu-15 zine ezihlala noyise. Lokhu kwathiwa kudalwa yisikompilo labamnyama njengoba kwesinye isikhathi ubaba enqatshelwa ukubona ingane yakhe ngoba engayihlawulanga. Kuthiwa ezinye zalezi zingane zigcina zingabazi nhlobo oyise ezinye zibabone uma kunesidingo esiqavile.
UMnuz Thami Ngubeni (28) waseNewcastle ungufakazi wokuthi kunzima kanjani ukukhula ngaphandle kukababa ikakhulukazi uma ungowesilisa. UNgubeni, ongumsunguli wenhlangano Izingane Zobaba, uthe akafisi ukuthi ezinye izingane zifane naye. Wakhuliswa nguninakhulu ngemuva kokuba uyise ashada nomunye umama nonina washadela kwenye indawo. Le nhlangano uyisungule ngonyaka odlule ngoba efuna ukuqinisa ubudlelwano phakathi kobaba nezingane.
“Kumele ushintshe umqondo wokuthi ngumama okumele abhekane nezingane. Ngisho emsebenzini wesikole kumele obaba balibambe iqhaza. Kunobaba abangakwazi ukusondelana nezingane zabo ngoba bevinjelwa wonina bazo asebehlukene nabo. Konke lokho kumele kushintshe ngoba ingane iyamdinga ubaba,” kuchaza uNgubeni.
Uphawula nokuthi kwande ukuhlukunyezwa kwabesifazane nezingane nje yingenxa yomkhuba wokuqhelelana phakathi kobaba nezingane.
“Uma izingane zamantombazane zingafundiswa zisencane ukuthi uthando lomuntu wesilisa lutholakala kubaba kungancipha ukuthi zikhohliswe amasoka. Angikaze ngikhulele ngaphansi komshado futhi ngiye ngicabange ukuthi ngabe kungcono ukube ubaba wayeseduze kwami,” kuchaza uNgubeni.
UNgubeni uthe kule nhlangano yabo kukhona abesilisa abasathandana nonina bezingane kanti abanye sebehlukene nabo. Obaba bayahlangana bacobelelane ngolwazi ngezindlela zokukhulisa izingane nangezinselelo ababhekana nazo. Bafika nazo izingane badlale imidlalo ehlukene nazo ukuze bajwayele ukuchitha isikhathi ndawonye. UNgubeni, onendodakazi eneminyaka emine, uthe okwamanje banamadoda angu-15 enhlanganweni yakhe kanti bafisa ukuthi kwande isibalo.
UMnuz Sandile Ndaba (32) onendodakazi eneminyaka eyisihlanu, olindele indodana ezozalwa ngo-Agasti, uthe wakhula engenalo ithuba lokuba nobudlelwano noyise angakaze ahlale naye. Yize uyise ayemondla kodwa uthi asizange sivaleke isikhala sakhe.
“Bengizizwa sengathi ngilahliwe ngoba bengingazitholi iziyalo zikababa. Ngibone ukuthi ziningi izingane ezifana nami ezikhule zingenabo oyise. Lokhu kuze kuthathwe njengento eyamukelekile emindenini yabamnyama yingakho sifuna ukuyiqeda. Sinemiphakathi enodlame nje yingoba abantu bakhule benemibuzo engaphenduleki ngoyise. Njengobaba abasebancane sifuna ukuqeda lolu khondolo. Akudingi ukuthi uze ushade nonina wengane ukuze usondelane nayo,” kusho uNdaba.