Asithathe izeluleko zabadala
MHLELI: Lama kahle elabadala uma lithi indlela ibuzwa kwabaphambili. Lokho okusho ukuthi kubalulekile ukuthola izeluleko kubantu abadala ngoba bona bayinqolobane. Abantu abadala laba bangabantu asebenamava okuba kuwo lo mhlaba weshongololo.
Kwakhona nje ukukhula lokhu kuyisipiliyoni ngoba usuka usuhlalile wawubona lo mhlaba. Ubobuka ngoba umuntu omdala ebona ukuthi ingane ixhwanguzela uvese asho ukuthi “le ngane ngeke ikhule.’’ Nomakanjani kuhamba kanjalo leyo ngane isuka ingeke ikhule njengoba isiqagulwe ngumuntu omdala.
Kungabe uyaphrofetha yini umuntu omdala? Kuyisiphrofetho esihambisana nokuthi ababenza njengayo ihlupha, nabo ngokunjalo abazange bekhule baphoqoka kalula. Imbi ipolitiki ngoba ayizange idalwe nguNkulunkulu kodwa yadalwa ngabantu balapha emhlabeni. UNkulunkulu yena wadala ubuntu obuhambisana nenhlonipho.
Ubobuka ngoba umuntu ongenamahloni ngumuntu ongenayo inhlonipho lowo. Ipolitiki lena ayimazi nokuthi uyini umuntu omdala imphendula imdelele ngayo yonke indlela. Buka uMntwana waKwaPhindangene kwasatshalaliswa imfundisoze ngaye, wathukwa ngisho nayizingane ezixhomfuza ubisi. Kwaba kuhle kwajatshulwa uma kuba njalo.
UThabo Mbeki (osesithombeni) bekukuhle kudelile ethukwa ehlanjalazwa ehlanganyelwa woDkt Blade Nzimande, Zwelinzima Vavi, uJulius Malema kuyisilomo kuphendlelwa uJacob Zuma isikhundla. Kunjani-ke namhlanje? Abantu abadala laba bakhuluma izinto zihambe njengoba bebeshilo. Inkinga ukuthi abafuni ukulalelwa. Buka njena lathini iLembe uma lithi “Ningibulala njena angeke nilibuse!’’ kunjengoba uNodumehlezi kaMenzi asho.
Buka ukuthi wathini uMengameli wokuqala kaKhongolose uDokotela uJ.L. Dube uma ethi isitha somuntu nguye uqobo lomuntu. Namanje kusahamba kanjalo umuntu uzivimba yena ekuphumeleleni. Buka ngoba uMntwana wakwaPhindangene ngesikathi sombangazwe uma ethi njengoba leli lizwe lathathwa ngezikhali kodwa lobuya ngepeni. Nebala kwahamba njengokusho kwakhe. Yeka-ke ukuthukwa ayekuthukwa. Ngiyamkhumbula futhi uShenge ngawo umbangazwe ebuka intsha ishisa izakhiwo ibulala ngegama lomzabalazo wathi le ntsha esetshenziswayo kusasa kofika isikhathi lapho ingeke isalawuleka. Namanje kusahamba ngawo enkehli. Nangu uMalema nezakhe.
Ngiyawakhumbula amazwi wongasekho uMengameli wokuqala wentando yeningi ubaba uMandela wathi: “Umzabalazo uyimpilo yami ngakho-ke ngizimisele ukuthi ngiwufele,’’ nebala kwaba njalo ngoba waboshwa impilo yakhe yonke ejele. Wangagcina futhi ubaba uMandela wathi: “Ezemidlalo yizona ezihlanganisa abantu bezinhlanga ezahlukene.” Nebala kunjalo. Kunamazwi ake aphrofethwa ngubaba oyisanusi uCredo Muthwa ngithi eminyakeni emibalwa lapho khona athi: “Ngemva kuka-2010 leli lizwe lizobe seliphethwe noma kunolawulo leNdiya.’’ Sukuyani le nto kababa uMuthwa ngingayikholwa. Akimina kuphela engingayikholwanga kodwa nomhlobo wami ngokunjalo asiyikholwanga. Kanti nakhu nebala sekwenzeka ‘sesiliphathelwe’ izinsizwa zakwaGupta izwe. Nebala isiphrofetho sikababa uCredo Muthwa siyafezeka.
Ngisuke ngikhumbule amazwi kababa uMandela ngaphambi kokuba elendulele leli elikaMlenzemunye, ngesikhathi kunombango kababa uZuma nobaba uMbeki wathi: “Uma kungukuthi bayasifuna iseluleko sami, mina ngingabaluleka.’’ Ngeshwa kodwa obaba ababebanga abazange bayingene indaba kaMadiba omude! kwazisholo abakwaXhosa.
Ngalokho ngithi masithathe izeluleko kubantu abadala besaphila. MHLELI: Ngifisa ukudlulisa amazwi enduduzo emndenini wakwaPhiri, kubangani nakubalandeli beqhawe lethu, uRay Phiri. Sife olwembiza thina balandeli.
Sazane noRay ngo-1985 kuze